اقىن تالاپبەك ازانباي 1965 جىلى قحر-نىڭ شىڭجاڭ،التاي ايماعى الاقاق وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن. جوعارى ءبىلىم ينستيتۋتىن بىتىرگەن.
2004 جىلى اتا جۇرتىنا كوشىپ كەلىپ قازىرگى كەزدە الماتى وبىلىسىنىڭ ەسكەلدى اۋدانىندا تۇرادى.
بەلگىلى اقىن تالاپبەك ونەرحان ۇلى ازانباي 1990 جىلدان باستاپ ادەبيەتكە ارلاسىپ «التىن تاۋ سالتاناتى»، «قىران مەرۋەرتى» اتتى جىر الماناحتارىنا جانە ش ۇ ا ر كولەمىندەگى ءتۇرلى باسىلىمداردا 200 دەن اسا ولەڭ تولعاۋ، باللادا جانە پوەمالارى جارىق كوردى. جازبا اقىندار ءمۇشايراسىنىڭ جۇلدەگەرى. التاي ايماقتىق جازۋشىلار قوعامىنىڭ مۇشەسى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا شىعاتىن «تاڭجارىق» جورنالى، «شالقار» ،«جەتىسۋ» جانە «جاس قازاق ءۇنى» گازەتتەرىندە ولەڭدەرى جارىق كورىپ وقىرمان قاۋىمنىڭ جاقسى ىقىلاسىنا بولەنگەن.
اقىننىڭ قالامىنان شىققان «ءباھادۇر بوتاقارا» ، «اققاپتال»، «قاراگەر» داستاندارى، «بابالارمەن سىرلاسۋ»، «دالالىقتىڭ داۋىسى» قاتارلى ليريكالىق پوەمالارىنىڭ ورىنى بولەك.
«ق ر تاۋەلسىزدىگىنە 30 جىل» توسبەلگىسى مەدالىنىڭ، «قازاقستان اۆتورلار قوعامى » مەدالىنىڭ جانە حالىقارالىق «تاڭجارىق» ادەبي سيلىعى مەدالىنىڭ يەگەرى.
قازاقستان اۆتورلار قوعامىنىڭ جانە حالقارالىق «تاڭجارىق» زەرتتەۋ قورى قوعامىنىڭ مۇشەسى.
جاقىندا «جۇرەكتەن مىڭ ءبىر ءتىل قاتىپ» اتتى جىر جيناعى باسپادان شىقتى. 
تالاپبەك ازانباي
قاراگەر
(داستان)
ءالقيسسا
دەسەك تە ءبىر ريزىق كەلمەس تەگىن،
الار جىلدان ەنشىم بار سەندە مەنىڭ.
ءتۇسىپ قالعان ازانباي تۇكىرگەندە،
تۋعان سوڭعى اۋزىنان كەنجەسى ەدىم.
اتىن اتاپ اكەنى «اعا» دەدىم،
بۇل ءداستۇردى بىلەدى سانالى ەلىم.
نەمەرەسىن باساتىن باۋىرىنا،
وتكەن بابام نە دەگەن دانا مەنىڭ.
ءبىر اۋىلدا ەركە ءوستىم جەلىك قۋىپ،
تاي دا ءمىندىم، شىبىقتى سەرىك قىلىپ.
ايتۋشى ەدى اڭگىمە اتام مەنىڭ،
ۇرپاقتارعا شەجىرە بەرىپ تۇنىق.
بالا كۇنىم ەدى ول كەز ويىنعا باي،
قايىرعانمىن اۋىلدىڭ قويىن تالاي.
اناسى جوق دەسە دە سىرتىمنان ەل،
جەتىمدىككە كەلگەنمىن مويىنداماي.
سۋسىنداپ تەك بابامنىڭ مۇراسىنان،
تۋعانىمدى ءتۇسىندىم كىل اسىلدان.
جانتەكەيدىڭ تاراپبىز ءسۇيىنشىالى،
بوتاقارا، تىنىبەك، نۇراسىنان.
ەل باستاعان ارعى اتام بولعان باتىر،
ىستەدى ءىس كەلمەيتىن قولدان باتىل.
ايگىلى اقىن تولەباي، ءشاۋى جىراۋ،
تار قىسپاقتا تاپقان ەت تولعامدى اقىل.
دەيمىز كەيدە ادامنىڭ كيەسى نە؟
تارتادى ەكەن مالى دا يەسىنە.
ەل بىلەدى مىرزا وتكەن شاكۋبايدى،
بۇركىت تۇرماق، تۇلكى العان تۇيەسى دە.
باستار كەڭەس دەپ اتام تەبىرەنىپ،
تىڭداپ قۇلاق كەتەتىن كوڭىل ەرىپ.
بىر-بىرىنە ءسوز بەرمەي قاريالار،
اڭىز قىلىپ ايتاتىن نەبىر ەرلىك.
ءومىر كەيدە كورسەتسە جالعان سىرىن،
دەي المايمىن كۇندەستىك ار جامىلدىڭ.
باستان شاۋىپ اقاننىڭ قۇلاگەرىن،
كىسەندەپ ەڭ، قاسقاسىن مارعابىلدىڭ.
ءدۇل – دارازدىق قاشاندا داۋدان ساقتان،
دەپ بابامىز قانسىراپ اۋعان اتتان.
سەكسەن جاستا قابانباي قىرىقتاعى
قۋ باس اتپەن سەرتتەسىپ جاۋعا شاپقان.
باۋلىپ زامان ەرلەردى الىپ ەتتىڭ،
قايتارىلماي قالعان جوق كارى كەكتىڭ.
الىپ شىققان جاۋىنان ابىلايدى،
كوك دونەنى ەمەس پە، جانىبەكتىڭ.
قالعان ءداستۇر بولسا دا ونەگە ەلدىڭ،
كەيدە ەرىڭدى ارقالاپ «تورەگە ەردىڭ».
كىسەنەپ كەپ ولگەنىن قىز جىبەككە،
اق بوز اتى ەستىرتكەن تولەگەننىڭ.
جاتقان تاريح اشىلماي باي عۇمىرىڭ،
قيالعا اكەپ قوندىرعان اي تۇعىرىن.
التى كۇندە التى ايلىق جولدى باسقان،
قوبىلاننىڭ كىم بىلمەيت تايبۇرىلىن؟
وتكەن ءومىر ەسىنە اپ ارلان كۇنىن،
وسى ما ءبىر، دۇنيە – اي، جالعاندىعىڭ؟
- دەپ توقتادى كۇرسىنىپ قاريالار،
ەر قاناتى جەل جەتپەس بار ما بۇگىن؟
تاياسادا سەكسەنگە ءتوزىمدى انىق،
ابىز قارت دەپ تىڭدايتىن ءسوزىن حالىق.
ءبىر اڭگىمە باستادى اتام مەنىڭ،
باتقان كۇنگە تەلمىرە كوزىن سالىپ.
«تۋعان مەكەن الاقاق وسكەن جەرىم،
سامال جەلى ساعىم بوپ ەسكەن كەرىم.
ەرتىس، ساۋىر قىستاۋلىق، ارال جايلاۋ،
جاز بەن كۇزدە شۇبىرىپ كوشكەن ەلىم.
ورتا جايلاۋ شويعاتى دارا باسىڭ،
بىلمەسە ونى بۇگىنگى بالاعا سىن.
اساۋ وزەن سۇمدايرىق، تاۋسىلماستىڭ،
جولى كۇدىر، جان – جاعى جالاما شىڭ.
تورعايتى مەن كولدىايرىق، ساقى بيىك،
قوم – قاناسقا باتىسى جاتىر ءتيىپ،
شاكۋبايدىڭ داراسى مەنمۇڭدالاپ،
ماقتانىشپەن قارايدى باسىن ءيىپ.
وسى ولكەدە بابامنىڭ ءىزى قالعان،
تاعدىرىڭدى تالكى ەتىپ، مۇجىپ ارمان.
قيال قۇرعىر اكەلىپ وتكەنىڭدى،
بۇگىن، مىنە، كورسەتكەن ءتىزىپ الدان.
جالعىز ەكەن اكەمىز اتادان ءبىر،
جاقسى تىلەك قالدىرماي باتادان قۇر.
جىلجاقسى دەپ ۇلكەندەر قويىپتى اتىن،
جولىن كەسپەي ءوتسىن دەپ قاتال تاعدىر.
ۇيلەنىپتى توي جاساپ، جىگىت بولىپ،
قالعان ارتتا وتكەن كۇن كۇدىك تورىپ.
كوتەرىپتى ون سەگىز قۇرساق شەشەم،
ارمانىنا جالعانار ءۇمىت قونىپ.
شەشەم اتى – ماقتاسىن، ارىم كۋا،
ادام ەكەن ادۋىن، قارىمدى دا.
ۇلكەن – كىشى سىيلاپتى، اۋىل بىتكەن،
وجەت، وتكىر بولعان سوڭ، الىمدى دا.
تاعدىر سالسا باسىڭا بار ما امالىڭ؟
كوتەرەسىڭ قيىندىق، جالعان زارىن.
اعام تۇرار ەكەۋمىز امان قالىپ،
جەر جۇتىپتى شەتىنەن قالعاندارىن.
تىلەپ اكەم تىلەۋىن ەكەۋمىزدىڭ،
تاڭ اتىپتى سارعايىپ نەشە كۇزدىڭ.
ۋاقىت، ءومىر بىلىنبەي ءوتىپ جاتتى،
وزىندە بوپ ءوز دەرتى شەشەمىزدىڭ.
ەل ەتەككە تۇسكەندە قالىڭ قاردان،
سايعا سىيماي مال جاتىر ساعىمدالعان.
توركىنىنە كەلەدى شەشەم بارىپ،
مەنى اتىنىڭ مىنگىزىپ الدىنا العان.
وتكەن ءومىر بولسا دا، تەگىڭ قورعان،
شىقپاس جاننىڭ كەدەيلىك ەمىن قولدان.
ءبىر توپ ادام ءجۇر ەكەن جيناپ تارى،
تەرىپ ماساق، قىرمان ساپ، ەگىن ورعان.
بۇردى سولاي شەشەمىز اتتىڭ باسىن،
اللا ءبىزدى اعايىن جات قىلماسىن.
«بالۋان قاينىم كەپسەن بەر» - دەپ سۇرادى
اتىن اتاپ ازىلدەپ ناق تۇلعاسىن.
جۋان سارى دەپ كۇلدى – «جەڭگەم كەرىم،
بولدى وسى ما جەل ايداپ كەلگەن جەرىڭ؟
مەنى جىقساڭ تاڭداپ ال تۇرعان باۋدان،
ايتپەسە الار حاقىڭ جوق سەندە مەنىڭ.»
الدىنان اپ قويا ساپ مەنى جەرگە،
«اتىڭ ءمالىم بولسا دا تەگىندە ەلگە.
ءبىر قاتىننان جىعىلساڭ باعىڭ قايتىپ،
جۇرەكتەگى ۇشپاي ما سەنىم جەلگە؟»
دەدى شەشەم، «بايقا، ەندى!» كۇلىپ تۇنىق،
ساعان سولاي تۇرعانىم سىردى ۇقتىرىپ.
«كۇرەسەيىك، قوي ەندى» - دەپ وزىنە،
جىگىت تارتتى جەڭگەسىن جۇلقىپ ءتۇرىپ.
سول-اق بولدى ەكەۋى ءتۇستى ايقاسىپ،
تۇردى تىرەپ از عانا كۇش بايقاسىپ.
قىرقاي شالىپ لاقتىرىپ ءمىندى ۇستىنە،
كەۋدەسىنەن جىگىتتىڭ ۇستاي باسىپ.
«مەنى قالاي جەڭگەم – اۋ، جىقتىڭ، جانىم؟
ءتۇيدىڭ بە سەن بەلبەۋگە جۇرتتىڭ ارىن؟
تالاي تويدا كۇرەسىپ اسىقشا اتقام،
مەنمەندەگەن جىگىتتىڭ مىقتىلارىن.
بۇگىن بولدى جەڭەشە سىرىڭ انىق،
دەپ تىلەيمىن بىلمەسىن مۇنى حالىق».
باۋلاپ قويعان تارىنى ات ۇستىنەن،
ءجۇرىپ كەتتى شەشەمىز ءىلىپ الىپ.
جاز دا شىقتى، قىتىمىر قىس تا ءوتىپ،
وڭتۇستىكتەن قاز كەلدى، قۇس تا جەتىپ.
توي بولات دەپ شىلدەدە جادىك جاقتا،
داڭقى جاتتى، الىس جەر تىسقا كەتىپ.
جينالعان ەل توي بۇگىن بالۋان سالىپ،
اتىن قوسقان بايگەگە الۋان حالىق.
توي باسقارتقان جادىك جاق ۇلكەندەرگە،
وتكەن تالاي بۇرىنعى داۋدى اڭعارىپ.
سۇراپ قارتتار ەلىنىڭ جايىن بىردەن،
شالقىپ كوڭىل، شاتتىقتان ايىم كۇلگەن.
قىز – جىگىتتەر ازىلمەن اڭگىمە ايتىپ،
بالالار ءجۇر جاباعى تايىن مىنگەن.
تۇيە بالۋان دەپ مىنە الىپ شىقتى،
كورسەتىپ ءبىر جادىك جاق انىق مىقتى.
جانتەكەيدەن ورتاعا ەشكىم شىقپاي،
داڭقى ءمالىم اتىنان تانىپ ىقتى.
جانتەكەي جاق تۇردى دا اقىلداسىپ،
بالۋانىنىڭ تامىرىن جاتىر باسىپ.
جەر كوتەرەر جىعىلساڭ كۇرەس ەندى،
قانداي كەزدە كورمەگەن باتىر جاسىپ.
جينالعان جۇرت دەپ جاتىر تۇگەل كەلىپ،
جۇيرىك تۇرماس كەرمەدە شىدەرلەنىپ.
بولۋ كەرەك قاشان دا ەر جىگىتتە،
قايتپاس قايرات، قاجىرلى جىگىر-ەرلىك.
التىن جەرەگە كومىلگەن جاتپاسىن دەپ،
ءبىر سىر ايتام ءدام-تۇزى اتپاسىن تەك.
جىلجاقسىنىڭ ايەلى جىعىپ كەتكەن،
وتكەن كۇزدە ەگەسپەن ماقتاسىن كەپ.
- دەدى بىرەۋ ورتادان شىعىپ العا،
بۇعان ەلدىڭ ايتاتىن سىنى بار ما؟
الىپ كەل – دەپ بۇيىردى اقساقالدار،
كۇش – قۋات بەر بىزدەرگە ۇلىق اللا!
سالت – ءداستۇردى ۇيرەنگەن جىر بەسىكتەن،
سالەم بەرە يبامەن كىردى ەسىكتەن.
كەرەي تىماق كيگىزدى، شالبار اكەپ،
- دەدى قارعام مۇندايدا كىم كەشىككەن؟
تەرەڭ شاتقال قۇلاساڭ ارتىڭ جار – دەپ،
داۋىل سوقسا قىمتانىپ الدىن ال تەك.
اق بوز اتپەن شاۋىپ كەپ تاستاي سالدى،
جاتقان جالعىز بالۋاننىڭ الدىنا اكەپ.
ەمەس مىناۋ بال اشىپ ۇتار ويىن،
كورىنىپ تۇر نازىكتىك، جۇقا بويىڭ.
ۇستاي الدى مەنسىنبەي بەلبەۋدەن كەپ،
جۋان قارا، شوي جەلكە، بۇقا مويىن.
كەتتى ەكەۋى كۇرەسىپ، الىسىپ ءبىر،
ەندى وزدەرىڭ دەگەندەي تانىسىپ ءبىل.
جامباسقا الىپ كوتەرىپ ۇردى جەرگە،
بىلەك قالدى ۇيىعان قارىسىپ قۇر.
كورسەتتى دە قارىمىن قالعان سايلاپ،
شەشتى باۋىن تىماقتىڭ العان بايلاپ.
قارت ارتىنا مىنگىزىپ ورلەي شاپتى،
اق بوز اتپەن ۇرانداپ، شاقابايلاپ!
تىماق ۇشىپ الدىعا كەتتى ءتۇسىپ،
قانشالىقتى بولسا دا ەپتى، پىسىق.
ءبىلىندى ايەل ەكەنى كورىنىپ شاش،
ەر بولىپ ءبىر جاسانعان تەكتى بۇزىپ.
زامان قانداي بولسا دا قۇبىلمالى،
بەس كۇن جالعان - ەرتەڭ جوق، بۇگىن بارى.
جينالعان ەل ايعايلاپ، شۋلاپ كەتتى،
قاتىن ەكەن – دەپ، انە، جىعىلعانى.
ۇرپاق بىلسە جۇرەكتىڭ ۇعىپ ءۇنىن،
نۇرىن توگەر قاشاندا ۇلىق كۇنىڭ.
توي تارادى باسقا ەمەس مەرەيى ءوسىپ،
جانتەكەيدىڭ بالۋانى جىعىپ بۇگىن.
توي
قاراگەردى سۋارىپ تۇنىق كولدەن،
شاۋىپ كەلەم قۇيعىتىپ سىرعىپ بەلدەن.
ءبىزدىڭ ۇيگە تۇسكەندە كەلىن بولىپ،
بۇل جەڭگەمنىڭ اتى ەدى ءمىنىپ كەلگەن.
كۇتكەندەي ءبىر دەيدى اتام ەگىز دەمىن،
جەڭگەم تۇسكەن كەزدە مەن سەگىزدە ەدىم.
جانۋار-اي وزىڭمەن داڭ قۇرداس ەم،
بۇگىن سەنى ايتپەسە نەگە ىزدەدىم.
قىزقۋاردا، جارىستا الدىن بەرمەي،
شابۋشى ەدىڭ تۇرسادا بابىڭ كەلمەي.
مەنى تالاي قۇتقارىپ قاراقشىدان،
جۇلدىزشا اقتىڭ قۇيعىتىپ ساعىم جەلدەي.
ادامعا اللا اقىلمەن بەرگەن سەزىم،
قويار بيىك سوندىقتان ەلدەن ءوزىن.
كورشى اۋىلدا توي بولىپ سوعان باردىق،
ون سەگىزگە مەنىڭدە كەلگەن كەزىم.
شۇلعىپ باسىپ قاراگەر استىمداعى،
جەلگەندە ويىپ شاشىرار تاستىڭ ءبارى.
وتكەنىمدى ويلاسام جەلىك قۋعان،
جاستىق شىركىن كىمدەردى ماس قىلمادى.
قىز-بوزبالا، كارى-جاس تويعا كەلگەن،
كۇش-قۋات بار ءبىر اللا بويعا بەرگەن.
بالۋان سالىپ، قىز قۋىپ، بايگە قوسىپ،
شۇرقىراسىپ كورىسكەن ويداعى ەلمەن.
الدىعا اكەپ كورسەتتى بايگە اتتارىن،
جازدى تۇگەل تىزىمدەپ جاي - جاپسارىن.
بولدى قىرىق ساناسا كىلەڭ جۇيرىك،
سۇمبىلدەي عىپ قاتىرعان ايلاپ ءبارىن.
بولا ما دەپ ءبىر قىزىق ناعىز بۇگىن،
كوڭىلىندە تۇر جۇرتتىڭ جالعىز ۇعىم.
تىقىرشيدى جانۋار استىمداعى،
توپتى كورىپ شايناپ ءبىر اۋىزدىعىن.
تارپىپ جەردى، پىسقىرىپ كىسىنەيدى،
باعالاماي تۇرمىز با كۇشىن مەيلى.
قوس قۇلاعىن قايشىلاپ يەم نەگە،
مەنى بۇگىن دەگەندەي تۇسىنبەيدى.
مەنى ورتاعا جىگتتەر الىپ ءبارى،
اتتى ماقتاپ ايتۋدان جالىقپادى.
قوستىردى اكەپ بايگەگە شابادى دەپ،
جانۋاردىڭ تۇرما ەكەن جانىپ باعى.
ون جاستاعى مىنگىزىپ ءبىر بالانى،
كەلەر جولدى كورسەتتى،قىر-دالانى.
ايداۋشىلار اكەتتى جيناپ الىپ،
وتكەن كۇننەن وسىنداي سىر قالادى.
بىزگە ومىردەن دەيسىڭبە سۇراۋ بارما؟
ادىلدىكپەن قويادى سىناۋدى اللا.
كەتكەن جاقتان شاڭ شىقتى بايگە اتتارى،
ەكىنتىدەن ەڭكەيىپ كۇن اۋعاندا.
ۋماق –شۋماق، بۋداقتاپ شىعارىپ شاڭ،
شاپقاندا ات ايعايمەن ءۇن قارلىققان.
كەلە جاتىر الدىدا قاراگەرىم،
تىمباي شاۋىپ العاشقى ءبىر قالىپتان.
داياعاششى ۇستادى توسىپ الدان،
شەت قالمايدى قاشاندا دوسى بار جان.
وڭ اياعىن الدىڭعى سىلتي باستى،
قان شىعىپ تۇر شاشاسىن وسىپ العان.
بايگەنى الىپ كەدەيدىڭ اتى بۇگىن،
قۋانىشپەن توي-تويلاپ جاتىر قۇربىم.
قويات سيپاپ ۇلكەندەر ماڭدايىمنان،
بۇلدا سەنىڭ قايتپايتىن باتىلدىعىڭ.
ۋاقىت ءوتتى اي مەنەن جىل اۋىسىپ،
مازالايتىن ويلار كوپ سۇراۋ ءتۇسىپ.
وسى قىستا سوعىمعا سويماق بولدىق،
كەلگەن كەزدە سار اياز، قىراۋ قىسىپ.
ويلاساقتا بۇل اتتىڭ ءجيى قامىن،
تاتار ادام ىرىزدىق بۇيىرعانىن.
مىنە، بيىل جارىقتىق قاراگەر ات،
سەگىزىنە كەلگەن ەت جيىرمانىڭ.
كوكجيەكتەن شىققاندا تالاسا كۇن،
تۇسەدى ەسكە بايىرعى بالا شاعىڭ.
سالەم بەرىپ ەكى ادام ۇيگە كىردى،
ورتاسى ەدى سۋىتقان قاراشانىڭ.
كەيىن قالار شەگىنىپ تالپىنباعان،
جالعاپ كەتكەن ۇرپاققا سالتىن بابام.
قايتپەكسىڭدەر قارا اتتى دەپ سۇرادى،
ەندى الپىستى قاريا القىمداعان.
تورە تاباق قوناققا اسىن بەرىپ،
سويلەدى اعام بۇرىلا قاسىن كەرىپ.
- سويماق ەدىك سوعىمعا، باسقا ءمىن جوق،
قارتايعان سوڭ جانۋار جاسى كەلىپ.
ءبىر اينالىپ الدى ارتىن كورگەن زامان،
دەدى ءتاڭىر تۇيسىكتى بەرگەن ماعان.
قاراگەردى مەن الام دەپ سۇرادى،
قوناق بولىپ ۇيىمە كەلگەن ادام.
كورىپ تۇرسىڭ كوزىڭدەي قيماي نەدەن،
امان بولسام ءوزىڭدى سىيلاي كەلەم.
سوعىمىڭا سوياتىن ءتورت ەركەك قوي،
جازداي جەيتىن ءتورت اعاش بيداي بەرەم.
كەلىستىك ءبىز جەتەلەپ الىپ كەتتى،
كىسىلىك بار بولعان سوڭ انىق تەكتى.
ءبىز بىلمەيمىز قاريا جانۋاردى،
باپسىز جۇيرىك ەكەنىن تانىپ جەتتى.
ەل جايلاۋعا كەلگەن كەز، ەگەس تىنىپ،
جاسپەن كارى وتىرعان كەڭەس قۇرىپ.
قوبدادا ۇلكەن وتەتىن اس بار ەكەن،
سوعان اتتى اكەتتى دەپ ەستىدىك.
اس
قولدا بارلار دەمەيدى نە ىستەيىم،
الدىدا ور، تۇرسادا ەڭىس بەيىم.
ەل شۋلاتقان ءبىر بايدىڭ اسى بولدى،
كۇنگەيىمەن التايدىڭ تەرىسكەيىن.
قوبدا دەيدى التايدىڭ ارعى بەتىن،
ارالاس جوق اعايىن قالدىڭ جەتىم.
قويناۋىنان ماي تامعان شۇرايلى ولكە،
قايىرمايتىن قازاعىم مالدىڭ شەتىن.
استىڭ اتىن شىعارار ورە ساناپ،
تارتقان ەلگە جورعامەن تورە تاباق.
التاي، ەرەنقابىرعا، تارباعاتاي،
ساۋىن ايتقان كەرەيگە ون ەكى اباق.
تىگىلگەن ءۇي قاز-قاتار شاعالاداي،
تاڭداي قاققان توبەدەن جاعالاپ اي.
كوز تويمايتىن قاراساڭ سۇلۋلىعىن،
قايتىپ بۇگىن كەتەسىڭ باعالاماي.
اسىرام دەپ ءوزىنىڭ ءسانىن ەلدەن،
دۇنيەنىڭ بوقشىلىق ءانىن ەرگەن.
ارتقا تاستاپ ايلىق جول بۇل دۇرمەككە،
يگى جاقسى ادامنىڭ ءبارى كەلگەن.
ابىز،شەشەن بار مۇندا اقىلدىدا،
ەسەرسوق ءجۇر ءسوز بەرمەي جاقىنىنا.
شالقايىپ ءبىر قارايدى سال-سەرىلەر،
جورعا-جۇيرىك بولعانسوڭ تاقىمىندا.
بولەك اۋىل تىگىلگەن قاراشا ءۇي،
قازان اسىپ كورسەتكەن تاماشا سىي.
كوزدىڭ جاۋىن الادى گۇل-بايشەشەك،
كومكەرىلگەن كوك كىلەم دالا شاعي
بەلگىلەگەن جىل بۇرىن،ايىن،كۇنىن،
ەندى توقتار قارالى ۋايىم بۇگىن.
قازان استى جەر-وشاق قوڭىرسىتىپ،
باستالعان اس كورسەتىپ دايىندىعىن.
بايگە بەردى جەروشاق ءۇش كۇن بۇرىن،
تاڭ سارىدەن تامسانتىپ قىر بۇل-بۇلىن.
كەلە جاتقان بابانىڭ ءسالت-داستۇرى،
بىزگە جەتكەن مۇرا بوپ بۇل ءبىر ۇعىم.
ساۋىن ايتقان ايداپ ەل سىيلىق-مالىن،
ورىندادى ەكى ەتپەي بۇيرىقتارىن،
الىپ كەلدى جايلاۋعا قويا بەرگەن،
تۇلداپ،كۇزەپ اتتىنىڭ قۇيرىق-جالىن.
ءيىپ جاۋدى سىركىرەپ كۇز جەلىنى،
تۇسىرەردەي اسپانننان ءجۇز پەرىنى.
اتتىڭ موينىن قۇشاقتاپ جوقتاۋ ايتىپ،
بايبىشەسى جىلادى قىز-كەلىنى.
جىلاعان جۇرت توقتاتتى جاسىن پارلاپ،
ەندى مارقۇم تۇلپارىن قاسىنا الماق.
دۇعا جاساپ مولدالار وقىپ قۇران،
مىنگەن اتى سويىلدى اسىنا ارناپ.
ەل كورمەيتىن يەنگە جايلاپ قالىپ،
جۇيرىكتەرىن قاتىرعان بايلاپ انىق.
جىبەرەدى دەپ جاتتى تۇنەمەدەن،
ءبىر كۇن بۇرىن اتتاردى ايداپ بارىپ.
كىم تۇرادى مۇندايدا ءتوزىم تاۋىپ،
شۋلاعان ەل ەستىرتپەس ءسوزىڭدى اۋىق.
كەي جۇيرىكتىڭ كورىنەت كوزى عانا،
كەستەلەنگەن اكەلگەن كەجىم جاۋىپ.
سايگۇلىكتەر كەرمەدە بەلىن جازىپ،
تىقىرشيدى تۇرعان ءبىر جەرىن قازىپ.
وقتاۋداي بوپ جارالعان كىلەڭ جۇيرىك،
تىزگىنىڭە بايلانعان سەنىم-قازىق.
يەسى اتتى شىعارىپ قىر باسىنا،
مەدەت تىلەپ اللادان تۇر قاسىندا.
ءون بويىندا ءبىر ەت جوق كەسىمى ارتىق،
قاراگەردىڭ قاراساڭ تۇلعاسىندا.
قالاي بولار جەر ۇزاق قاراعاندا،
دەپ ۇلكەندەر وي سالات ءار ادامعا.
شاپپاق بولدى ءۇش ءجۇز ات سىعايلانعان،
وسى ۇلكەن قوسىلىپ الامانعا.
ايتپاسا ءسوز سىنشىلار جاعىمدى انىق،
ءۇمىت وتى كورىنبەس ساعىمدالىپ.
بايگە اتتارىن اكەتتى ءبىر كۇن بۇرىن،
قاي جۇيرىكتىڭ تۇر ەكەن باعى جانىپ.
بايگەتوبە
اق كىرسەدە سامايعا قىلاۋ شالىپ،
ەلدىڭ جايىن بۇل جىگىت تۇر اڭعارىپ.
قولىن ۇستاپ اق تۋىن جانىبەكتىڭ،
شاپتى بايگە توبەگە ۇران سالىپ.
قارا ورمانداي قالىڭ ەل، قارا قورىم،
تاۋ جاڭعىرىپ ۇنىمەن بارادى ونىڭ.
ءوز رۋىن باستاعان سەركەلەر بار،
تيگەن ءاربىر توبەدەن الادى ورىن.
بولماس بۇدان قازاقتا اسقان باقىت،
باتا بەرگەن ابىزدار استان تاتىپ.
بالۋان سالىپ، قىز قۋىپ،تارتىپ كوكپار،
كوك سەركەنى ەرلەر ءجۇر اسپانعا اتىپ.
كەلسە ءبىرى وزىنە سەنىپ باستان،
جۇرداي قىلىپ بەدەلىن توگىپ قاشقان.
بالۋاندارىن كەي رۋ نوقتالاپ اپ،
الىپ شىقتى مايدانعا كوبىك شاشقان.
كەي تەنتەكتىڭ قايتارىپ بەتىن بىردەن،
قايعىرسا باي قۋانىپ جەتىم كۇلگەن.
كەلە جاتىر شاڭ شىقتى، بايگە اتتارى،
اۋعان كەزدە كۇن قيىپ ەكىنتىدەن.
ورە تۇرا ۇرانداپ كەتتى حالىق،
اتىن اتاپ بۇرىنعى تەكتى تانىپ.
بايگە اتتارىن ۇستايتىن داياعاششى،
قاز-قاتار بوپ تىزىلگەن جەتتى بارىپ.
كوز بۇلدىراپ كورىنەت الىستان ءبىر،
تاي ءمىنىپ بۇل بالا ەمەس جارىسقان قۇر.
مەن تانىسام دەپ قويات سەنىڭ اتىڭ،
بىر-بىرىنە كۇش بەرىپ تانىس-تامىر.
تاقىم قىسقان شاباندوز قىزۋى ارتىپ،
جازعان دەمە اقىننىڭ سىزۋى ارتىق.
قاراگەر ات مۇيىستەن شىعىپ العا،
توپقا قاراي اعىزدى ءتۇزۋ تارتىپ.
كەلدى تۇيسىك بىلمەيمىن سەزىم نەندەي،
بۇيىردەن كەپ بولمايىن ءسوز ىلگەندەي.
جىلاپ كەتتى كەمسەڭدەپ كورىپ اتىن،
ءوز كوزىنە قاريا ءوزى سەنبەي.
ۇزاق قالعان ارتىندا بالاشا قۇر،
شاۋىپ ءۇش ات كەلەدى تالاسا ءبىر.
تاياعاندا كومبەگە ەكىنشى بوپ،
سۋىرلىپ شىقتى انە الا-شاعىر.
تۇرسادا جۇرت ءۇي تولى بەرمەي ەسىك،
اللا بىزگە سىيلادى كولدەي نەسىپ.
قالىڭ توپتى كورگەندە قاراگەر ات،
زۋلاپ شىقتى جەبەدەي، جەلدەي ەسىپ.
بايقاپ كورىپ تۇرعانىن جازىقتا اۋىل،
جولبارىستاي اتىلدى جازىپ باۋىر.
ويىپ تاستى ارتىنا لاقتىرادى،
جەردى ءبۇرىپ سوققانداي قازىپ داۋىل.
اش كۇزەندەي بۇگىلىپ، بۇكتەتىلە،
سولقىلدادى شاپقاندا جەر تۇتىلە.
جالعىز كەلەت الدىنا قارا سالماي،
ءۇمىت قوسىپ پاي-پايلاپ ۇمىتىڭە.
نامىس ءۇشىن ءبىر ەلدىڭ جاراتىلعان،
جانۋار-اي شاپتىڭبا ار اتىنان.
ومىراۋلى، شوقتىقتى، ايبىندى اسقاق،
مەن مۇندالاپ كورىنەت دارا تۇلعاڭ.
قولدا تۇرماس قاشاندا اسىل ۇنەم،
قۇرداس بۇگىن بولساڭدا عاسىرىڭمەن.
كەتكەن ۇشىپ الدىڭعى ەكى تۇياق،
كەلگەن شاۋىپ قان-قىزىل اسىعىمەن.
جەتكەن اڭىز قاشاندا قۇندى مۇراڭ،
كوكىرەكتەن كۇي بولىپ تۋدى ءبىر ءان.
جاناسالاي ۇستادى شاۋىپ كەلىپ،
داياعاششى قاراگەردىڭ سۋلىعىنان.
شۋلاعان ەل جان-جاقتان تاقىم قىسىپ،
قوستى ولەڭگە اندەتىپ اقىن پىسىق.
جانۋار -اي دەپ قارتار جىلاپ تۇرىپ،
شاباندوزعا ۇستاتتى اتىن ءتۇسىپ.
سۋىرلىپ شىققاندا بەل-مويناقتان،
بۇل قالاي دەپ كورەرمەن ەلدى ويلاتقان.
كوزبەن كورگەن شابىسىن جارىقتىقتىڭ،
تۋعان ەكەن دەپ جاتىر پەرى ويناقتان.
قارتايعاندا بولسادا ءبىر كۇشى كەم؟
الدى بايگە ءۇش توعىز جىلقىسىمەن.
بەت تۇزەدى التايدىڭ كۇن بەتىنە،
بىرگە قايتقان اققۋداي جىل قۇسىمەن.
ساۋساعىمەن سيپاپ قارت قاسىن ءسۇرتىپ،
اڭدىپ قوزعاپ اياعىن باسىپ ءىلبىپ.
قانجىعادا بايلانعان اتتىڭ باسى،
ءجۇرىپ كەتتى كوزىنە جاسىن ىركىپ.
ءتۇيىن
قۋساڭ جەتپەس دۇنيە قىزىق دەگەن،
الار باقىت بىلمەيسىڭ ءۇزىپ نەدەن.
ارالاعان جەتپىستى شەشەمىز بار،
كەم-باعال عىپ كەدەيلىك مۇجىپ جەگەن.
جۇرگەن بايدى جاعالاپ،سىيمەن ساناي،
جىرتىق اۋزى كەدەيدىڭ كۇيگەن تالاي.
جىلقىسى بار ايداعان تورت-بەس ادام،
قارسى بەتتەن بۇرىلدى ۇيگە قاراي.
كوڭىلىڭ باي بولسادا ءوزىڭ كەدەي،
كىم الادى مۇندايدا ءسوزىڭدى ەلەي.
بۇلار كىم دەپ قارادىق قارسى بەتكە،
قيال قۇرعىر ادامعا ءتوزىم بەرمەي.
جىلقىنى ايداپ قاريا جولمەن قىسپاق،
ايعايلادى دونەندى بول دەپ ۇستاپ.
ءبىزدىڭ ءۇيدى كورسەتىپ جاتتى ءبىرى،
اناۋ تۇرعان دەگەندەي قولمەن نۇسقاپ.
كەي اعايىن جات بولىپ كەتەت نەدەن،
سوزدەن تايىپ بابالار ەكى ەتپەگەن.
قاريانىڭ قاراگەر دونەنى بار،
قوساعىندا تايپالتىپ جەتەكتەگەن.
باسىپ تۇسەر بولسادا مىسى باتپان،
ايتىپ ەلگە كورمەگەن ءىسىن ماقتان.
جەتەكتەگەن دونەندى بەلدەۋگە اكەپ،
الگى اقساقال بايلادى ءتۇسىپ اتتان.
ۇلىڭ باتىر بولعاندا قىزىڭ قورعان،
ايىرماسىن پاك اللا ءتۇزۋ جولدان.
قاراگەردى اكەتكەن وتكەن كۇزدە،
سول كىسى ەكەن تانىدىق ءبىزدىڭ قولدان.
كوز قىزارىپ، ءىسىنىپ سان جىلاعان،
جولدا سوعىپ قاجىتقان، قالجىراعان.
اتتىڭ باسىن ازانباي ءىل بيىككە،
دەپ ۇسىندى شەشىپ اپ قانجىعادان.
تومەندەتىپ ەشكىمدى سانامايتىن،
ونەگە ەلدەن، تەكتىلىك الار ايبىن.
ەكى ادامنىڭ جەتپەيتىن قۇشاعىدا،
ىلدىك بيىك باسىنا قاراعايدىڭ.
قۇيرىعىنان ۇستاپ ءار ارمان نەنىڭ،
تولتىرا الماي جۇرگەندە قالعان كەمىن.
جانۋار-اي جىلقىنىڭ تۇلپار ەكەن،
ءبىر شابار دەپ جارىقتىق العان ەدىم.
قارت اعامىز كۇرسىندى توقتاي قالىپ،
ەكى كوزى قىپ-قىزىل شوقتاي جانىپ.
جاس كەزىندە بىلمەدىم جانۋار دەپ،
ءجۇرىپ كەتتى تۇرعان ءبىر توپتى اينالىپ.
سىيلادى ءۇمىت قاراگەر كەشە بىزگە،
ۇشىپ جەلگە كەتپەدى ەسەمىزدە.
كوزىندەي كور اتىڭنىڭ ءمىنىپ ءجۇر دەپ،
كەر دونەندى تاستادى شەشەمىزگە.
اقىن دەگەن قاراگەر اتىم باردا،
ۇلى قامقور قولداي گور زاتىمدى اللا.
بايگەتوبە بۇلدىراپ كورىنەدى،
شاۋىپ كەلەم قۇيعىتىپ تارتىپ العا!!
سوڭى
الماتى وبىلىسى ەسكەلدى اۋدانى
تالاپبەك ازانباي
6الاش ۇسىندى
