«Baldyrǵannyń» taǵdyry kimge amanat. . .

Ańdatpa:

Qytaı basqarǵan eldegi qazaqtyń jan daýysy edi bul . maqala 2015 jyly jazylǵan. bul jan daýysy Qazaq basqarǵan Qazaqstanda da bolar dep kim oılaǵan? sol úshin usyndym. Qytaıda osy mqala úshin kinali bolǵam... al, óz melim ózekten tepse de meıli...

Avtor

«Baldyrǵannyń» taǵdyry kimge amanat. .

Qýanysh ilıas

«Qoshqarmen teke» deıtin ertegi bolýshy edi. Sonda, teke:-ómir degen myna meniń quıyryǵym sıaqty qyp-qysqa, zý etip óte shyǵady – Dep, ańqaý qoshqardy oıǵa salatyn. Sol teke haıýannyń sózi, aqyl-esti adam balasyn da tolǵandyrmaı qoımaıdy. Babalarymyz qamshynyń sabyna teńegen, adam balasy áýiresinen arylyp, qyzyǵyna toımaıtyn qysqa ómirde biz ańsaıtyn baqyt ta, baılyq ta, nurly bolashaq ta urpaq, urpaq ekenin «Oılamdy» jamaǵatqa qaıtalap aıtýǵa týra kelgenin qarashy! !
Qorǵasynan aýyr oı arqalatyp, qolǵa qalam alǵyzǵan da,- «Baldyrǵannyń» taǵdyry kimge amanat? -deıtin salmaqty saýal. Jaýapsyz qalǵan suraqqa kim ıe? oǵan jaýapty, qarshadaı qyz mádıná ǵana berý kerek pe? zıaly qaýym, úzeńgi baýy segiz qabat ekonomıser tarapynan áli ún joq. «Baldyrǵan» shańyraq kótergeli de jarym jyldan asyp ketti. Saýal da áli jaýap joq.
Ia, «Baldyrǵannyń» taǵdyry kimge amanat? biz osy ózge emes, óz kókiregimizdi syzdatqan, janymyzdy jegi qurttaı jegen saýalǵa da, sál qaraıtyn bolǵamyz ba, qalaı? munyń tamyry tereńde sıaqty. Bul bizdegi rýh, eldiktiń shójýi, minez ben erlik, namystyń usaqtaýy. Adamzat balasynyń urpaqtan ózge asyly bar degenge qalaı senýge bolar? ! bir tamshy ter, bir kúndik ǵumyr, taý-tóbe baılyq, ulan-asyr shattyq bári-bary tek urpaq ushyn ekenin, qyzyl-jasyl jalǵan dúnıe, adamzatqa umyttyryp bara ma dep qorqasyń!
«Baldyrǵan» qos tildi balalarbaqshasy shyńjań avtonomıaly raıondyq oqý-aǵartý meńgermesiniń tizimindegi zańdy, deflomy tolyq oqytý orny!
Osydan birneshe jyl buryn Úrimjidegi bir shoǵyr jastar, qalaǵa irge tepken 50 myńnan astam qazaqta, birde-bir, qos tildi (qytaısha-qazaqsha) bolmaýyndaı jaǵdaıdy, qaǵaz júzinde kóterip, esik tozdyryp, tumsyǵy tasqa tyıyp, talaby muqalǵan shaqtaǵy armany da osy «Baldyrǵandaı» balalar baqshasy edi ǵoı! al, endi, sol arman oryndalǵan sátte, qaz-qaz basqan «Baldyrǵandy» demep, jebep jiberýge nege osaldyq tanytyp qaldyq aǵaıyn? ! 200 bala oqyta alatyn «Baldyrǵan», Qazir úkimet tarabynyń kómek qarajatynan áli ıgiliktene alǵan joq. Ekonomıkalyq jaqtan halyqtyń kómegine muqtaj.
Samaldyń úýili, bulaqtyń syńǵyry, tórt túliktiń kúıisi, ájeniń áldıi, halyqtyń án-kúıinen alys ósip, tek, tamyrynan ajyrap, dúbaralyqqa bet alyp barajatqan urpaǵyń úshin, shyr-pyr bop, ánátilde (qos tilde) «Baldyrǵan» balalar baqshasyn ashyp, azamattyń júgin, tipti bir halyqtyń bolashaq taǵdyr júgin arqalap, tabanynan taýsylyp júrgen, qazaq qyzynyń erlgi, ult jandylyǵy, et júrekti pendeni tebirendirmeı qoımaıdy. Biraq, bizde tebirenetin júrek qalmaǵandaı. Eger, ulttyq sezim, qan, namys, ujdan bolsa, joqtan barǵa aınalǵan «Baldyrǵandy» ornynan tik turǵyzyp, ótpeli qıynshylyqtan ada eter edik-aý!
Ár adam ózine-ózi ıe bolatyny sıaqty, ár bir ult tek ózine-ózi ǵana ıe bolady. Óz taǵdyry ózine muqtaj. Urpaq ulttyń erteńgi úni, kózi, aıaǵy, qanaty osynyń biri joq bolsa, bolashaqqa kim bolyp barasyń? !
Birde kózi sý qarańǵy sibe qart óz ana tilindegi gazetke jazyldy. Jurt oǵan tań qaldy. Sonda qart:-meniń gazetke jazylýym, ana tilimdegi gazettiń erteńgi taǵdyry úshin-dedi. Jurt kózine jas aldy.
Osydan 20 jyldyń aldy. İlá Jaqanov mońǵulá saparynda, Mońǵul eliniń Shyǵys aımaǵyndaǵy bir aýyldyń ústinen tústi. Dily, salty, tilinen aıyrylǵan eline, ana tilinen sabaq ótip, júrgen 18 jastaǵy qazaq qyzyna jolyqty.
:-bir halyqtyń bolashaǵy, qarshadaı qyzdyń moınyna túsip, qalǵany ma-dep, kúrsine, kózine jas alyp attandy. Búgin qart kózinen aqqan jas, meniń de janarymnan syrǵıtynyn kim bilgen? ! bizde sibe qart pen anaý qazaq qyzynyń rýhy joq degenge senbeımin!
Eı, Úrimjinyń qazaq handy halqy, hanǵa sálem bermeı júrgen qandastar, minbede otyrǵan aǵalar, seniń de, urpaǵyńnyń erteńi qarshadaı qyzǵa túsip qalǵanyn sezdiń be? oılandyń ba bir ýaq. Eldik, erlik, ujdan, namys qaıda babadan qalǵan? ! qytaıdaǵy bir jarym mıllıon qazaq bir ıýannan shyǵarsaq ta, «Baldyrǵandy» ornynan tik turǵyzyp áketer edik-aý!
Ósken halyq balasy ek kúnge qarap,
Tumar taǵyp, moıynǵa Gúl de qadap.
Balalyǵy qazaqtyń adasyp júr,
Taı minip, taınsha qýǵan sirnebalaq!
Shýaǵy ájelerdiń urpaq jaqtan-
Jaryq qyp turýshy edi-aý, túnge tarap.
Basyńdy túzemeseń keregi ne?
Shashyńdy jýǵanyńmen kún de tarap.
Urpaq Dilsyz bop barad, rýhsyz,
Kimge muń, aıta alamyn, kimge madaq? !
Erteńge el qalmaıdy erteksizden,
Tek ǵana úlde menen búlde qalad.
Tilym taıyp, barady Dilym kemip,
Rýhyńdy esti urpaq min taǵalap.
«Óler bala beıitke qashar» degen,
Ómiriń jarqabaqty júr jaǵalap.
«Myń jasatar urpaǵyń» kerek bolsa,
Taǵdyry «Baldyrǵannyń» kimge amanat? !