Áıgili Altaı taýynyń kúngeıine Abaq rýlary sońǵy ret 1770 jyldary kóship kelip ornalasa bastaıdy. Jan-jaǵyndaǵy muńǵul jáne basqa ulyttarmen óris-qonys týraly talas-tartys barysynda «Sender aýǵan elsińder, belgili handaryń joq, bizdiń handarymyz bar, hanmen qara teńdesip sóılesýge bolmaıdy, degen úlken kemsitýge ushyrap, belgili hannyń joqtyǵynan ese-teńdik ala almapty. Sol úshin Abaq Kereıdiń elbasy Qazybektiń Ulytaý asar bı bastaǵan 17 adamdy Abaq eli Ábilmenbet hannynń balasy Ábilpeıiz tóreniń aýylyna 1784 jyly kóptegen tartý-taralǵy men attandyryp, Abaq Kereıge handyqqa bolatyn bir balasyn suraıdy. Ábilpeıiz tóre baıbishesinen týǵan uldaryn qımaı, toqalynan týǵan Kógedaıdy beredi. Kógedaı týylar kezde Ábilpeıiz han tús kórip, aspandaǵy aı qoınyna túsipti, sosyn kóktegi aı qoınyma tústi dep, atyn Kógedaı qoıǵan eken, ári osy uldyń bolashaǵynan kóp úmit kútipti.
Taýasar bı bastaǵan adamdar Kógedaıdy sheshesi Tumar hanymmen, baýyrlary Sámen Jabaǵy men qosa kóshirip ákelip han saılaıdy. Kógedaı sol kezde 12 jasta bolyp, Kereı ortasyna kelgensoń bas bolyp, ózin jetildirip, Kereı elin syrtqy jaýdan, ishki daýdan saqtap qala alatyn tegeýrindi han bolypty.
Kógedaı ólgen soń feodaldyq túzim boıynsha uly Ajy han bolady. Biraq Ajy ákesindeı bılikti meńgerip, bereke-birlikpen basqara almapty, ýaqyt óte kele Abaq eli ósip-ónip qanat jaıyp irgeli el bolyp, Ajy tóreniń bıligi Kereıdiń amalátyna úılespeıdi de, basqarýǵa amalsyz qalady. Ásireise, jádik-jántekeı sekildi kóp rýlar Ajynyń jón siltep basa bılik aıtqanyna kónbeıdi, sosyn olar bylaı dep talap qoıady: «Biz óz ishimizden bı saılap, oz isimizdi ózimiz basqarsaq, syrtymyzdan tóre basqarsa» - dep talap qoıady. Osy talapqa saı Ajy tóre Kereıdiń óz ishinen bı saılap, óz ٴisin ózine basqartyp, tóre óziniń handyq ornyn ǵana saqtap otyrýdy laıyq kóredi.
1836 jyly Úshtas degen jaılaýda Abaq Kereıdiń atqa miner aqsaqaldary bas qosyp, aqyldasyp keńesedi. Keńese kele oıy alymdy, sózi shalymdy, tarıhtan jıǵany kóp, Jantekeıdiń Botaqara rýynan shyqqan Shaý jyraýdyń mynadaı sózine toqtaıdy: ataqty Abylaı hannyń da Tóle, Qazybek, Áıteke, Buhar jyraý sekildi 4 myqty taıanyshy bolǵan, jaratqannyń 4 pershtesi bolyp 18 myń ǵalamdy osylar arqyly basqarypty, jalpaq jerdiń ózin tórt qybylaǵa bólgen, dúnıeniń 4 buryshy bolǵan. Osy tarıhqa negizdelgende, eldi basqarǵandardyń bári 4 tik san júıege súıenip basqarǵan. Sondyqtan bizdiń saılaıtyn bıimizdiń de sany 4 bolsyn deıdi. Kereıde mynadaı sóz bar - «Jádik-Jántekeı tolqysa 12 Kereıge sımaıdy, al ózge on Kereı tolqysa Jádik-Jántekeıge syıyp ketedi» - degen, bul shyndyqtan alynǵan bolyp Jádik-Jantekeıdiń kóptigine dálel, sondyqtan osylarǵa bı saılamy beriledi dep Jántekeıden 2 bı, Jádikten 2 bı saılanatyn bolady, búkil Kereı aqyldasa kele Jántekeıden: Kúken Mamytuly, Topan Sataıuly, Jádikten: Beısenbi Dónenbaıuly, Qulbek Janteliuly bolyp 4 bı saılanady. Osy 4 bı el basqaryp bılik júrgizýde «Jeti jarǵy» negizetip, ári óz tustarynyń is-júzindik jaǵdaına qarap, «Tórt bı tóre zańyn» jasap el basqaryp ádyl bılik júrgizedi.
6alash usyndy
