Muztaý. Oralhan Bókeev shyǵarmasynyń basty taqyryby bolǵan osy bir shyń Qazaqstan Resrýblıkasyndaǵy Altaı taýynyń tórine ornalasqan. Jalpy poshymy túıeniń órkeshindeı bolyp jatqan qos shoqynyń shyǵys jaqtaǵy bir bóliginiń bıiktigi 4506 metr de, batystaǵy ekinshisiniki 4435 metr. Muztaýdy álemdegi bıik taýlar qataryna kirmegenimen onyń qaýiptiligi basqa shyńdardan asyp túspese, kem emes. Sebebi, mundaǵy súńgilengen muz qatparlarynyń kóptigi sonshalyq, joǵaryǵa órmeleıtin jerdiń ón boıy óńsheń siresken muz daqtardan turady. Atalmysh taý basyna aparatyn jalǵyz ǵana jol bar. Al qalǵanynyń barlyǵy álpınısterge tyńǵylyqty daıyndyqty talap etedi.
Onyń ashyq bolatyn kúnderi sırek. Kóbinese ol kıizdeı uıysqan jabaǵy bultpen tumshalanyp jatady. Bul shyń únsizdikti, óli tynyshtyqty boıyna buqtyryp jatqan jumbaq núkte. Osyǵan qarap ony mundaǵy aýa raıy ǵana emes, jer jaǵdaıy da ár sát saıyn ozgerip turatyn jandy tabıǵat qubylysy keıpinde kózge elestetkendeı bolasyń. Onyń betkeıindegi kúnine álde nesheRet qaıtalanyp turatyn tas kóshkini men qarkoshkini biz sóz etip otyrǵan shyńnyń buljymas erekshelikteriniń biri.
Óziniń bolmysyna jumbaqtyqty, tilsimdyqty, qupıalyqty ustap turǵan osy bir núktege álemniń talaı saıahatshylary tańdanys bildirgen. Máselen, XXǵasyrdyń basynda ataqty sýretshi nıkolaı rerıh biz sóz etip otyrǵan taý týraly: «Ortalyq Azıanyń keń baıtaq keńistigindegi uly dala men asqaraly altaıdyń shyrqaý shyńy – Muztaý. Ǵaryshtan qudyretti qýat alatyn jer bul. Mynaý ǵalamdaǵy barlyq áýlıelerdiń arýaqtary bas qosatyn, kıeli shambalanyń qasıetti de ardaqty eli ol» dese, odan keıin munda at basyn burǵan aǵylshyn alpınısy sámıýel terner bylaı deıdi: «Qarsy aldymnan sulýlyǵyn sýretteýge til jetpeıtin tabıǵattyń tamasha kórinisi ashyldy. Soǵan qarap turyp, bul taý týraly áli kóp sóz zergerleriniń qalam tartpaǵany, kórkemdiktiń osy kelbetin foto kamerániń jón-josyqsyz qorlaı qoımaǵandyǵy jáne mundaı múmkindikti kórýdiń adam ómirinde bir-aq kezdesetini týraly sanamdaǵy oıdyń Jylt etýi muń eken, jolshybaı Bastan ótkergen qıyndyqtardyń bári umytylyp sala berdi».
Iá, bul taý qasıetti, kıeli oryn. Ǵylymı paıymdaýlarǵa qaraǵanda, ǵarysh sáýleleri munda synbaı, shashyramaı, esh ozgerissiz taza kúıinde kelip jetedi. Kókten kelgen qýattar osy taý shyńyna ozynyń tolyqqandy kúıinde kelip jetip, jer betine taralady. Jer men ǵarysh arasyndaǵy kózge kórinbes baılanys degenimiz osy shyǵar, sirá.
Avtory: Janbolat Aýpbaev
Foto: Erbolat Shadrahov
6alash usyndy
