كوبەن اسقار ۇلى جۇڭگو جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. بەلگىلى اقىن، زەرتتەرمەن، جازۋشى. ول 1938 جىلى قاراشادا التاي قالاسى قىران وزەنى بويىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1946-1958 جىلدارى التاي ايماقتىق 1-ورتا مەكتەپتەن تولىق ورتا ءبىتىرىپ، 1958 جىلى شينجياڭ ۋنيۆەرسيتەتسىنىڭ حيميا فاكۋلتەتىنە قابىلدانادى. 1985 جىلى التاي ايماقتىق مادەنيەت باسقارماسىنا قىزمەتكە شىعادى. 1998 جىلى تەتە اعا رەداكتورلىق كاسىپتىك اتاق العان.
قالامگەر 2000 جىلى زەينەتكە شىققان. ونىڭ تۇساۋ كەسەر ولەڭى «جىل كەلدى» 1954 جىلى «التاي حالقى» گازەتىندە جاريالانعاننان باستاپ، تىنباي ىزدەنىپ، تاماشا تۋىندىلار جازىپ كەلەدى. قازىرگە دەيىن ءتۇرلى باسىلىمداردا، قوسپا جيناقتاردا نەشە جۇزدەگەن ولەڭ، 10 نەشە باللادا، داستاندار جاريالاعان. قالامگەردىڭ «اق ايشا»، «نايزاعاي - جىر-نايزاعاي» اتتى داستاندار، «بال بالا»، «كوكتەم قىزى» اتتى باللادارى وقىرمان قاۋىمنىڭ ىستىق ىقىلاسىن العان شىعارمالارى سانالادى. كوبەن اسقار ۇلى «ەل قامقورى - ءشارىپحان»، «ءتورت بي تورە جانە الەن ۋاڭ ورداسى» قاتارلى كولەمدى ماقالالارى، عىلمي زەرتتەۋلەرى گازەت-جۋرنالدا باسىلدى. اقىننىڭ «كوكتەم قىزى» اتتى باللاداسى 1983 جىلى اۆتونوميالى رايون بويىنشا 2-دارەجەلى تۋىندى سىيلىعىنا يە بولسا، «حوش بول، دوستار» ءان تەكىسى 1984 جىلى شينجياڭ حالىق راديو ستانسياسى ءان تەكىستىن باعالاۋدا «ۇزدىك تۋىندى» سىيلىعىن الادى. «قاجىنابي دوسقايۇلىن ەسكە العاندا» اتتى تۋىندىسى 2000 جىلى شينجياڭ «ءدۇلدۇل ادەبيەت-كوركەمونەر سىيلىعىنا» قاتىناسىپ جۇلدەلى بولسا، 2011 جىلى «شۇعىلا» جۋرنالىندا جاريالانعان ءبىر توپ ولەڭى 2-رەت، 2015 جىلى «نايزاعاي - جىر-نايزاعاي» اتتى داستانى 3-رەت قازاق-قىرعىز «ءدۇلدۇل ادەبيەت» سىيلىعىن الدى.
ەسىمى مەن ەڭبەكتەرى «وسىزامان جۇڭگو قازاق ادەبيەت قالامگەرلەر سوزدىگى»، سىندى تومعا كىرگەن كوبەن اسقار ۇلى شينجياڭ جازۋشىلار قوعامنىڭ، شينجياڭ فولكورشىلار قوعامنىڭ، ىلە وبلىستىق جازۋشىلار قوعامنىڭ، اۋىز ادەبيەت قوعامىنىڭ، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق 8-كەزەكتى ساياسي-ماسليحات كەڭەسىنىڭ مۇشەسى.
كوبەن اسقار ۇلىنىڭ «ءشارىپحان»، «بۇركىتباي باتىر» كىتابى، «ەر كەشۋى» اتتى ماقالالار جيناعى، «جىر-ماحاببات»، «القا» اتتى ەكى ولەڭدەر جيناعى، «شولپان» اتتى درامالار جيناعى، «ۇلىدان قالعان ۇلاعات» اتتى ەسسەلەر جيناعى باسپا بەتىن كوردى. جەتى جيناقتىڭ اۆتورى كوبەن اسقار ۇلى سەكسەننەن اسسادا حالقىنىڭ ادەبيەتى، مادەنيەتى جانە مۇراسى ءۇشىن بارىن ارناپ كەلەدى. جانە «تىراۋ-تىراۋ تىرنالار» اتتى داستاندار جيناعى باسپا تاعانىندا كەزەك كۇتۋدە.
اساۋ ەرتىس جاعاسىندا كوك تەرەك
اساۋ ەرتىس جاعاسىندا، كوك تەرەك!
قيماس دوسىم قيالىما كوپ كەلەد.
تۋعان جەردىڭ تۇنىعىنان ءنار الىپ،
تۋعان جەردە تامىر تارتىپ كوكتەپ ەك.
اساۋ ەرتىس جاعاسىندا، كوك تەرەك!
كوكتەم ايى كوركىڭ قانداي بەك بولەك!
بىرىمىزدەن بىرەۋىمىز ماۋە الىپ،
جاز ايىندا بويلاي-بويلاي وسكەن ەك.
اساۋ ەرتىس جاعاسىندا، كوك تەرەك!
قارا قۇيىن ايقاسقاندا جەكپە-جەك.
جاپىراعىڭدى توگىپ-شاشىپ تۇرعاندا،
قايسار جانىڭ قاسارىسىپ ءوستى ەرەك.
اساۋ ەرتىس جاعاسىندا، كوك تەرەك!
كوكتەم ايى تابىسقاندا بەتپە-بەت.
سۇلۋ دالام سەنىمەنەن تولىقسىن،
جاپىراعىڭدى جايقالدىرىپ توكشى ەرەك!
1981-جىل. الاقاق
باتپىراۋىق
كوكتەم لەبى كەلدى ەلگە، ءبىزدىڭ دە الىس اۋىلعا،
بالالاردىڭ مۇرساسى جوق شاي ءىشىپ، دەم الۋعا.
نۇر كوكتەمدى اڭسايدى ولار، سەزەدى ولار كۇن بۇرىن،
ۇشىرادى تىم اسىعىس جۇرەگىنىڭ ءبىر گۇلىن.
شىقتى اسپانعا باتپىراۋىق، كوگارشىن نە كوبەلەك.
ءدال سول كەزدە جاس جۇرەككە ودان ارتىق نە كەرەك؟!
ولار قانداي، كۇن نۇرىنا بويىن سوزعان گۇل قانداي!
وزدەرى دە قۇشتارىمەن بىرگە ۇشقالى تۇرعانداي.
اتالار عوي، اجەلەر عوي، اكەلەر مەن انالار،
شاتتىق سەزىم بويىن بيلەپ كۇلىمدەستى انە ولار.
قۋانعاننان بىر-بىرىنە بەرەر ەمەس سوزگە ەسە،
– وسى زامان بالاسىنىڭ ويىنى دا وزگەشە.
ءبىزدىڭ كەزدە شىر اينالىپ، «سوقىر تەكە» ويناۋشى ەك،
كەيىنگىلەر مىلتىق الىپ حۇڭۋيبيڭ بوپ ايداۋشى ەد.
بالا دەمە، بالالاردا ىستەيدى كوز كورگەنىن،
جاي، ەلەۋسىز قاراي بەرمە وسىلاردىڭ ەرمەگىن.
ويىن دەگەن شىنىن قۋساڭ ساۋلەسى ول كوڭىلدىڭ،
ال، كوڭىلشى؟ تەڭدەسى جوق شار ايناسى ءومىردىڭ.
كوردىڭ بە، دوس، باقىتتى ەلدىڭ، بەيبىت ەلدىڭ ادامىن.
مەن ولاردىڭومىر كۇيىن كوزدەرىنەن تابامىن.
1983-جىل
بۇلت
كەيبىرەۋلەر مەكەنسىز دەپ سىندايدى،
راسىندا ونىڭ كوشى تىنبايدى.
ونان ماڭگى ارىلمايدى مۇڭ قايعى،
بۇلت جىرلاسا جىلاپ تۇرىپ جىرلايدى.
ونىڭ نەگە اشىلماعان قاباعى؟
جاقىنداسا مىناۋ جەرگە جارالى.
ادامدارعا اشۋلى ما، تاعدىرعا؟ !
جىلاپ كەلىپ، جىلاپ كەتىپ بارادى.
جانىپ جاتقان ورماندارعا توگىلىپ،
كۇيىپ جاتقان ءشولدى كورىپ ەگىلىپ.
جاس بۇلاعان جالىن اتىپ جانارى،
قايىساما قابىرعاسى سوگىلىپ؟ !
ادامدار-اي، جۇمىر جەردى بولىسكەن،
بولە ءجۇرىپ كەلىسكەن دە تەبىسكەن.
بولە ءجۇرىپ كەلەشەگىن ۇمىتىپ،
جابىرلەگەن جەر انانى، ولىسكەن...
جەردى اينالىپ بۇلتتار كوشىپ بارادى،
جازام دەيمە ادام سالعان جارانى.
ال، ادامدار بۇلتتاردى ويلاسا
مەكەنسىزدەپ جابادى وعان جالانى.
بۇلتتار-اي، بەزىپ ءجۇرىپ مەكەنىنەن،
جەردى ءسۇيىپ بۇلت بولىپ كەتەرمە ەڭ!
بار مەيىرىن جۇمىر جەرگە قالتىرىپ،
جۇمىر جەردىڭ بار قايعىسىن كوتەرگەن.
1989-جىل 6-ماۋسىم
***
بۇل تاۋلارعا قاراماڭىز، كوزدەگەننىڭ سۇعى بار،
قورقام، سۇرقاي نيەتتەردەن، كوڭىلىم دە سۋىنار.
ارالاما ادامداردىڭ قولدارىنىڭ ۋى بار،
جاسىل دالا سارعاياردا گۇل بىتكەندەر جىعىلار.
شاراپاتتى بۇل تاۋلاردىڭ بار اتاتىن كيەسى،
ال، بابامىز، انە، وسى كيەسىنىڭ يەسى.
مىناۋ گۇلدەر، گۇلدى ورماندار،
ونىڭ توككەن قان-تەرىنە، ەڭبەگىنە تىيەسى.
جۇلعىزبايتىن ءبىر تال ءشوپتى كوكتىڭ جولى اۋىر دەپ،
قيعىزبايتىن ءبىر تال شىلىك، ۇلى ورمانعا ءجابىر دەپ.
سارعايسا ورمان، سىلكىنسە جەر بەرەتۇعىن «تاساتتىق»
تىلەك ەتىپ، ۇلى تاڭىر بەرسىن ءجاڭبىر-ومىر دەپ.
كوك اسپانعا بۇلت اينالسا، كۇركىرەسە كۇن ەگەر،
دەپ تىلەيتىن: ۋا، ءتاڭىرىم، جان يەگە يە گور!
قاپالاقتاپ جاۋعان قارعا قاراپ تۇرىپ تىلەيتىن:
شاپاعاتتى تۋعان جەرگە، كۇللى الەمگە تىيە گور!
بىلەسىڭ بە، ول تۋعان جەردىڭ قاباعىنا قارايتىن،
تۋعان جەردىڭ جان جاراسىن ءوز جاراسى سانايتىن.
بۇل الەمدە شاپاعاتشى بار بولسا، ەگەر، جار بولسا،
انە، وسى مەنىڭ بابام، ماقساتى مەن ويى ايقىن.
نۋ ورماندا اڭ دا، قۇس تا قاتار سايران قۇراتىن،
قارلىعاشتار اۋلاسىندا بىرگە جاساپ تۇراتىن.
ۇيگە كىرگەن جىلانعادا شىعاراتىن اق قۇيىپ،
جان بىتكەننىڭ قورعانى ادام دەپ بىلەتىن مۇراتىن.
ۋا، اتامىز!
نامىسىڭمەن، جانىڭمەنەن كۇزەتىپ،
ورماندى تاۋ، ايدىندى كول، جاسىل بەلدى گۇل ەتىپ.
ادامداردىڭ قولدارى ۋ دەپ، قولدى ارىڭا تەجەتىپ،
تۋعان جەردى جارالاماي كەتىپسىڭ-اۋ سەن ءوتىپ.
بىلەسىڭ بە؟ اتا-بابام كيەلى ادام ۇلى ادام،
جەرگە جاڭبىر، ەلگە ىرىس سۇراعان.
قۋانسا ول بەرەكەگە، ىنتىماققا قۋانعان،
جىلاسا ەگەر تۋعان جەردىڭ تاعدىرىنا جىلاعان.
1989-جىل 7-شىلدە
سەكسەۋىل
تاۋعا جايماي تامىرىن قۇمعا جايىپ،
سەكسەۋىلدىڭ تالعامى تىم عاجايىپ.
جەتى قات جەر استىنا سوزعان قولى،
سارى قۇمعا سارعايعان تۇرما جايىپ؟
اينالاسى ساردالا-سارى عۇمىر،
جارارعالى باسىلماي سارىعى ءبىر.
ماحابباتقا زار بولىپ، ساعىنىشتان-
شاپاعاتقا قانباعان قارىعى ءبىر.
قازدار قونباي كەتەدى بيىك ۇشىپ،
بۇلتتار جاۋىپ كەلمەيدى ءتۇيىلىسىپ.
وت لاپىلداپ تامىزدا ساعىمدانىپ،
سارى قۇمدا ءومىر تۇر كۇيىپ-ىسىپ.
داۋىل تۇرسا قۇم اۋناپ كوشكەنىن كور،
كوشكەن قۇمدا كوگەرىپ سەكسەۋىلدەر.
تارام-تارام تامىرىن سۋىرام دەپ،
الا الماعان الىسىپ ەسكەۋىل جەل.
عاسىر بويى توزباعان، ارتىلماعان،
قۋراماعان، تىنىسى تارتىلماعان.
مولدىرەگەن تامشىسىن بويعا جيىپ،
سارى قۇمدا ءومىر تۇر سارقىلماعان.
و، سەكسەۋىل، كوك گ ۇلى ساردالانىڭ،
سۇيەرسىڭ قارا داۋىل سارناعانىن.
سۇيەرسىڭ وت-جالىننىڭ لاۋلاعانىن،
راحات تابار بالكىم سوندا جانىڭ.
1989-جىلى
6alash ۇسىنادى
