Búginde kóptegen túrki halyqtary turyp, tirshilik etetin Ózbekstanda barlyq halyqtardyń mádenıetin damytýǵa keń jol ashylǵan. Bul jaǵdaı, tipti týrızm salasynda da eskerilgen. Sonyń aıqyn aıǵaǵynyń biri – Naýaı oblysy, Kenımeh aýdanyndaǵy «Dóńgelek» aýyly aımaǵyndaǵy jazǵy demalys oryny.
Bul aýylǵa Ózbekstan Respýblıkasy Týrızmdi damytý memlekettik komıtetiniń uıymdastyrǵan medıa-týry kezinde jolymyz tústi.
Naýaı oblysy shóldi aımaq bolǵanymen, sheteldik saıahatshylardy ózine tán ereksheligimen qyzyqtyrady. Kenımeh aýdanyndaǵy «Dóńgelek» aýyly mańyndaǵy jasandy kól – Aıdarkól jaǵasyndaǵy jazǵy demalys orny týrıser úshin yńǵaıly da, erekshe. Onda tigilgen qazaqty kıiz úıleri ekzotıkany qalaıtyn sheteldikter úshin taptyrmas qonaqjaı.
Qyzylqum shóli ortasyndaǵy kól jasandy bolǵanymen tabıǵaty tamasha. Kóldi jaǵalaı ósken qalyń qamystar, sál árirek turǵan sekseýiler kórmegenge qyzyq. Aýa taza, qońyr samal esip turady. Kól aımaǵyndaǵy osyndaı erekshe tabıǵı ózgeshelikti baıqaǵan iskerler munda demalys ornyn uıymdastyryp, ár maýsymda saıahatshylarǵa qyzmet kórsetýde.
Demalys aımaǵynda qyzmet kórsetetin «Qizilqum Safari» jaýapkershiligi shekteýli qoǵamy 2009 jyly qurylǵan. Atalmysh qoǵamnyń basshysy Vohıd Pırmatovtyń aıtýynsha, onyń bul jerde is bastaýyna osyndaǵy shopan otaryna kelgen saıahatshylardyń kelýi túrtki bolǵan. «Bul jerge jaǵdaı jasasa, týrıserdiń kelýi múmkin eken ǵoı» degen oı onyń týrızm salasynda kásipkerlikpen aınalysýyna yntalandyrǵan.
Negizi, eń paıdaly nárse bul adamnyń tapqyrlyǵy ǵoı. Búginde óz ıdeıasynyń jemisin kórip otyrǵan isker azamattyń alǵashynda 3 otaýy bolsa, qazirde olardyń sany 22-ge jetken. Bul – jyl saıyn kelip jatqan saıahatshylar sanynyń ósýin aıqyndaıtyn kórsetkish. Qazaqtyń otaýlaryn tigip, Ózbekstandaǵy týrızmniń damýyna úles qosyp jatqan kásipker kelgen qonaqtarǵa da qazaqtyń ulttyq tamaqtaryn usynýdy jón kórgen. Munda eńbek etetinderdiń barlyǵy jergilikti qazaqtar.
Kelgen qonaqtardyń alǵysyna bólenip júrgenderdiń biri – Jumaqul Musaev. Ol kúnde keshke ótetin kóńildi keshte dombyramen qazaqtyń halyq ánderin, sondaı-aq kópshilik súıip tyńdaıtyn Shámshiniń ánderin náshine keltirip oryndaıdy. Jumaqul Musaevtyń oryndaýyndaǵy ándi tyńdaǵan saıahatshylar onyń ónerine tánti bolyp, qazaq mýzykasymen tanystyrǵanyna rızalyǵyn bildiredi. Mundaı keshte sheteldik saıahatshylar mádenı demalýymen birge, ózbek elindegi ult arasyndaǵy dostyq qarym-qatynastarynyń jaqsy damyǵanyna jáne ónerine degen qurmetiniń joǵary ekenine sezinedi.
Bıylǵy maýsymda otaýǵa jáne «Aıdarkólde» uıymdastyrylǵan demalys oryndaryna 2500-den asa eýropalyq saıahatshy kelgen. Olardyń kópshiligin Germanıa, Fransıa, Ulybrıtanıa, Italıa, Reseı jáne Japonıa elderiniń saıahatshylary quraıdy. Olardyń arasynda Qyzylqum tabıǵatymen tanysyp, jergilikti halyq arasynda «Ferýza» kóli dep atalatyn jasandy kólge jaz mezgilinde kelip, shomylmaǵany úshin de ókinip jatqandary bar. Aldaǵy ýaqytta basqa mezgilderde de kelip kórgisi keletinderi de tabyldy.
Shynynda da, bul aranyń tabıǵaty jyldyń ár mezigilinde óziniń sulýlyǵymen kez-kelgen jandy tańdandyrady. Kóktemde tabıǵat jandanyp, shóldiń tabıǵaty da erekshe kóriniste bolady. Al jazda Qyzylqumnyń qumy tabanyńyzdy kúıdirip, deneńizdegi sýyqty qýýǵa septigin tıgizedi. «Aıdarkóldiń» sýy ashshy, jaǵasy qumdy bolǵandyqtan kólge shomylǵandar túrli aýrýlarynan aıyǵyp ketedi deıdi jergilikti turǵyndar.
Saıahatshylardyń ýaqyttary qyzyqty ótýi úshin munda balyq aýlaýǵa túıege minip, qum arasyna saıahattaýǵa múmkindik jasalǵan. Otaýlar men kóldiń arasy biraz jer bolǵandyqtan saıahatshylar kólik retinde túıelerdi paıdalana alady. Balyq aýlaýdy unatatyn saıahatshylar kólden sazan, aqqaırań, kókserke, taǵy basqa balyq túrlerin aýlaýyna bolady. Sondaı-aq bul mańda Ózbekstannyń úshten bir bóligin balyqpen qamtamasyz etetin fermerlik sharýashylyqtary da bar.
Kóldiń jan-janýarlar álemi de óte baı. Olardyń arasynda sýda tirshilik etetin qustar mańyzdy oryn ıeleıdi. Kólden halyq kıeli qus dep sanaıtyn aqqýlardy, pelıkandar men balyqshy úırekterdi, aq qutandardy, sol sıaqty jyl qustary – qarabuzaý, aqbas úırek, qasqaldaq jáne qyrǵaýyldardy da kóre alasyz. Buryn qarabuzaý men shaǵalalar sırek kezdesetin bolsa, qazirgi kezde bul qustardyń sany artyp, kóldiń sánine aınalǵan. Atap aıtatyn nárse, qysta Aıdarkólde beti qatpaıdy eken. Sondyqtan qysta da munda qustardyń túr-túri tirshilik etedi.
Aldaǵy ýaqytta Ózbekstan prezıdentti qabyldaǵan qaýly negizinde Aıdarkólge sheteldik ınvestorlardy tartý, kóldiń jaǵasyna sońǵy úlgidegi demalys oryndaryn qurý arqyly Naýaı oblysynda eko-týrızmdi damytý kózdelgen. Bul óz kezeginde aımaq halqyna arnalǵan kóptegen jumys oryndary ashylady degen sóz.
Aıgúl ERKİNQYZY
(Ózbekstan Respýblıkasy, Tashkent qalasynda qazaq tilinde shyǵatyn respýblıkalyq gazet- "Nurly jol" gazetiniń tilshisi)
Túrkistan gazetinen alyndy
