Jýyqta elordadaǵy Táýelsizdik saraıynda «Esik» memlekettik tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıiniń «Saq murasy» atty kóshpeli kórmesi uıymdastyryldy. Osynda qoıylǵan eksponattar arasynan – áıgili «Pazyryq kileminiń» qalpyna keltirilgen nusqasyn kórdik.
Pazyryq qorǵandary – Reseı Federasıasy Taýly Altaı aımaǵy, Ulagan aýdany jerinde, teńiz deńgeıinen 1600 metr bıiktikte ornalasqan saqtar dáýirinde turǵyzylyp, máńgi muzdaqta búlinbeı saqtalǵan bes úlken oba. Qorymdy ǵalymdar b.z.b. 5-3 ǵasyr úlesine jatqyzyp júr. Mundaǵy toń-muzdaqtyń arqasynda tabıǵı bálzamdalǵan adam múrdesi men metal, teri, bylǵary, aǵashtan jasalǵan buıymdar jaqsy saqtalǵan.
Sonyń biri – biz kórgen kilem. Bul buıym qorymynyń besinshi obasynan tabylǵan: kólemi 4,5 h 6,5 metr, qalyńdyǵy 3 mm. Túpnusqasy qazir Peterbordaǵy Kýnstkamera qorynda saqtaýly. Kilemge rekonstrýksıa jasaǵan sheberler onyń tula boıyn qalpyna keltirý úshin qyrǵyz baýyrlarymyz qalpaq jasap kıetin juqa aq kıizdi paıdalanypty. Odan keıin kilem bederindegi naqyshtardy baıyrǵy stıldik úlgisi men eski boıaýyn saqtaı otyryp, aınytpaı jasap shyqqan.
Zertteýshi S.I.Rýdenkonyń paıymdaýynsha, kilem sándik buıym retinde saltanatty saraıdyń qabyrǵasyna ilinip, kósem qaıtys bolǵan soń ony jerleý rásimine paıdalanǵan, sońynda múrdeniń qasyna qoıylǵan arba men tórt jylqynyń ústine japqan dese, ekinshi bir zertteýshi M.P.Gráznov, kilem kósemdi jerleýge deıin onyń múrdesin ýaqytsha saqtaıtyn ǵuryptyq sahna-shatyrdyń ishine qoılyǵan máıittiń jabyntyǵy degendi alǵa tartady.
Rasynda Altaıdyń qaqaǵan qarly qysynda tońdy qazyp sahna-zırat turǵyzý qıyn. Sol sebepti, qysta ómiri úzilgen adamdy kún jylyǵanǵa deıin ýaqytsha jerleý rásimin atqaratyn jasandy-zırat kóp ólkelerde bertinge deıin saqtalyp kelgenin bilemiz. Ekinshi oqymysty osyny meńzep otyr.
1970-shi jyldary «Eski» qorǵanyna júrgizilgen qazba-zertteý jumystary barysynda «Altyn adamnyń» astyndaǵy aǵash edenge tóselgen kilem bolǵan. Alaıda, kilem shirip ketip, alǵashqy qalpy saqtalmaǵan. Odan basqa taǵy bir eskerer dúnıe, Pazyryq kilemindegi oıý-órnek atrıbýttary «Esik» qorǵanynan tabylǵan qoldanbaly zattyq buıymdar stılimen uqsastyǵy.
Osy oraıda eske túsedi, basqa jaqty bilmeımin, bizdiń elde áli kúnge deıin máıitti kilem nemese syrmaqqa orap shyǵarady. Bul rásim sonaý saq dáýirinen beri jalǵasyp kele jatqan úrdis emes pe eken?!
Beken QAIRATULY,
Sýretti túsirgen Orynbaı BALMURAT
