تالانتقا تاعزىم شىعارماشلىق ۇجىمىندا "قاراپايىم اداممىن" اتتى اقىن، سازگەر، ەمشى تولەگەن قۇمار ۇلىنىڭ جەكە شىعارماشلىق كەشى ءوتتى.
ادامزات بالاسىنا جالپى ورتاق دۇنيەلەر كوپ... سونىڭ ءبىرى اللانىڭ قۇدىرەتىمەن كەي ادامنىڭ باسىنا ۇيىپ-توگىپ بەرە سالاتىن "جىگىتكە جەتى ونەردە ازدىق ەتەدى" دەيتىن كيەلى قاسيەتتەردى ايتۋعا بولادى. تالانتقا تاعزىم شىعارمپشىلىق ۇجىمىندا بۇگىن (11.11.2020ج سارسەنبى كەش) اتادان، ناعاشى جۇرتىنان جالعاسىپ كەلە جاتقان سونداي كيەلى ونەردى جاستايىنان جانىنا سەرىك ەتىپ 60 جاستىڭ ءوز قىزعىن كورۋدى ءناسىپ ەتكەن، قازىرگى كۇندە ءبىراز بەل-بەلەستەردى باعىندىرىپ ۇلگىرگەن شىعىس قازاقستاننىڭ وسكەمەن قالاسىنا قاراستى "نۇرلى كوش" ەلدى مەكەنىندە قونىستانىپ حالقىنا، وتباسىنا شاماسىنشا قالتىقسىز قىزمەت جاساپ كەلە جاتقان "سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى" اقىن، سازگەر، قازاقى ەمشى تولەگەن قۇمار اعامىزدىڭ "قاراپايىم ادامىن" دەگەن جەكە شىعارماشىلىق كەشى بولىپ ءوتتى. كەش تىكەلەي ءجۇرىلۋ ارقىلى تىڭدارمانداردىڭ قويعان سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋدى دە كەش مازمۇنىنا كىرگىزە وتىرىپ ەكى ساعات مولشەرىندە بولدى.
تولەگەن اعامىز 1977 جىلدان 1980 جىلعا دەيىن ياعني 17-18 جاس كەزدەرىندە اسكەردە بولادى. بوز جىگىت كەزدە ارميادا بولۋدىڭ وزىدە ءبىر عانيبەت ەمەسپە! الىستا جۇرگەن سول جاستىق شاقتا تولەكەڭ ءوزىنىڭ اۋىلىندا قالعان ايداي سۇلۋ عاشىق قىزى بۇلبۇل قىزعا ساعىنىپ ولەڭمەن حات جولدايدى.
سولدان: تولەگەن قۇمار، قۇرمانبەك زەيتىنعازى، ساعدات مىرزاحمەت
كەيىن 1991 جىلى وسى حات ولەڭدى "اق قۇباشا" دەگەن انگە اينالدىرادى. وسىلايشا بوز بالا كەزىندە ارمانىنا اينالعان عاشىق جارى بۇلبۇل قىزدى اقىرى قولىنا قوندىرىپ 1983 جىلدارى نەكەسىن وقىتىپ، وتىز كۇن ويىن،، قىرىق كۇن تويىن جاساپ دەگەندەي ءقۇداي قوسقان جۇبايلاردان بولىپ بەس قىزدىڭ اكە-شەشەسى اتانىپ، قىزدارىنىڭ ءبارىن جوعارى ءبىلىم شاڭىراعىنان سۋسىنداتىپ، ءارى قۇتتى ورىندارىنا قوندىرىپ بۇگىنگى كۇندە 20 عا تارتا نەمەرەسى بار باقىتتى اتا-اجە بولىپ، سولاردىڭ تىلەۋىن تىلەپ، قىزىعىن قىزىقتاپ، اۋلەتتىڭ ارداقتى ەل اعاسى، ەل اناسى، قامقور اعا-جەڭگەسى بولىپ الىدە جازىپ-سىزۋ، باسقادا تىنىمسىز ەڭبەكپەن شۇعىلدانىپ كەلە جاتقان ءقادىرلى جاندار... جاستىق شاعىندا شىعارعان ماحاببات انىمەن ءبارىمىزدى بىردەن باۋراپ الدى. ءاندى اباي دەگەن ءانشى باۋىرىمىز العاش ورىنداۋشىسى بولىپ ەل-جۇرتقا تاماشا جەتكىزگەن ەكەن. ءان اۋديو تۇرىندە بولعاندىقتان ماقالامىزدا تىڭداتا المايمىز، تەك تولىق ءسوزىن جازىپ قوسا كەتسەك ارتىق بولمايدى، ءان وسى جاقىن كۇندەرى كىتاپقا دايىنداىپ نوتاعادا تۇسىرىلگەن بولاتىن. ەندەشە ءاننىڭ تولىق تەكىسىمەن تانىس بولىڭىزدار...
"اق قۇباشا"
(جۇردەك، نازدى ايتىلادى)
اق قۇباشا ارمانىمسىڭ جىلى ءجۇزدى،
وزىممەن ءبىر سانايمىن ءوزىڭىزدى.
بۇل مەنىڭ ىزگى نيەت جۇرەك ءسوزىم،
كورگەن سوڭ ايتقان ەمەس كوزىڭىزدى.
قايىرماسى
اق قۇباشا قىناي بەل،
مەنى ءوزىڭ سىناي بەر.
كوڭىلىڭە ۇناسام، قۇشاعىما قۇلاي بەر.
اق قۋاشا ىلايىقسىڭ اسىل جارعا،
قوساعىن ارمانىمنىڭ ءوزىڭ جالعا.
ۇشايىق قوس اققۋداي قوسارلانىپ،
ايدىنى ماحابباتتىڭ ءالى الدا...
ورىندالۋى:
وڭنان: تولەگەن قۇمار، كومپوزيتور داكەن ىرىمحان
ءبىر كەزدەرى الاۋلاعان عاشىقتىق وتىمەن جازىلعان وسى ولەڭ ءسوزىن 1991 جىلدار جوعارىدا ايقانىمىزداي تاماشا انگە اينالدىرادى...
كەشتىڭ جالعاسى وسىلايشا جاستىق كەزەڭدەگى ماحاببات انىمەن باستالىپ ارى قاراي ورتامىزداعى ديكتور باۋىرىمىز ابەن توقتارحاننىڭ تىكەلەي داۋىستاپ وقۋىندا كەش يەسىنىڭ قىسقاشا ءومىر بايانىمەن تانىستىق، ودان كەيىن "ادام ۇرپاعىمەن مىڭ جاسايدى، تەگىن بىلگەن تەكتىلىكتىڭ بەلگىسى، اكە كورگەن وق جونار، شەشە كورگەن تون پىشەر" دەپ تولەگەن اعامىزدىڭ وت باسى-وشاق قاسىمەن تانىسىپ دەگەندەي ءىشىنارا جاستاق شاقتاعى بۇلبۇل مەن تولەكەڭنىڭ جانە اتاسى مەن اپاسىنىڭ بىرگە تۇسكەەن، بۇكىل بالالارىمەن نەمەرەلەرىنىڭ جينالىپ تۇسكەن تاماشا فوتا سۋرەتتەرى جىبەرىلدى. اراسىندا تىكەلەي قويىلعان سۇاقتارعا جاۋاپ بەرۋ بارىسىندا اعامىزدىڭ ارعى ءوز جۇرتى، ناعاشى جۇرتىننىڭ ولەڭ-ونەر، شەشەندىك پەن كىسىلىك، تۋىستىق قارىم قاتىناستىڭ تاماشا ونەگەلەرى دارىعان، تاقىر جەرگە ءششوپ ونبەيتىنى سياقتى ب ا ق داۋلەت قونعان تەكتى اۋلەتتەردىڭ ۇرپاعى ەكەندىگىن بىلدىك. وسى فوتا البوم تانىستىرىلمنىڭ جالعاسى رەتىندە ءوز اتاسى مارۋان يساش ۇلىنىڭ تىرلىگىندە ءوزى ورىنداپ كەتكەن، شىڭگىل اۋدانى ارقىلى بۇكىل شىڭجاڭ ولكەسىنە كەڭىنەن تاراعان "شىڭگىل كوركى" دەگەن ءوز كۇيىمەن 1984 جىل جانىبەكتىڭ قارا شاڭىراعى مىرزاقىمەت زارىقحان ۇلىنىڭ ۇيىندە ونەر جاناشىرى ساعادات مىرزاقىمەت ۇلى اتاسى زارۋاننان 15 كە تارتا كۇي شەركىزىپ ەستەلىك رەتىندە جازىپ ساقتايدى ، سول كۇيلەردىڭ ىشىندەگى حالىق كۇيى "قارا قاسقا اتتىڭ شابىسى" دەگەن ءبىز ەستىمەگەن جاڭا كۇيلەردىڭ كۋاسى بولدىق.
وڭنان: تولەگەن قۇمار،قالقامان ساريىن
كۇيشى اتانىڭ تاسپاعا جازىپ قالدىرعان ءوز جازباسىندا ايتىلعانداي نايمان ەلىندە تىلەۋكە دەگەن باي اس بەرىپ، ۇلكەن جيىن-توي وتكىزگەندە ات بايگەسىن وزدىرادى. كەرەي ەلىنەن بەس ات بارادى، سول بەس اتتىڭ ىشىندەگى قارا قاسقا دەگەن ات بايگەگە قوسىلعان 200 اتتىڭ ىشىنەن قارا وزىپ كەلىپ ەل ىشىندە اڭىزعا اينالسا كەرەك... سول جۇيرىك سايگۇلىكتىڭ قۇرمەتىنە ارناپ شىعارىلعان حالىق كۇيىن مارقۇم زارۋان اقساقال بۇگىنگى كۇنگە جەتكىزەدى.
اتاسى زارۋان يساش ۇلى 1912 جىلى اۋقاتتى زاڭگى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن، جاسىندا ەل "اۋليە" دەپ ءقادىر تۇتقان، مۇراقىل دەگەن موددادان وقىپ ەسكىشە ساۋاتىن اشقان، جاستايىنان دومبىراعا اۋەس بولىپ سول تۇستاعى ايگىلى دومىراشىلاردان ءتالىم ادىپ "حالىق كۇيشىسىنە" اينالعان، ءارى وزىدە كۇي شىعاراتىن بولعان. 1998 جىلى 86 جاسىندا دۇنيەدەن وتكەن... كەشىمىز وسىلاي كۇمبىرلەگەن تاريحي كۇيلەردەن كەيىن ارى قاراي تاعىدا ابەن توقتارحان، ەلۆيرا ماراتبەك قىزى قاتارلى تالانتى ديكتورلاردىڭ بۇلاقتىڭ سىڭعىر ۇنىندەي ناقىشىنا كەلتىرىپ وقىعان داۋىتارىمەن مانەرلەپ وقىعان ءوز شىعارمالارىنا ويىستى. وزدەرىنىڭ وتباسىن اسىراۋ ءۇشىن ءبىرى قالادا، ءبىرى دالادا قاربالاس تىرشىلىك-جۇمىستارىمەن جۇرسەدە قۇداي بەرگەن داۋىستارىمەن، جان قالاۋلارى بويىنشا ۇلت ونەرىن ناسيحااتتاپ، تالاي شىعارمالاردىڭ باعىن اشقان، بۇگىندە داۋىستارى ءتۇرلى الەۋمەنتتىك جەلىلەردى شارلاپ جۇرگەن ەكى ديكتوردىڭ وقىعان ولەڭىن تىڭداعان تىڭدارماندار تولەگەن اعانىڭ سان تاقىرىپتا جازعان ولەڭدەرىنىڭ مازمۇندارىمەن سۋسىندادى .ودان ارى قاراي اۆتوردىڭ بۇرىن-سوڭعى ۇرىمجىدەن جانە باسقا ايماق-وبلىستاردا شىعاتىن "شۇعىلا" قاتارلى جۋرنال، گازەتتەردە شىققان شىعارمالارىنىڭ كوشىرمە نۇسقاسى، باسبادان جەكە كىتاپ بولىپ باسىلعان "اۋەلى بايلىق دەنساۋلىق" دەگەن قازاقي ەمشىلىك جايىندا جازىلعان كىتاىمەن "شۇعىنىق" اتتى ولەڭدەر جيناعىمەن تانىس بولدىق. ودان كەيىن سازگەر-انشىلەر امان قالياسقار ۇلى "بەسىك العان"، ءابدىراحمان ءارىپ ۇلى "ەكەۋمىز" دەگەن اقىننىڭ سوزىنە جازىلعان اندەرىن ورىنداپ كوپشىلىككە سيعا تارتسا، ءوز باۋىرى انشى-سازگەر راقمەت قۇمار ۇلى اقىننىڭ ەرتەرەكتە جازعان اندەرىنىڭ ءبىرى "حالقىم-اي" دى ورىنداپ كەش اجارىن اشا ءتۇستى.
جالعاستى قازاقستاننان العان جۇددىزدى ماراپاتتارى كورسەتىلدى. تولەگەن قۇمار ۇلى قازاقستان رەسپۋبليكانسى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيستىرلىگى جاعىنان "حالىق جانە رۋحاني ەمشى" دەگەن ارنايى كۋالىك الىپ سول مەكەمەنىڭ تولىقاندى مۇشەسى بول ىپتى. ۆاتساپ جەلىسىندە تىكەلەي وتكەن كەشىمىزدە كەش يەسى جىگىت-قىزداردىڭ تىكە قويعان سۇراقتارىنادا مۇدىرمەي ەگجەي-تەگجەيلى، اسىقباي، ءارى مۇقيات جاۋابىن بەرۋ ارقىلى تىپتىدە سىننان وتكەن تاجريبەلى قالامگەر، ساقا ۇستاز، بىلىكتى ءبىلىم يەسى ەكەندىگىن تىپتىدە ايقىنداي ءتۇستى... كەشتىڭ بەل ورتاسىندا ق ر مادەنيەت قايراتكەرى، ۇلت قايراتكەرى، "وتانداس- ەل" قوعامىنىڭ ءتوراعاسى، ق ر اۆتورلار قوعامىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى مۇقان مامىتحان ۇلى كەش يەسىنىڭ شىن تالانتىنا قۇرمەت بەلگىسى رەتىندە ۇجىم اتىنان مۇشەلىكە قابىلداعان ۋاكىلەتتى ءبۇيرىعىن جاريالاپ كۇتپەگەن سي جاسادى... ونەر يەسىنە كورسەتىلگەن بۇل توسىن سي شىنىندا دا كورەگەندىكپەن كورسەتىلگەن وتە تاماشا سي بولدى. مۇقان اعامىزدىڭ قىراعى ويىمەن جومارت مىنەزىنە بىزدە ريزا بولىپ قۋانىپ قالدىق. وسكەمەن قالاسىندا تۇراتىن ءانشى، كومپوزيتور باعدات ەسداۋلەتۆا مەن اقىن اسكەرحان اقتاي قاتارلى قوناقتاردا جەرلەستەرىنىڭ كەشىنە ارنايى ۇسىنىسپەن شاقىرىلدى، جاقسىى تىلەكتەرىندە ءبىلدىردى.
وسىلايشا اقىنىمزدىڭ كەش سوڭىن ەلۆيرا ماراتبەك قىزىنىڭ ارنايى وقىپ دايىنداعان اقىننىڭ "قاراپايىم اداممىن" دەگەن جىر جولدارىمەن ءساتتى اياقتاپ كەش شىمىلدىعان جاپتىق...
كەشتى ۋاقىت تاۋىپ تىڭداعان قاۋىم ىلگەرىندى - كەيىدى شىنايى قۇتتىقتاۋلار ايتىپ، شىعارمالارىنان العان اسەرلەرىمەن ءبولىسىپ، كەش يەسى اۆتورعا ۇزدىكسىز تىلەكتەرىن ءبىلدىرىپ جاتتى... كەشتە بەرىلگەن ولەڭدەردى، ءان (ۆيدەو) - كۇيلەردى فب جانە "كوسەگە" سايتى ارقىلى كورە الاسىزدار...
ءبىز مۇمكىندىگىمىزشە اقىننىڭ بويىندا بار تالانتىن قازبالاپ، تارتىپ، جەتەلەپ، شابىت بەرىپ الىپ شىعۋ ءۇشىن شامامىزشا كۇش جىگەرىمىزدى سالدىق... ولەڭدەردى وقىپ دايىنداعان ابەن باۋىرىما، ەلۆيراعا، اندەردى ايتىپ كەشتىڭ جاقسى وتۋىنە كۇش شى عارعان امان قالياسقار باۋىرىما ، راقمەت قۇمارۇلىنا ت.ب ادامدارعا العىسىمدىى بىلدىرەمىن...
بويىنداعى تازا تالانتىمەن ادەبيەتىمىزبەن مادەنيەتىمىزگە، عالىم-بىلىمگە ءوز ۇلەسىن قوسىپ، ادامگەرشىلىك تەكتىلىگىمەن اۋىل-ايماعىنا، جاساعان ورتاسىنا كۇن ءنۇرىنداي شۋاعىن شاشىپ ۇلگى-ونەگەمەن باستاماشى بولىپ ەل قۇرمەتىنە بولەنگەن تولەگەن قۇمار اعامىزعا مىقتى دەنساۋلىق، شىعارماشىلىق جاڭالىقتار، جاقىندارىنا اماندىق تىلەيمىن. ورتامىزدا جارقىرىپ، جايناپ جۇرە ءبارىڭىز...
سايتقا ماقالا دايىنداعان ءابدىراحمان ءارىپ ۇلى
2020 جىل 16 قاراشا
6alash ۇسىنادى
