(Er Jánibek babamyzdyń aq týy saqtalǵan qara sandyq)
Jánibek babanyń qara sandyǵy
Jánibek Berdáýletuly 1714-1792 aralyǵynda jasaǵan, Abylaı han dáýirindegi áıgili batyr. Jánibek baba 1792 jyly kúzde 78 jasynda Qalba taýy bókterinde, Sharózenine taıaý, Qyzylsý janyndaǵy áýlıe bulaq jaǵasynda aýyryp dúnıeden ótedi.
Ol jońǵarmen urysta erekshe erlik kórsetkeni úshin, Abylaı han oń tizesinen oryn berip, ony Kereı-Ýaq qolynyń bas qolbasy dep jarıalap, basyna naızaly shashaq ornatylǵan, qara tamaq naıza sapqa saptalǵan shymqaı aq týdy óz qolymen Jánibekke usynady. Qazaq hany Abylaı bergen osy tý, «Jánibektiń aq týy» atalyp, Jánibektiń qara shańyrǵynda urpaqtan urpaqqa jalǵasyp, el aýzynda ańyz bolyp aıtylyp, halyq qasterlep, tabynatyn qasıetti mura, sıynatyn kıeli baıyraq bolyp, temirmen qaptalǵan aǵash sandyqqa salynyp saqtalǵan. 1940 jyldardan bastalǵan Altaıdaǵy ult azattyq qozǵalysynda Ospan, Sulýbaı, Súleımen, Nurqojaı batyrlar alyp shyǵyp jaýǵa shapqan. Urpaqtary qolynda 1958 jylǵa deıin saqtalyp kelgen aq tý Qytaıdaǵy saıasyı ózgeris kezinde belsendiler jaǵynan barymtalanyp joǵalady. Sol týdyń tuǵyry bolǵan qara sandyq, kóneniń kózi, tarıhtyń sózi bop Qytaıdaǵy Altaı aımaǵy Shińgil aýdanyndaǵy Saǵdat Myrzahmetulynyń (Jánibek babanyń 7 urpaǵy) qolynda saqtalyp keledi.
(Qara sandyqtyń qos kilti)
Qarasandyqtyń kilti
Babanyń qara sandyǵy,
Ótken bir tarıh qaldyǵy.
Qaraıyn saǵan anyqtap,
Turma eken qazaq handyǵy?
Murasyz etken sandyqty,
Muńly kúnderdiń jarlyǵy.
Salypty syzat betine,
Sanasyz pende tarlyǵy.
Turǵanyń aman tól muram.
Tekti urpaqtardyń barlyǵy!
Qara sandyq
(Jánibek babanyń aq týy saqtalǵan sandyqqa)
Qaı muńymdy aıtaıyn qara sandyq?
Bıik edik, ór edik, alasardyq.
Aıyryp aq týyńynan, mura, amanat,
Saǵan syzat, júrekke jara saldyq!
Joǵalǵan asqaqtyǵym týmen birge,
Qalym joq, tyshqan murnyn qanatarlyq!
Endi batyr týmaıdy tul ǵasyrlar,
Jaılaǵan júreksizdik, sana tarlyq!
Jánibek, Jánibek dep urandaıyn!
Elim uıyqtap, ketti ǵoı dala qalǵyp.
Kókbóri ulyp, kók dónen kisinemeı,
Bassyz bolyp barady bala barlyq.
Jaqynym da azaıdy birge týǵan,
Jatyrynan kórgesin ana tarlyq!
Qanaǵat, ıman, ıba, qaıyrym joq,
Jóni bar el eńirep, han azarlyq.
Qaıteıin qulybyńdaı berik edik,
Bosatty, bolbyratty danasy azdyq.
Keń jaılaý qulazydy elim ketip,
Beldeýsiz, betpaq jerge qala saldyq.
Árkimniń oınaǵyna boldy aınalyp,
Basynan qus ushyrmas qara sazdyq.
Yqylasy áýelde túsken Alla,
Týyp edi-aý, dalaǵa jarasar qyp.
Joǵym túgil, bul kúnde baryma da,
Keshir baba, shama joq, talasarlyq!
Qara jartas tyńdarma dátimizdi?
Sen murasyz, men muńly qara sandyq.
Qýanysh İLIASULY
6alash usynady
