Qurmanáli OSPANULY. Kúrkesheden kúlli álemge

Qurmanáli Ospanov 1924 jyly týǵan. «Batyrlarsha alǵa» atty tyrnaq aldy týyndysy 1944 jyly baspa betin kórgen. 1950 jyly gómóró basshylyǵyndaǵy úıirmemen birge Polshaǵa baryp, dúnıe beıbitshiligin qoldaý jınalysyna qatynasqanda jazǵan «Kúrkesheden kúlli álemge» atty dastany jaqsy baǵa alyp, keıin 1962 jyly Qytaı tilinde jaryq kórdi.

Qurmanalynyń «Onyń óńi men túsi» atty balladasy 1981 jyly az ulttar ádebıet syılyǵyn alǵan.
Qurekeń azamattyq ar-namys pen adamgershiliktiń týyn bıik kóterip ótken, uzaq jyl basshylyq qyzmette bolǵan kórnekti qoǵam qaıratkeri, ardager aqyn edi.
Aqyn 1999 jyly ómirden ozǵan. Endi aqynnyń óleńderi nazarlaryńyzda bolsyn.

Ne berdim

Dúnıege keldim túnde qyraý qabaq,
Kedeılikke taǵy bir quraý jamap.
Er jete ańsap kútken tańdy kórdim,
Qandyrdy meıirimen kún aımalap.

Kún aıǵa, aılar jylǵa jalǵap qolyn,
ómirdyń basa berdim talǵap jolyn.
Artyma endi mine moıyn bursam,
Kórsetti jarty ǵasyr jalǵap jonyn.

Az eken ótkenimnen óter jolym,
Taıaýdaı dúnıeden keter kezim.
Al munda áldılegen, álpeshtegen,
Halqyma qadirmendi ne beremin?

Ne edi súbelisi bererimniń?
Árıne, otty joly óleńimniń.
Mendegi óleń ǵana, ony daǵy,
Quıǵansyń kókiregime halqym ٴozyń.

Keshkeısiń qadirmendi halqym meniń,
Uıattymyn boryshym aýyr edi.
Ótkizip kúnderimdi kúıbeńmenen
Bermedim, bere almadym bar dúnıeni.

Bermedim, bere almadym, bergende de
Mardymsyz aýyz barmas berdim deýge.
ٴdarıǵa – Aı boryshymdy ada etpesem,
Ómirge azamat bop kelgem nege? ! . . .

ٴolý bar, jaratylys zańy jaqyn,
Men emes abyrjıtyn, ah uratyn.
Óleńim birge ozymmen ketpesin dep
Aqynmyn jyr ٴpyrysyn shaqyratyn.

O, alyp ana otan, uly halyq,
Qoldaı ٴtus, qoldaýshymsyń ٴozyń anyq!
Bereıin boryshymnyń bodaýyna
Jyr toly júregimdi ٴbyraq jaryp.

Qalyp qoıdy

Bal minezdi, balǵyn ٴjuzdy qara kóz,
Sezilýshi eń ózgeden de maǵan ٴoz.
Kezdeskende týlap júrek lúpildep,
ٴtyl ushynda qalyp qoıdy aıtar ٴsoz.

ٴtyl ushynda qalyp qoıdy aıtar ٴsoz,
Aýashada taǵy, taǵy kelshi kez.
Aýashada taǵy, taǵy kelshi kez,
Jan tiregi jar júregi ٴmoldyr kóz.

Aıta almadym janym jaıyn, qaradym. . .
Sezdiń, jarqyn kúlimsireı qaradyń. . .
Sol kúlkini ٴsuıysýdyń baǵaly
Tat baspaıtyn altyn kilti sanadym.

Sol kúlkini altyn kiltke baladym,
Sol altyn kilt qalap qolǵa salarym.
Qurbym, taǵy, taǵy kúle qarashy,
Jan súısinte jarqyl qaǵyp janaryń.

Tań áýeni

Aq mańdaı tań tamyljyp kúle qarap,
Kóterildi jıekten altyn tabaq.
Qyzǵylt shýaq qyrandaı tilep ushqan –
Uly otandy aımalap qaqty qanat.

Jasyl manat jamylyp, jasaryp jer,
Taqty sándep shuǵynyq tósine ker.
Qaǵyr dala qarakók teńiz bolyp,
Tapty ózine balama merýertten ter.

Hýańhy, Tarym – Qos ishek, ile – Perne,
Dombyramyz jańasha shertildi de.
Tań áýeni shyrqaldy shyń basynan
Jarshysyndaı jańa, jas, jarqyn dúnıe.

Áýenimiz áýelep ketip jatty,
Shar tarapqa sharyqtap jetip jatty.
Qosylyp kúı kúmbirlep kók ózendeı,
ٴbı ekpindep, Jibek jel esip jatty.

Aıdyn kólge aınalyp shattyq shalqyp,
Asyr saldy júrekter qaz bop qalqyp,
Talyqtyra ańsatyp atqan tańǵa
Shashty shashý ájeıler, jany balqyp! . . .

Tań nurynda, tamasha jańa lebiz-
Qalandy da, teńelip terezemiz.
Asan qaıǵy armany «Jer uıqta»
İrge teýip, «Alǵa. . . Lap» ٴbizkelemiz.

Tóne ٴtusyp, túnere basqan uzaq
Tunnen tartqan kúızelip «ٴtyry tozaq»-
Elmiz ǵoı ٴbyz, bilemiz tań qadyryn,
Tańnan taısap, tartý joq qaıta azap.

Tań, nur – Shuǵyla, taratyp shúlen shýaq,
Aımalaı ber otandy jazbaı qushaq!
Tańnyń, shúlen shýaqtyń qaınar kózi-
Kún ٴbyzdyń ٴsandy, ٴmandy zor bolashaq! . .

6alash usyndy