Soltiken Kókishuly 22 jasynda kótergen balýantas, 292 kg
Som bilekti, aqyn júrekti arys alyby
(Soltiken Kókishuly haqynda tolǵanys)
«Jamylmadym balýandyqtyń qur atyn,
Erjigitpin aıtqanymda turatyn.
Móldiregen taý bulaǵy sekildi,
Óleń jazsam oryndalar muratym!», dep balýan saýsaqtarynan bal sezim sorǵalatyp, baıaǵy Qajymuqan, Balýan Sholaqtardy eske sala beretin osynaý som tulǵamen ortamyz da, oıymyz da, kóńil de tolyp, kórgen saıyn marqaıyp qalatynymyz shyndyq. Qarataýdan, qara óleńnen qýat alǵan Soltiken Kókishuly arysta el namysyn jibermeı alysqanyn alyp urdy. Dańq tórine kóterilip, el qurmetine bólendi. Shabyty sharyqtap shýmaq-shýmaq óleń de tókti. Sonda ol:
«Nesi jigit óz atyn tanytpaǵan,
Naǵyz júırik bolady talyqpaǵan.
Ákem qoıǵan atynan ózgeshe bir,
«Balýan» degen shen berdi halyq maǵan.
Adam ózin jón shyǵar paryqtaǵan,
Bas ıemin qashan da halyq saǵan.
Osynshalyq qurmettep kóteretin,
Qansha júlde berip em halyq saǵan?», dep baıaǵy qarapaıym qalpynan jazbaı alpystyń asýyna da jetti. Som bilegi, aqyn júregi ony qos ónerdiń egiz shyńyna birdeı alyp ushty.
Jańa Qytaı qurylǵannan keıin memlekettik, halyqaralyq jarystarǵa qatynasqan «Kúres maıory» Serik Qojabaıuly, Aqymetqalı Saǵıuly, Kókenaı Qaleluly qatarly arystardyń izin basa kelip, arys maıdanyna túsken Soltiken Kókishuly, 130 kılodan joǵary eń aýyr salmaq boıynsha kúresti.
«Balýanǵa jarasymdy úıil pishin,
Arysta kórsetpedim ezdiń isin.
Kóterip dóńgelentip tastaǵanda,
Sógildi kók etterim elim úshin», dep ózi jazǵanyndaı, ol alyp ta, shalyp ta jyqty. Halyqaralyq, memlekettik jáne raıondyq jarystarda jalpy 9 ret «Aǵa júldeger», 6 ret «Júldeger», «Memlekettik sport sheberi», memlekettik «Kúres patshasy» degen erekshe laýazymdarǵa eren eńbegimen qol jetkizedi.
«Julyp alyp Altaıym jaýyn attan,
Ór jigerin laýlatyp jalyndatqan.
Asaý tolqyn ashýmen kóbik shashyp,
Tentek qyran ortasyn jaryp aqqan», dep balýan qalamymen jyrlaǵan kórikti Qyran ózeni jaǵasynda, Altaı qalasynyń Qyzyltas aýylynda 1952 jyly ómir esigin ashqan Soltiken Kókishuly urpaq tárbıelep jattyqtyrýshy bola júrip, som saýsaqtarymen bolat qalam ustap, poezıanyń tulparyna qamshy basty. Jazǵan óleńderi Qytaıdaǵy qazaqtildi gazet-jýrnaldarda úzbeı jarıalanýmen birge, Qazaqstannyń ártúrli basylymdarynan da art-artynan jaryq kórip keledi. Qazaqstannyń «Aǵaıyn» jýrnalynda jarıalanǵan T.Marqanyń «Arys sańlaǵy» atty ocherki balýandy Qazaqstan halqyna taǵy bir qyrynan tanytty. 2002 jyly Qazaqstan Respýblıkasy memlekettik baspasynan Soltiken Kókishulynyń 300-den astam óleń, tolǵaýlary basylǵan «Aq semser» atty tuńǵysh jyr kitaby jaryq kórip, qalyń oqyrman qaýymnyń shynaıy alqaýyna ıe boldy.
Qytaıda «Kók súńgi», «Jasyl jebe» «Aıbalta» jyr kitaptary oqyrmandarmen bet kóristi. «Qara shoqpar», «Bes qarý» sıaqty eki kitaptyq óleńder jınaǵyn baspa oryndaryna usyndy. Soltiken Kókishuly jóninde jazǵan ártúrli janrdaǵy shyǵarmalar toptamasy da daıyndalyp, «Sáıgúlik» degen atpen qomaqty kitap bolyp baspadan shyǵý aldynda tur.
Soltiken Kókishuly óleńderi halyqtyq tilmen jattyq jazylǵan, ári qarapaıym, ári tárbıelik qýaty kúshti, týǵan jerin, ósken elin, ana otanyn qyzý súıetin, ómir belesterinen tárbıelik támsilder qorytqan, tabıǵat pen qoǵamdy óz taspasymen óz talǵamy boıynsha biriktirip órip shyqqan sóz marjandary. Ol qazir Shyńjań jazýshylar qoǵamy, Altaı aımaqtyq, Altaı qalalyq jazýshylar qoǵamynyń múshesi.
Alpystyń asýyndaǵy aǵa balýannyń, bala kezindegi kúshin tanytqan erlikteri, qazandaı tastardy kóterip básten utqan túspeligi, jattyqtyrýshy bolǵandaǵy ustazdyq eńbekteri, kúres qaǵıdalary týraly jazǵan zertteý maqalalary, toı-tomalaqtardaǵy dombyra shertýi men ánshilik óneri, aıtys aqyndarymen jekpe-jekte jáne qaǵaz betinde qaıtarǵan qolma-qol sýyryp salmalyǵy, eldi kúldirip jyrǵatatyn sheshendik ázil-qaljyńdary óz aldaryna bir-bir taqyryp.
Sizdeı bolsyn qazaqtyń qaı bir uly?
Kókish qarttyń burlyqpas «taıbýryly».
«Aqsemser» men «Kóksúńgi», «Qara shoqpar»
«Aı baltanyń» shyǵady aıbyndy úni.
Nysanaǵa dál tıse, «Jasyl jebeń»,
«Áıel jany» álemniń aı-juldy.
«Bes qarýyn» asynǵan saqtarymdaı,
Sen aman bol, qazaqtyń «Sáıgúligi» ! !
Qýanysh İLIASULY, 2015 jyly 20 qańtar.
6alash usynady
