"Artta – tajal, Alda – Atajurt, sheginbe..."
Járken Bódeshuly
Járken Bódeshuly – 1944 jyly 15 mamyr da týǵan. QazMÝ-diń jýrnalısıka fakúltetin bitirgen. Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń jáne Túrki tilder elderi poezıasy İİ festıvaliniń laýreaty, Q.Sátbaevtyń 150 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan halyqaralyq músháıranyń bas júldegeri.
Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵynda bólim meńgerýshisi bolǵan. Qazir Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń ádebı keńesshisi. Merzimdik basylymdarda jáne memlekettik Kitap palatasynda jaýapty qyzmetter atqarǵan.
- «Kókshe quraq». Óleńder men poemalar. A., «Jalyn», 1979;
- «Qos qanat». Óleńder. A., «Jazýshy», 1982;
- «Zeıin». Óleńder men poemalar. A., «Jalyn», 1984;
- «Aspan daýsy». Óleńder men poemalar. A., «Jazýshy», 1985;
- «Nurly boıaýlar». Óleńder men poema-portretter. A., «Jalyn», 1988;
- «Juldyzǵa ornyn aı bermes». Óleńder men poemalar. A., «Sózstan», 1996;
- «Emender túnde búrleıdi». A., «Ana tili», 2001;
- «Báriniń asyǵy». A., «Jazýshy», 2005;
- «Burylys». A., «Sózdik-slovar», 2007.
Ár alýan basylymdarda aqynnyń «Ańyraqaı beketindegi oı», «Qaraýyl tóbe», «General Jahar Dýdaev», «Ot pen sý» («Soros— Qazaqstan» qorynyń júldesi berilgen), «Tas besik», «Bostandyqtyń basy», «Sher», «Jalǵyz» atty dastandary jarıalaıdy.
Jylqy kisineıdi
Basyp aldy meńireý, túnek kóńildi – Oı,
Aınalamnyń bári Qorqyt kórindeı.
Juldyz da joq, Shyraq ta joq, Aı da joq,
Alataý da buǵyp qaldy kórinbeı.
Qarańǵylyq muhıtyna battym da,
Kisinedi meni kútken at qyrda.
Sanamdaǵy bir tal qylyn tutattym,
Shaqpaǵymdy jarq etkizip jaqtym da.
Aqboz aǵyp, jetip keldi janyma,
Men jarmastym janýardyń jalyna.
Qý bas at
Tiri bolsań Qabanbaı mingen qý bas at,
Quıryǵyńnan alar em-aý tý jasap.
Áldeqashan keter edik toz-toz bop,
Anamyzdan batyr bolyp týmasaq.
Aqyn bolyp týmasaq.
O, qý bas at, Qý bas at. Qý bas at.
Tolarsaǵyńmen týsyrylǵan qumdy asap.
O dúnıeden kisineshi, kúmbirlep,
Bu dúnıede qalaıyn men myń jasap.
O, qý bas at, Qý bas at.
Taǵa Kórikti,
Kúshti, Jap-jas qazaqsyń.
Kósh bastadyń qanshama. Átteń, Átteń,
Atyńdy taǵalamapsyń,
Júrer jolyń tas bolsa da...
R.S.
Jel úrgilep órgen bult,
Qaıyryla almas bel assa.
Ne oılaıdy kórgen jurt,
Atyń aqsap kele jatsa...
Uıqym kelmeıdi
Mynaý bir tereń kól deıdi,
Mynaý bir tereń kól deıdi.
«Túbine deıin boılasań,
Shortandaı shorshyp oınasań –
Keýdeńdi shabyt kerneıdi,
Marjanyn sonyń tergeı-di».
Estigeli bul gápti,
Túnimen uıqym kelmeıdi.
***
Kapıtalızm:
Metaldyń – syńǵyry.
Aqshanyń – syldyry.
Buǵaýdyń – shynjyry.
Qashaǵannyń – shylbyry.
Meshkeıdiń – yndyny.
Nesıe
Buıyrsa, Bul da nesibeń.
Aqsha bárin sheshedi.
(Solaı demeı ne deıik)
Bankiden alǵan nesıeń,
Balańnan buryn ósedi,
Balańnan buryn kóbeıip.
Alaman saýda jan-jaǵyń.
Kúneltesiń qum sanap.
Nesıeńniń qalǵanyn
– Nemereń berse Bul saýap.
Qaryzdyń tartyp azabyn,
Júregiń syzdap ah ursa.
Baqyt dep bil ajalyń,
Sottan buryn shaqyrsa...
Qaryzsyz kirseń kórińe,
Janaryńdy ystyq jas shaıyp.
Peıishtiń baıtaq tórine,
Otyrdym deı ber qasqaıyp.
***
Almatynyń kóktemi kesheýledi,
Naýryzdyń qar boratty kósem jeli.
Tal, Qaıyń, Alma, Shıe, Sheten, Moıyl
– Ereýilge shyqqandaı kóshe órledi.
Emeýrinin bildirip ıekpenen, Basý aıtty
– Sabyrly, súıekti Emen...
***
Sanam sary aıazdaı, Mıym qyraý.
Júregim muzǵa aınalǵan, Kúıim mynaý.
Yqylastyń kúıindeı kúńirenip,
Qolqasyna qobyzdyń quıyldym-aý.
Mundaıda oshaqty úıge toqtaý baqyt,
Alsaıshy otqa aýnatyp, Shoqqa aýnatyp.
***
Tas kóshege jelingen,
Eki ókshemde kútim joq.
Ultan, shege, jelimmen,
Berdi etikshi bútindep.
Etigim qandaı talaıly,
Kóńilimdi kim jamaıdy?
Túsinisý
Eki jylqy ózdi-ózin, Kisinesip,
qasynysyp túsindi.
Eki pende kózderin
– Shuqyp,uryp isirdi.
Surqy jaman zamannyń,
Kósh sekildi qaraly.
Ar-namysy adamnyń,
İshimdi órtep barady.
***
Boz jýsan, Boz betege,Bozdaq qyr.
Bozdaqtarǵa baı elmin.
Botasyn ertken boz ingen,
Aınalaıyn, kózińnen
– Eki qabat áıeldiń qasyna kelip bozdap tur.
Qursaqta jatqan ulan
– ul, Tosyp jatty qulaǵyn...
Toǵyz aı toǵyz kún
Toǵyz qabat turǵyn úı boı kóterdi tústikten,
(Toǵyz aılyq is bitken).
Jeti baldyq kúshpenen silkip kórip synady,
Ýa, alaqaı, alaqaı, Tótep berdi, shydady.
Synnan ótý boldy ońaı,
Tek zilzala bolmaǵaı.
Toǵyz aı, toǵyz kún degende,
Tolǵaq tolyp kemelge
– Kindik jibin saýmalap
Perishteler qaýmalap
Shyr-shyr etip, shyr etip,
Tústi, tústi, sábı tústi– edenge...
Qudaı jolyn ońdaǵaı,
Tek toǵyz bal bolmaǵaı.
***
Jer kógerdi.
Men qashan kógeremin,
Kógermeı ishimde óldi kóp óleńim.
Qaraqumnyń semirtip sekseýilin,
Qara nóser jaýdyrsam degen edim.
Syńsyǵan nýǵa aınalyp tóńiregim,
Gúlderdi tozańdatsa kóbelegim,
Aralarym murtyna bal jalatyp,
Masalarym mertikse qanǵa batyp.
Oılaǵanym bolsa osy ne der edim,
Aýyrmaı, syrqamaı-aq óler edim.
Ólip, tirilý
Taǵdyrdyń qýǵynǵa sap ókpek jeli,
Joǵalyp ketsem kerek kópten beri.
Aýylǵa bireý kelip úsh jyldan soń,
Shekarada atylyp ketken dedi...
Ras-aý, qarys jerde qaza bar-dy,
Óksitti sýyq habar jan anamdy.
Týyp-ósken aýylym kúńirenip,
Duǵa oqyp, shyǵarypty janazamdy.
R.S.
Bul kúnde sekildimin bir tiri eles,
Endi meniń ólýim múmkin emes.
***
Kún jylyndy.
Toń jibidi.
Jer kógerdi.
Byltyrǵy qaıtqan qustar elge keldi.
Qarlyǵashtar tizildi sym boıyna.
Tereń ájimderime ter bógeldi.
Toǵysý
Aıdaı anyq. Kúndeı qanyq – Ár isi.
Oı men sózdiń siz – shyńyraý Ábishi.
Naızaǵaıdyń shoǵy tússe órtener,
Men – Jaıyrdyń jolbarys jatqan qamysy.
Shyńyraýdan qaýǵa salyp sý aldym,
Shólirkegen qamysymdy sýardym.
Jolbarys jyrym josyp shyǵyp qopadan,
Uzaq-uzaq jortatuǵyn týar kún.
6alash usyndy
