Tútin ıisi
Qylqobyzdyń zaryndaı sherge ilingen,
Júregim egiz boldy sol bir únmen.
Torǵaıǵa tobylǵydaı pana bolmas,
Aınalaıyn dúnıe "keńdigińnen".
Topyraǵyna tuz sińgen jerden be edi,
Jaǵasynan el kóshken kólden be edi ?
Kaýsar juttym, bal tatyp, zámzám ishtim,
Basylatyn túri joq shól mendegi.
Aıtyńyzshy, bul shóldiń daýasy ne,
Ózegimdi ter basty qara súmek.
Bir jazylsam jazylyp ketermin men,
Týǵan jerdiń bir jutym aýasymen.
Saǵynysh jandy jaýlap, jetse ózekke,
Sarsań óımen túsesiń jekpe -jekke.
Jan ushyra jetetin kún týar ma,
Kóz kórim jerde turǵan kók beleske!
Kózime kóp jas qondy ý qosylǵan,
Jalyqtym, shyn jalyqtym bul josynnan.
Aıdyn-kólge qý men qaz qaıta qonar,
Kez bolsa, el eseıip, shý basylǵan.
Taýǵa shyqsam janymdy taý jubatpas,
Saldyr - kúldir qulaıdy saýdyrap tas.
Jylqy ıirgen aq jartas eske keldi,
Barys tós, alyp tulǵa, arǵymaq bas.
El kezdim, qala kórdim, aýyl kórdim,
Alashqa jaqyn, jekjat, baýyr boldym.
Baıany bul dúnıeniń joǵyn bilip,
Baıaǵy aýyr oıdan jaýyr boldym.
Qarly qyrqa aýmaıtyn aq paraqtan,
Aq adyrdy kezetin aq tamaq tań.
Tútinniń de ıisi ózgeshe edi,
Otyny aqsońke edi otqa jaqqan.
Tútini jan jubatpaı basqa aýyldyń,
Jabyǵamyn ishinde jas qaýymnyń.
Tabanymnan taýsyldym taýdan asyp,
Tas-kereńdeı qaraısyń tas baýyr kún.
Aıtyńyzshy, bul shóldiń daýasy ne,
Ózegimdi ter basty qara súmek.
Bir jazylsam jazylyp ketermin men,
Týǵan jerdiń bir jutym aýasymen.
***
Saǵynshtyń mysaly
Ózegimdi shól emes, kúıik basty,
Dárýmender baspady, tıip- qashty.
Túsimde taǵy kórdim eski jurtty,
Sarqyrap bulaq túsken bıik tasty.
Túsime jıi kirgen sol eski jurt,
Qaldy meni qalaıda kereksinip.
Asa mańǵaz pishinde attandyrǵan,
Tym ǵajaıyp bir kúıge bólep turyp.
Odan ketip, aqyry munda jetkem,
Sońymnan qalmaı erip myrza kóktem.
Anda- sanda qoıamyn óleń jazyp,
Sátinde sol topyraq jyr dámetken.
Qazyǵyn baba qaqqan tym arydan,
Tarıhyn tasqa jazǵan myń alýan.
Saý adam da aqyn bop keter edi,
Men týǵan topyraqtyń qunarynan.
Bizdi aldap áketti sóz kerýen,
Kóńildegim aýyrlaý kózdegiden.
Baqytty aqyn bolǵan ba bul ǵalamda,
Topyraǵy buıyrǵan óz jerinen.
Oıanǵanda oılar men oı qaǵysqan,
Týǵan jer, kel aqynym deıdi alystan.
Adamdar aıta almaıdy basqa mysal,
Topyraq, Jýsan jáne Beıbarystan.
Saǵynshtan saýdyrap kúsh, qarýym,
Eziledi ózgeshe ish, baýyrym.
Bıik tasty izdeımin, taba almaımyn,
Sonda jatqan sekildi túp-tamyrym.
***
Tańǵy ańsar
Sary altyn degennen soń sabyr túbi –
Shydaıdy barlyǵyna janym siri.
Kókshiltim shashyratqy kórer bolsam,
Saǵynyp ketem qatty Shabyrtyny.
Shabyrty qyzyl tasty taý arasy,
Jaryqtyqtyń ǵalamat taza aýasy.
Tórt jaǵy taýdan salǵan qorǵan syndy,
Sh abyrtydaı uly jer joq aý osy.
Ondaı jer tabylmaıdy bul ǵalamnan,
Mańdaıyn altyn tańda nurǵa malǵan.
Saı-salaǵa toq kóńil el qonatyn,
Tútini keń aspanǵa shýdalanǵan.
Shyńdarmen qursaýlanǵan kóz kórim jer,
Qıasynda qaldy ǵoı kezbe kúnder.
Jasańda shashyratqy gúl ashatyn,
Ǵumyrǵa qosh aıtqanda ózge kúlder.
Shabyrty – kúzeýligi bizdiń eldiń,
Jartasynan myń jylǵy izdi kórdim.
Kósh jolyna kóbirek qaraıtynbyz,
İzine túsý úshin izgilerdiń.
Eń baqytty shaqtarym qaldy sonda,
A lǵys al deıtin jurtym, qarǵys alma.
Qara atanǵa artqan júk qysylatyn,
Buıdaly kósh jetkende tar qysańǵa.
Jer ańsaǵan laýlaıdy kóńil ottaı,
Syńar ishek jetim kúı, áni joqtaı.
Soǵylyp qalyp júrmin osy ómirde,
Qysań tasqa urylǵan shańyraqtaı.
***
Qazaq jeri
Men úshin taýdan artyq joq tamasha,
Taýdy kórsem talpynam jas balasha.
Otarbań jaqsy kólik emes maǵan,
Boz jýsandy adyrǵa toqtamasa.
Miner em ushaq degen uly qusqa,
Aspanyn Altaıymnyń tilip ushsa.
Men sonda zeńgir kókten óleń jazam,
Qudaıy tym ǵajaıyp qubylysqa.
Jyr jazý - arylýdyń jaqsy amaly,
Topyraqqa tyrsyldap jas tamady.
Týǵan jerge jaıaý-aq tartar edim,
Shekaranyń alynsa tas qamaly.
Bıiktep tas qorǵany shekaranyń,
Kórinbeıdi baıtaǵym, keń alabym.
Tumandy taý únimdi tunshyqtyryp,
Estirtpeıdi janymnyń kóne zaryn.
Balalyǵym, bal kúnim, taı-qulnym,
Taı-qulynym, tulparym, saıkúligim.
Bir ýys topyraqqa tatymaıdy-aý,
Bárin jısam álemniń baılyǵynyń.
Asqar shyńyn ańsaýmen Aǵajaıdyń,
Jańqasyndaı jaryldym qaraǵaıdyń.
Qara jorǵa dúldúldi mingen jandy
Jubatpaıdy áýeni "qamajaıdyń".
Alqynyp aı jóńkilip, ótýde kún,
Birde bordaı úgilip bekýdemin.
Qaıǵyly aýyr jyrǵa qosyp júrmin,
Qazaqtyń qaz qonbaǵan jetim kólin.
Jetim kól, jalǵyz shoqy, jetim dala,
Rýhy jerge kirgen jesir qala.
Muńyńdy topyraqtan oqyp bildim,
Biz ońbaı qatelestik, keshir, Baba!
***
Týǵan jerdiń súıegi
Úlińgirdiń betinen muz sógildi,
Búrshik ata bastady qyz _ tobylǵy.
İıisi týǵan jerdiń muryn jarǵan,
Janymnan júz alystap, júz soǵyldy.
Saǵynysh, aý saǵynysh yryqty aldyń,
Butaǵy kúshiktedi shilik, taldyń.
Kóbesin bosańsytty shúlen sáýle
Altaıdyń tósindegi kúmis qardyń.
Aýan, aýan, aýan sý, aǵyndy ózen,
Jaılaýdaı jadyraımyn jazyńda men.
Julqynǵan jyr sekildi aq shabaqtar,
Aq shaǵala, aqqý qus, qazyń da óleń.
*** *** ***
Aqynnyń qyıys ushqan qusy jetim,
Kóbirek kirýdesiń túsime tym.
El nedese o desin deısiń anam,
Bir túsinseń sen ǵana túsinesiń.
Anam meniń ólgen soń anam boldyń,
Jurt meni "qashqyn" deıdi, oǵan kóndim.
Jelemikten taısaqtap qara qoǵa,
Jaılap jatyr jaǵasyn jaman kóldiń.
Alyp ózen rýhym aǵyndysyń,
Saǵynysh pa ediń sen, saǵymbysyń?!
O týǵan jer kórsetip súıdim seni,
Adaldyqtyń álemde bar úlgisin.
Bilersiń, bor topyraq sortań dalam,
Saǵynyshy joqtardan qorqam jaman.
Itólgen jer ashytsyn ıinimdi,
Men solaı ádiletti jol tańdaǵam.
Qaıran qartań Altaıdyń qasqa beli,
Meniń rýhym dál sondaı asqaq edi.
Meniń týǵan jerimniń ústi ǵajap,
Biraq, biraq bárinen asty ádemi.
Kete bilem, saǵynam, súıe bilem,
Dos kóremin jalǵanda júıeni men.
Ol topyraq barady qunarlanyp,
Meni týǵan babalar súıegimen.
Rýhtary mekendep aspan jaqty,
Basyna jaýdan jastyq jastap jatty.
Sútpen bitken minezin súıegi aıtyp,
Qatty zatqa aınaldy tastan qatty.
Aý meniń, aq jaısań bel, taý turaǵym,
Kóz jasymdy tejeıdi ar, shydamym.
Meniń tiri júrgenim ras bolsa,
Jer degen saǵynyshym _ jarty janym.
Ádilet Ahmetuly
6alash usyndy
