Búgin bozala tańnan saıraǵan boztorǵaıdyń úni emes, saýysqannyń shyqylmen oıandym.
– Shyq, shyq, shyq!
Ushsa birigip ushpaıtyn, júrisi sekiris, qustyń jamany sanalǵan osynaý beıbaqtyń "shyqylyn", kele jatqan jolaýshynyń habaryna balap ketken kim eken deshi? Qaı ata-babamnan qalǵan taǵylym? Ony bilmeımin… Ony bizge ákemiz aıtqan, sheshemiz aıtqan. Osylaısha, tabıǵattyń tıtteı qusy bizdiń júrekke jaqsylqtyń habarshysyndaı ornap qalǵan. Ia, dalalyqtardyń dańsaly tárbıesi, osyndaı yrym, ustanym, daǵydy, bir aýyz tyıym sóz arqyly-aq urpaq kókiregine báıterekteı kóktegen emes pe…
Bizdiń balalyq shaq beımálim saǵynyshtyń jetegimen ótti. Kórshi otyrǵan aýyl kóshkende, birge oınaǵan dosyń ketetin alysqa; pishen shabýǵa jaılaýdan oıǵa ákeń ketetin aı boıy joǵalyp; alysqa uzatylyp ápekeń ketetin… olardan esh habar ala almaısyń… buzaýyńdy qaıyra júrip qara jolǵa qaraılaısyń. Taý basyna shyǵyp buldyrap jatqan oıǵa kóz salasyń…
– Shirkin, ákem qashan keler eken, pishendi shaýyp bolyp qalǵan bolar? Ertis pen Qyran tasymasa eken, óte almaı qalady-aý deıtin saýalyǵa toly oıymen rıasyz janarǵa jas ta keletin… Kóleńke uzarǵan sondaı bir keshte, shelegin alyp sheshem sıyr saýyp jatqanda, arbaq múıir kók sıyrdyń (janýar maldyń basy edi) múıizine saýysqan qonyp shyqylyqtaǵan. Sheshem:
– Alystan jolaýshy keler, ákeleriń kep qalar bálkim, aq sóıle alaqanat habarshym-dep, bizdiń úrkitýimizge jol qoımaıtyn. Saǵynshqa matalyp, sarylyp júrgen shaqta tór jaılaýdan el kóship, aýyl aýyl men aýyl qosylyp, bala dostar da keletin. Qystyń qamyn jaz oılap, pishendi taý maıa qyp jıǵan, jumystan sál qajyǵan ákem de keletin. Bala kóńildiń ortaıǵan tusy ilezde tolyp máre-sáre ómir bastalatyn-dy!
Biraq, sol alaqanat habarshy meni aldap ta ketti. Men ony tuńǵysh ret jek kórdim. Jer baýyrlap óksidim. Janatbek aǵam qaıtys bolǵanda, úlkender meni:
– Aǵań alys jaqqa saparǵa ketti-dep aldapty. Men saýysqan shyqylyqtaǵan saıyn aǵam keler deýmen boldym. Biraq, aǵam qaıta kelmedi… (Saýysqan emes, úlkender aldaǵanyn keıin bildim) sol saǵynshpen jıyrma kóktem ótkende, aqyn bolyp:
"Tátti kúnim táttiden de, ol bir shaq,
Kórinetin jerdiń bári jolǵa uqsap.
Bal qyzyqqa qanbaıtuǵyn bal ómir,
Mol saǵynysh arman eken, endi uqsaq.
Armandaıtyn minsem-aý, dep quıyndy,
Tentek edim tekti aýylǵa syıymdy.
Meniń bulaq kóńilimdi ylaılap,
Qaıran aǵam, qyrshynynan qıyldy.
Men ólimdi onan buryn kórmedim,
Kórdim sábı dúnıege kelgenin.
Anam jylap, ákem jylap jatsada,
Men aǵamnyń ólgenine senbedim.
Qaıdan sensin tunbadaıyn tunyq kún,
Qalǵandyǵyn búrin ashpaı synyp gúl.
Jer qoınyna áketkende aǵamdy,
Alys jaqqa sapar shekti dep uqtym.
Anam - aqqý, balapan ek kóldegi,
Ǵalamat jyr ana ómiri mendegi.
Men aǵamdy kóktem saıyn kóp kúttim,
Biraq, aǵam qaıta aınalyp kelmedi...
Ýaqytqa qalaı kiná taǵasyń,
Bir baqtyqa jetý úshin janasyń.
Balalyq joq,
Qara jolda men turmyn,
İzdep ketken shyǵar bálkim aǵasyn?!"- dep tolǵappyn. Bári kórgen tústeı ómir, baıaǵy kóńil!
"Ushyp júrgen áýede aq saýysqan,
Aı on eki bolǵanda jyl aýysqan.
Tirshilktiń barynda oına da kúl,
Bul jalǵannyń qyzyǵyn kim taýysqan?" dep ánge salýshy edi úlkender. Ómirdi, ýaqytty saýysqanmen sabaqtastyra aıtýynda álde bir mán bar shyǵar? Aq saýysqandy kim kórdi eken deshi? Biz tek, alaqanat saýysqandy kórdik. Shyqylyna senip óstik!
Al, onyń shyqylyna balam senbeıdi… Úıtkeni, olar da saǵynysh joq. Alystaǵy ata-ájesi, ata-anasy, dosy bári-bárimen alaqandaı telofonymen kúnde sóılesip, birge júrgendeı sezimde ol. Iá, tehnıka eń aldymen adam boıyndaǵy saǵynsh deıtin qundylyqty jep qoıdy. Saǵyna almaǵan jan baǵyna da, almaıdy, tabyna da almaıdy!
Men, ıá, men saýysqannyń shyqylyna ımandaı sengen qalpymda qaldym. Mine, taǵy senip turmyn.
Kún shyqty. Jaryq dúnıeniń bastaýyndaı shyǵysqa qaradym…Saýysqan ushyp ketti. Tek ǵana, jaqsylyqtyń dabylyn qaǵa bergeı meniń aıaýlym qusym!
Saýsyqan shyqylyqtady,
Saǵynǵan týys keler me?
Sálemin baýyr berer me?
Ózenim tolyp kemerge,
Qosylar ma eken el-elge?
Oıyma osynaý óleń shýmaqtary oraldy! Saýysqan shyqylyqtady…
Qýanysh İLIAAS
2020.05.14
Sary arqa
6alash usynady
