Sonaý 1970 jyldary «Esik» qorǵanyna júrgizilgen qazba jumystary barysynda «Altyn adamnyń» qasynan tóńkerilgen túbinde 26 tańbaly jazýy bar kúmis tostaǵan tabylǵany belgili. Atalmysh jádigerdiń óńdelgen nusqasy qazir bas qaladaǵy Táýelsizdik saraıynyń kórme zalynda tur.
Bul buıymnyń basty qundylyǵy – qoldanbaly óner týyndysy retindegi zattyq ereksheliginde emes, jazýynda. Ǵylymǵa «Esik jazýy» degen ataýmen engen bul tańbalar, ókinishtisi áli kúnge túbegeıli tolyq oqylǵan joq. Búginge deıin jazý-tańbalardy otandyq oqymystylar – K.Aqyshev, O.Súleımenov, A.Amanjolov, B.Tóleshov jáne reseılik túrkolog A.Lıvshıch pen ázerbaıjan til-bilimi mamany J.Gasanov qatarly 12 adam oqyp kórdi.
Osylardyń ishinde túrkitanýshy-ǵalym Altaı Amanjolovtyń «Aǵa, sańa ochkýq! Bez chók! Býkýn ichre (r?) azýq i» dep oqyǵany (qazaqsha maǵynasy: «Aǵa saǵan bul oshaq! Bóten el adamy tizeńdi búk!Halyqta azyq-túlik mol bolǵaı!) birshama sóz bolǵanymen tolyq moıyndalmady. Oǵan sebep – kóptegen kóne jazý mamandary «bul ıran-parsy jurtyna tán jazý» degendi alǵa tartýda. Biraq buǵan bizdiń otandyq túrkologtar kelispeıdi.
Qalaı desek de, bul jazý-tańbanyń basty ereksheligi – erte zamanda qazaq jerin mekendegen taıpalardyń jazý-syzýy bolǵanyn dáleldeıtin buljymas qujat ekendigi. Alda-jalda bul tańbalar kóne túrki rýna jazýynyń «atasy» ekendigi dáleldense – babalarymyzdyń budan 2500 jyl buryn jazý-syzý mádenıeti bolǵandyǵyn áıgileıtin asa zor oqıǵa bolar edi. Tipti jazýdyń quny Altyn adamnan da asyp keter edi.
Beken QAIRATULY,
Sýretti túsirgen Orynbaı Balmurat
