كورنەكتى اقىن، الىمدى اۋدارماشى، ادەبيەتتانۋشى زەرتتەرمەن، اعارتۋشى دۋتان ساكەيەۆ 1940 جىلى 9 ساۋىردە التاي ايماعىنىڭ بۋىرشىن اۋدانىندا قاراپايىم مالشى وتباسىندا ءومىر ەسىگىن اشقان. 1958 جىلعا دەيىن تۋعان اۋىلىندا جانە التاي ايماقتىق ورتا مەكتەپتە وقىعان، 1958 جىلدان 1961 جىلعا دەيىن شىڭجاڭ پەداگوگيكا كوللەدجىنىڭ ءتىل فاكۋلتەتىندە ءبىلىم الادى. 1961 جىلى وقۋ بىتىرگەن دۋتان ساكەيەۆ قۇلجا قالاسىنداعى ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتىنان قوعامدىق قىزمەتكە جولداما الىپ، اعارتۋ سالاسىندا جۇمىس ىستەيدى. سودان باستاپ تابان اۋدارماي قىرىق جىل ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتىندا قازاق ءتىلى جانە ادەبيەت وقىتۋشىسى، كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، ادەبيەت فاكۋلتەتىنىڭ ورىنباسار دەكانى، قازاق مادەنيەتىنىڭ زەرتتەۋ ورنىنىڭ باسشىسى قاتارلى مىندەتتەردى اتقارىپ، 2000 جىلى قاراشادا زەينەتكە شىققان.
تۇساۋكەسەر تۇڭعىش تۋىندىسى «قويشىنىڭ ولەڭى» اتتى جىرىمەن 1952 جىلى ادەبيەت تابالدىرىعىن اتتاعان اقىن سودان بىلايعى جەردە كوركەم ادەبيەتتىڭ پوەزيا باعىندا ماۋەلى جەمىس بەرەتىن بايتەرەككە اينالۋ جولىندا قۇلشىنا ەڭبەكتەندى. شىعارماشىلىق ساپارىندا 600-دەن استام ولەڭ، تولعاۋ، باللادالارىن جانە 10-عا تارتا داستان-پوەماسى مەن «تاليعا تالعات» اتتى ولەڭ رومانىن ءار دارەجەلى باسىلىمدار ارقىلى وقىرمانعا ۇسىندى. «جىر قايىعى» (1982 جىلى، شىڭجاڭ حالىق باسپاسى) «كۇمىس كۇيمە» (1989 جىلى، ۇلتتار باسپاسى)، «بيىك ۇشقان بالاپان» (1988 جىلى، شىڭجاڭ حالىق باسپاسى)، «ايۋدىڭ ءالديى» (1996 جىلى، شىڭجاڭ جاستار-ورەندەر باسپاسى) قاتارلى ءتورت جىر جيناعى مەن «تاليعا تالعات» (1985 جىلى، شىڭجاڭ جاستار-ورەندەر باسپاسى) اتتى ولەڭ رومانىن جەكە كىتاپ ەتىپ باستىرعان اقىننىڭ «رومانىس»، «قاراماي جولى»، «قاناس جىرى»، «سۇلۋ سايرام» قاتارلى كوپتەگەن ولەڭ تولعاۋلارى، كەلىسىمدى ءۇن ىرعاعى جانە مايەكتى مازمۇنىمەن وقىرماندار جۇرەگىنەن ورىن الدى. پوەزيا ۇلگىسىندەگى سىن، سىقاق، ساتيرا، فەلەتون جانرلارىنا دا تىنباي اتسالىسقان اقىن «بابىسەك بيكەش»، «اشكوز جەڭگەي»، «توزاق ۇشقىندارى»، «ەرمەندى اۋىلى» قاتارلى شىعارمالار ارقىلى الەۋمەتتىك ورتاداعى وعاش ءىس، ورەسكەل مىنەز-قۇلىقتارعا باتىرا سىن ايتتى. دۋتان ساكەيەۆ جۇڭگو قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ تاڭداۋلى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى، بۇل تۇرعىدان العاندا ول «بيىك ۇشقان بالاپان»، «ايۋدىڭ ءالديى» سىندى ەكى بىردەي ارناۋلى جيناق، «ىرعاي»، «ينەلىكتەر»، «بارابان»، «تاكەن جانە ونىڭ تاۋىقتارى» سەكىلدى تارتىمدى ولەڭدەرىمەن داستان، پوەمالار بەرگەن ايتۋلى اقىن.
دۋكەڭ ادەبيەتتانۋ عىلىمىندا زەردەلى زەرتتەرمەن رەتىندە مويىندالىپ، «پوەزيا رايى جانە ۇكىلى ىرعايدىڭ شىرايى»، «ادەبيەت سىنىنا ادىلدىك كەرەك، ازاماتتىق كەرەك»، «ەلىمىز ادەبيەت، كوركەمونەرىنىڭ باعىتىن بايىمداعاندا»، «ادەبيەت تۋرالى ۇعىم جانە اقىن-جازۋشى بولۋدىڭ شارتتارى» قاتارلى 20-دان استام سىن-زەرتتەۋ، عىلىمي ماقالالار جازدى.
دۋتان ساكەيەۆتىڭ كوركەم اۋدارماداعى ەڭبەگى ءوز الدىنا ءبىر توبە. ول جۇڭگو قازىرگى زامان ادەبيەتىنىڭ كوش باسشىسى، گومورو، شەكسپيردىڭ كوپتەگەن ولەڭدەرىن اۋدارىپ جاريالاۋمەن قاتار، كوبىنەسە تەلەتەاتر، تەلەفيلم اۋدارماسىنا ارالاسىپ «باتىسقا ساپار»، «كەرەگە، شارباق، ايەل جانە يت»، «شىعىر ايەل جانە قۇدىق»، «حايۋاناتتار حاندىعىنداعى ۇرلىق دەلوسى»، «ولەرمەن» قاتارلى تەلەفيلمدەردى مايىن تامىزا اۋداردى ءارى كەيبىرەۋىنە ءوزى دىبىس بەرىپ، رەجيسسەرلىق تا ەتتى.
دۋتان ساكەيەۆتىڭ ەسەلى ەڭبەكتەرى وعان كوپتەگەن اتاق-داڭق اپەردى. «باتىسقا ساپار» تەلەفيلمى 1990 جىلى بەيجىڭدەگى التى مينيسترلىك، كوميتەت بىرلەسىپ وتكىزگەن بۇكىل مەملەكەتتىك از ساندى ۇلتتار اۋدارما فيلمدەرىنىڭ ەڭ جوعارعى سىيلىعى «تۇلپار» سىيلىعىن السا، «شىعىر ايەل جانە قۇدىق» اتتى اۋدارما تەلەفيلمى 1992 جىلى تاعى دا مەملەكەت بويىنشا از ساندى ۇلتتار ۇزدىك اۋدارما فيلم سىيلىعىن الدى. «كوكتەم كورىنىستەرى»، «ەرتىس جىرى» قاتارلى ولەڭ تولعاۋلارى شىڭجاڭ جازۋشىلار قوعامى جاعىنان ماراپاتتالسا، «بارابان» اتتى داستانى 1983 جىلى شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالى رايوندىق تۇڭعىش رەتكى ۇزدىك بالالار ادەبيەت شىعارمالارىن باعالاۋدا ەكىنشى دارەجەلى جۇلدە الدى. بۇدان بولەك بىرنەشە عىلىمي ماقالاسى اۆتونوميالى رايوندىق فيلوسوفيا قوعامدىق عىلىم ۇزدىك عىلىمي جەتىستىكتەرىنىڭ ەڭ جوعارعى سىيلىعىن الدى. اقىننىڭ كوپتەگەن ولەڭدەرى جۇڭگو، ۇيعىر تىلدەرىنە اۋدارىلدى. ولەڭ-تولعاۋلارى قازاقستان جانە موڭعوليا باسىلىمدارىندا جارىق كوردى.
1982 جىلى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق ۇكىمەتى جاعىنان «ونەگەلى ۇستاز» بولىپ باعالانسا، 1991 جىلى وبلىستىق ادەبيەت كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگى «ادەبيەت، كوركەمونەرىمىزدى گۇلدەندىرۋگە قوسقان ەرەكشە ۇلەسىڭىز ءۇشىن» اتتى داڭق وردەنىن ۇسىندى.
1999 جىلى مەملەكەتتىك زىڭشيانجى وقۋ-اعارتۋ قور قوعامىنىڭ ەرەكشە ستەفەندياسىنىڭ يەگەرى بولعان. ەسىمى مەن ەڭبەكتەرى مەملەكەتتىك ءىرى سوزدىكتەردەن ورىن العان دۋتان ساكەيەۆ كوزى تىرىسىندە جۇڭگو جازۋشىلار قوعامى، شىڭجاڭ جازۋشىلار قوعامى، شىڭجاڭ فولكلورشىلار قوعامى، ىلە وبلىستىق اۋدارماشىلار قوعامىنىڭ مۇشەسى، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق ادەبيەت، كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگىنىڭ جوراسى بولاتىن.
دۋتان ساكەيەۆ 2013 جىلى 21 مامىر قۇلجا قالاسىندا 73 جاسىندا باقي دۇنيەگە اتتاندى.
6alaash ۇسىنادى
