(áńgime)
Men bul áńgimeni jazbaýym kerek edi...
Ún-túnsiz ǵana bárin eńsergen edim ǵoı. Ózimdi únsiz etý úshin bálkim, bul dúnıedegi eshbir áıel zaty basynan keshpegen zobalańǵa men ǵana tózgen shyǵarmyn. Al, endi áńgime tıegin ábden aǵytpaqshymyn. Shyndyǵyna kelgende, júrek túkpirindegi qupıa syryńdy jurtqa jaıyp salýdyń esh máni bolmasa da, úmit shoǵy sónbegenin taıaýda ǵana sezdim. Bul meniń jalǵyz ǵana úmitim. Meniń ýaqytym túgesilip barady. Qulazyǵan ómirim bos keńistikke aınalyp, jahanamnyń qaqpasyna jetken kezimde eń aqyrǵy múmkindigimdi paıdalanǵanymdy eshbir jan aıypqa buıyrmas dep senemin. Barlyǵynyń aıaqtalýy aldyndaǵy bir ǵana sát... Osy sebepten, qupıa syrymdy jasyrmaı jazýǵa bel baıladym.
Men Genrıge ǵashyq edim. Qazir de qatty súıemin. Ózim jaıynda, ótken ómirim týraly aıtar japadan jalǵyz dúnıem osy ǵana. Meniń ómirimniń ózi de tek qana Genrı. Jalpy, bul jalǵanda súıip-kúıip, ǵashyq bolmaǵan pende múlde joq shyǵar! Mahabbat degeniń ózi seniń aqyl-oıyńdaǵy, kóńil-kókiregińdegi, júregińdegi kúlli shekteýler men bógetterge esh aıaldamastan-aq buzyp-jaryp óte shyǵatyn zat eken ǵoı.
Onymen qalaı tanysqanymdy eske almaımyn da. Men úshin ol ózekti emes. Júzdesýdi mańdaıǵa jazǵan eken, ushyrastyq. Qashan, qalaı, nege ony súıe bastaǵanymdy, qalaı ǵashyq bolǵanymdy sezgenimdi oılap ta jatpaımyn. Bir bilerim, ómirim eki-aq sózden turdy: «Genrı Stafford». Ol uzyn boıly, aryq bola tura tym kórikti jigit edi. Armanshyl, jigerli bola tura onysyna qatty zer salmaıtyndaı kórinetin. Tabıǵat ony solaı jaratsa kerek. Úzilissiz jalǵasatyn arman-tilegi qudaıdyń buıryǵy shyǵar. Meniń bilýimshe, Genrı jan-jaqty tolysqan aqyldy jigit. Aınalasy jappaı tańdaı qaǵyp tabynǵanda ol ózgelerdi ájýalap, mıyǵynan kúlip júre berer edi. Azdap jalqaýlyǵy bolsa da, óte muqıat. Ony eshteńe de abyrjyta qoımas edi. Ózine syn kózben ári nyq senimmen qaraıtyn. Sóıte tura ózgelerge mıyǵynan kúlip qana pańdana qatynas jasaıtyn.
Árıne, bizdiń shaǵyn qaladaǵy qyz ataýlynyń bári oǵan qoǵadaı japyrylatyn. Bárimen de ashyq-aıqyn qylmyńdasatyny qyzdardy esterinen tandyra jazdaıtyn. Genrıdiń ákesi oǵan óziniń iri bıznesin qaldyrǵan. Uly ony qıyndyqsyz basqarsa da, jetkilikti qarjy tabatyndaı úılestiretin. Ol ujymymen qarym-qatynas jasaǵanda, bıkeshtermen jymyńdasqanda, kitap, gazet oqyǵanda kórsetetin bıazy ári beıtaraptaý keıpimen bıznesin de meńgerip júretin.
Jasy egde zańger, baıyrǵy dosym Barnes myrza birde maǵan oıly ári asqan baıyptylyqpen bylaı degen edi: «Ol yńǵaısyz jigit... Men ony súıetin qyzdarǵa qyzǵanyshpen qaraımyn... al, oǵan turmysqa shyǵatyn qyzǵa janym ashıdy». Ol tusta men jalǵyz Barnes myrzanyń ǵana emes, talaılardyń ishin kúıdirdim ǵoı. Genrı Stafford meni súıgen ýaqytta nebary 21 jastamyn, eń myqty ýnıversıtettiń birin bitirip kelgenmin. Ata-anamnan muraǵa qalǵan tabıǵaty tamyljyǵan jerim bar, baıyrǵy týǵan qalama oralýǵa sheshim qabyldaǵanymda ne syr baryn qaıdan bileıin. Jaqyn týys ataýlydan jurdaı meniń ǵana ıeligimdegi jer orasan kólemdi ári iri saıabaǵy bar tamasha meken bolatyn. Men onda óz erkimmen ómir súrip úırengen janmyn.
Áńgimemde bar shyndyqty jaıyp salyp otyrmyn ǵoı, sondyqtan, ózimniń de aqylyna kórki saı sulý bolǵanymdy aıtqanym jón shyǵar. Aýyzdyǵa sóz bermeıtin sheshendigimniń de baryn biletinmin. Jalpy, aqyldy jandar óziniń jaıyn qalaı da biledi emes pe. Adamdar men týraly «óte aqyldy qyz», «onyń keleshegi zor» deskenimen, tym bir betkeıligimdi asa unatpaıtyndaı kórinetin.
Men Genrı Staffordty ǵana súıdim. Ómirimniń sońynda uqqanym osy ǵana. Ol meniń ómirimniń máni edi. Árqashan da ózge eshkimdi súıe almaıtynymdy únemi aıtatynmyn. Sol ras eken. Bálkim, adam bireýdi dál menshe súıýge bolmaıtyn shyǵar, qajeti joq ta bolar. Alaıda, maǵan endi, qandaı áýlıe aıtsa da paıda joq: ol meniń ǵana ómirim bolǵan eken.
Stafford ta maǵan ǵashyq edi, shyn kóńilimen. Onyń ómirindegi eń alǵash ret mıyǵynan kúlmeı qaraǵan dúnıesi de osy shyǵar. «Men ózimdi mahabbat aldynda osynshama álsiz jan bolyp qalamyn dep eshqashan oılaǵamaǵan edim» dep, ol keıde jumsaq únmen aıtatyn edi. «Sen mendik qana bolýǵa tıissiń, Irene! Nege deseń, men ózime qajettiń bárin alý úshin dúnıege kelgen adammyn. Al, sen álemnen tilegen jalǵyz zatymsyń» - dep, saýsaǵymnyń ushynan bastap, ıyǵyma sheıin súıip shyqqanyn umytqan emespin.
Al, men ony kórgen sátimde bul álemnen eshteńeni sezinýden qalatynmyn. Onyń qımyl-qozǵalysy, minez-qulqy, daýysy da meni dirildetip jiberetin ... Kóńilińe osyndaı uly sezim men arman bir márte qonaqtap qalsa, eshqashan shyqpaıdy eken ǵoı. Sońǵy demiń úzilgende ǵana núkte qoıylatyn shyǵar. Mundaı sezim tula boıyńda dámiń taýsylǵansha turady. Tipti, deneńdi órtep, kúlin kókke ushyrsa da sezimniń oty laýlap janyp turady. Baqyt sodan bastalady. Ólsheýsiz baqyt...
Sol bir kún oıymda óte anyq. Tasqynda sý qanshalyqty mol bolýshy edi... Sondaı bir nur shýaǵyn molynan tókken kún bolatyn. Ol ekeýimiz átkinshek teýip oınaǵanbyz. Ekeýimiz de appaq kıim kıip, uzyn jińishke basqyshtyń eki jaǵynda turyp alǵanbyz. Jipten qatty ǵyp ustap alyp, ersili-qarsyly alma kezek ushyp júrgendeı teńselip turdyq. Óte jyldam tepkendikten jiptiń qıqyldaǵan úni úreı týdyryp, men tipti demimdi jutyp qoıdym. Joǵary qaraı... Tómen qaraı... Joǵary qaraı... Tómen qaraı... Iýbkamnyń etegi tizemnen joǵary kóterilip, jelbiregende ol «budan da jyldam, tipti jyldam» dep aıǵaılaýmen boldy. «Joǵary... Genrı joǵary...» dep jaýap qattym. Jeıdesiniń keýde tusy ashyq, jeńin shyntaǵyna deıin túrip tastaǵan jigitimniń kóriktisin aıtsańshy... Arqan jipti qos qoldap myqtap ustaǵan onyń qımyly shıraq ári jeńil bolǵanymen kúshi myǵym, qozǵalysy átkinshekti ońdy-soldy terbeltedi. Shashy jelbirep...
Dem alýǵa da mursham joq, jarqyraǵan kún shýaǵyna malynǵan sol sátimde men qarsy aldymdaǵy jigitten ózge eshteńeni sezingen joqpyn. Keıin bir birimizge eshteńe aıtpaı-aq átkinshektiń bıigine de qaramaı sekirip túsistik. Jerge qulap túskenimizde aıaq-qolymyzdy azdap súrip alsaq ta oǵan mán berýge de murshamyz bolmady. Ol meni qushaqtaı alyp, átkinshekte de sezilmegen yntyqtyqpen qushyrlana súıdi. Bul joly biz alǵash ret súıispesek te dál sol súıisti men ómir boıy umytqan emespin, eshqashan umytpaımyn da. Onyń ystyq qushaǵynda bolǵandyqtan men esimnen adasyp talyp túsýge shaq qalǵan edim. Men onyń ıyǵyn qatty mytyp (soıaýdaı tyrnaǵym kirip, qan aqqansha myjyppyn ǵoı) súıgenim bar. Keıin moınyn... ashyq turǵan jaǵasyna deıin súıippin ǵoı...
Sol sátte bir birimizge aıtqan sózimiz, ásirese, onyń aıtqany... Aqyryn ǵana sybyr... «Máńgilik osylaı bolady deshi... Irene... Máńgilik».
Kelesi kúni ol kelmedi. Keshke deıin kóńil qulazyp kútýmen boldym. Ushty kúıli joq. Odan arǵy kúni de tóbe kórsetpedi. Esesine, sál de bolsa meniń nazarymdy aýdarǵysy keletin, ózine senimdi bir jigit arnaıy kelip, biraz áńgime-dúken qurdy. Sóziniń sońynda bylaı demesi bar ma: «Aıtpaqshy, Genrı Staffordyn bıznesine qaýip tóngen kórinedi. Óte kúrdeli jaǵdaıǵa ushyraǵan desip júr ǵoı, jurt».
Erteńinde sol bir jaısyz habardy búge-shigesine deıin estidim: Genrı ábden taqyrǵa otyrǵan eken. Bir ózi ǵana daǵdarǵanymen qoımaı kóptegen jandardyń taǵdyryna jaýapty ári olarǵa qyrýar qarjy óteýi tıis eken. Alaıda, buǵan onyń kinási shamaly edi... Aqyry, solaı bolyp qalǵan. Barlyǵy ony bilse de, Genrıdi kinálaýmen boldy. Bankrot óz jónimen ǵoı, onymen birge Genrıdiń bet-bedeli, iskerligi, keleshegi de batpaqqa batypty.
Onyń kompanıasynyń kúıreýin bizdiń qala turǵyndarynyń biraz bóligi tabalap baqty. İshinara Genrıge jandary ashyǵandar bolǵanymen qýanatyndardyń qatary da kóp boldy. Adamdar Genrıdi syılaýmen qatar ishtarlyq ta jasaıdy eken … álde, qurmetteı tura qyzǵana ma, kim bilsin. Tipti bireýdiń «Endi onyń túrin bir kórgim keledi» degenin de qulaǵym shaldy. Taǵy biri «ha, ha! Uıat-aı» deıdi...
Adamdar meni de mazalaýmen boldy. «Genrı ana bir Irene Vılmerdiń nesine qyzyqty eken?». Pası Tılıns degen bir ataqty júrgish áıel kóp adamnyń oı-pikirin bir sóılemmen jetkizýi arqyly erekshelendi. Al, bizdiń qala qoǵamynyń aldyńǵy qatarly adamdarynyń biri Hú hanym (ol kisiniń bir kemshiligi – úsh birdeı qyzyn uzata alǵan joq) maǵan «Sen der kezinde onymen kóńil kóterip úlgerdiń. Sol jigitti birtúrli sýhanym súımeıtin» dep qoıady. Pası betin boıap turyp, taǵy «Al, sulýym, endi keleside kimdi kózdediń?» dep súıreńdeıdi…
Ondaılardyń eshbiri de maǵan eleýli áser ete qoıǵan joq. Men nesi bolsa da, jaǵdaıdy túsinýge tyrystym. Genrı qaıta eńsesin kótere ala ma degendi bilgim keldi. Bir bıznesmen syılasym oıda joqta meni tolǵandyrǵan saýalǵa jaýap berip tastady. «Genrı negizi, adal jaqsy jigit qoı. Biraq, dál qazir ózin qanshalyqty tezirek atyp tastasa, bedelin de sonshalyqty saqtap qala alatyn shyǵar» dep, bir dosyna aıtqanyn kezdeısoq estip qaldym …
Maǵan bári túsinikti boldy. Uzaq oılanyp ta jatpadym. Ústime birdeme ildim de eki ókpemdi qolyma alyp, onyń úıine qaraı zyttym. Ony kóre sala qorqynyshtan qalshyldap kettim. Ony tipti tanýdyń ózi muń: ústeldiń artynda otyrǵan onyń keıpi tas ispetti, beti men qımylsyz kózin ǵashyǵymdiki degenge sene almadym. Oryndyǵynyń bir jaǵynda qoly jansyz sekildi salbyryp, saýsaqtary bolmashy ǵana dirildeıdi.
Meniń kirgenimdi ol sezgen de joq. Men oǵan jaqyndap baryp, eki tizesiniń arasyna basymdy tyǵa jyǵyldym. Ol biraz qalshyldap otyrdy da qolymnan tartyp turǵyzdy. «Úıińe qaıt, Irene!» dep salqyn ári mánsiz tonmen aıtty. «Endi, munda eshqashan kelme!». «Sen meni súımeısiń be, Genrı?» dep, eriksiz sybyr ettim. «Endi, ekeýimizdiń aramyzda birdeme bolýdan qalǵanyn nege túsinbeısiń?» degen onyń úninen qajyǵan, qaıǵyrǵan ashý-yza ańǵarylyp turdy.
Men túsingen edim. Túsine sala kúlimsiredim: onyń aıtqany shyndyq bolǵanymen eshbir mańyz joq. Aqsha mahabbatymyzǵa kedergi jasamaqshy. «Aqsha menen Genrıdi tartyp almaq pa? Ápendilik qoı!». Men qarqyldap turyp kúldim... Onyń ózinde úreıge toly kúlki … eger seniń búkil ómirińdi, onyń mán-maǵynasyn, sendegi jalǵyz tabynaryńdy jaı aqshasyz qalǵany úshin ǵana tastap ket dese, kúlkiń kelmeı me?
Ol qansha jerden maǵan qulaq asqysy kelmese de, tyńdata aldym. Qansha ýaqyt jalynǵanymdy bilmeımin. Ol bas tartýmen boldy. Keıde baıyppen ǵana ózin tastaýymdy ótinedi, endi birde qatqyl sýyq daýyspen «ket» dep turyp aıǵaılaıdy… Sonda da men onyń kózindegi maǵan degen uly mahabbattyń sónbegenin kórdim. Sondyqtan ketýdi oıǵa da almadym. Onyń aıaǵyna jyǵylyp «Genrı Genrı… Men sensiz ómir súre almaımyn... múmkin emes» dep jylaýmen boldym. Maǵan ılanǵansha qanshama ýaqyt ótkenin bilmeımin... Biraq, taýsyla jalynýdyń da jemisi bolady eken… Aqyry berilip tyndy: ol kenet meni qushaǵyna aldy da kóz jasymen, súıiske qatar erik berdi. «Jaraıdy… Irene... solaı-aq bolsyn» dep dirildeı jaýap bergen edi. Onyń uly mahabbaty kóńil tebirenisti molynan syılady.
Bizdiń kishkentaı qalanyń zor tańdanysy Genrıdiń bankrottyǵymen túgesilmedi: biz ekeýimiz jaıynda estigende sumdyq jarylysqa tap bolǵandaı kúıge tústi. Bastabynda munymyzǵa sengen jan bolmady. Senetin de jaǵdaı emes edi ǵoı… Bári meni esi aýysqan jyndynyń qataryna qosyp tastady… Onysy da jón endi, mahabbatqa jyndanǵan edim… Hú hanymnyń ózi maǵan shaýyp kelip «Sen qutyryp kettiń be? Onymen turmys qurýǵa bolmaıdy, Irene… Munyń aqymaqtyq qoı… esalań…» dep shyn nıetimen aıtqany bar. Ol tipti aıtarǵa sóz tappaı jatty. Onyń dosy, buryn ashylyp sóılemeıtin Brogan myrzanyń ózi «andaǵyń esinen adasqan ǵoı» degenin qaıtersiń.
Devıs myrzamen birge ata-anamnyń eki birdeı ejelgi dosy menimen tildesýge keldi. Olar maǵan sheshimińdi qaıtalap bir oı eleginen ótkiz desip ótindi. Eger óz bolashaǵyma balta shaýyp, kúıeýimniń qaryzyn jabýǵa barymdy salsam, keıin tumsyǵym tasqa tıedi eken, ha ha ha. Men olardyń sózine kúlýden basqa jaýap qatpadym. Sheksiz baqytty edim.
Eń kóregendilik tanytqan adam Barnes myrza boldy. Ol maǵan kópti kórgen oıly janaryn tiktep turyp, kóńilsizdeý kúlimsirep bylaı degen-tin: «Seni únemi osylaı qýanyshyń qoınyńa syımaı otyra almas pa ekensiń dep qorqamyn, Irene... osynshama uly arman, alyp ushqan kóńil jaqsylyq ákele qoımaıdy». Sosyn, Genrıge qaraı burylyp: «Stafford! Sen ár qadamyńa abaı bolǵaısyń!» dep sýyq únmen til qatqan bolatyn. «Maǵan olaı deýińiz artyqtaý bolar» dep, Stafford ta odan kem túspeıtin sýyq únmen jaýap bergen edi.
Osylaısha biz otbasyn qurdyq. Keıbireýler aıtady ǵoı, tolyq baqyt degen bolmaıdy dep. Al, men sol tolyq baqyttyń dámin tatqan adammyn. Meniń sol tustaǵy sezimimdi baqyt deýdiń ózi azdyq etedi... Men Genrıdiń áıeli boldym... Endi men Irene Vılmer emes, Irene Staffordpyn. Úılengen soń dál qandaı kúıde bolǵanym esimde joq. Oıyma eshteńe oralmaıdy. Eger kimde kim úılengen soń ne bolǵanyn surasa, aıtarym: «Genrı». Ol únemi qasymda, maǵan basqa ne kerek edi. Men óz ıeligimdegi bar dúnıe-múlkimdi satyp, onyń boryshyn japtym, qysqasy, qutqardym. Endi, bir birimiz úshin ómir súrý ǵana qaldy: eshkim bizdi sharshatpaıdy, tek qana ekeýimiz. Eki jannyń birge ǵumyr keshken uly baqyty.
Biraq, keshikpeı tirlik qamyn oılaýǵa týra keldi. Biz mendegi bar aqshany, úı-jaı, baǵaly zattardyń bárin satyp bitirgendikten tabystyń ózge bir kózin tabýymyz qajet boldy. Genrı ýnıversıtetti ınjener mamandyǵy boıynsha bitirgendikten osy baǵyt boıynsha jumys isteıtin boldy. Keremet qyzmet bolmasa da buryn mamandyǵy boıynsha jumys istemegen jan úshin táýir bastama boldy.
Shaǵyn ǵana úıde turatyn boldyq. Osylaı ómir bastaldy dersiń. Ony jurt qatarly júrsinshi dep men bar kúshimdi saldym. Genrı óz kúsh-qýatyn durys jumsaı almaıtyndyqtan, men onyń jumysyna da qol ushyn beretinmin. Jumystyń eń qyzǵan mańyzdy tusynda ol orta jolda tastaı salyp, dıvanǵa sulaı ketedi, álde bir qyzyqty kitap oqıdy, keıde temekisin burqyratyp tekke jatqany. Sonda da, oǵan jumysyn qolǵa aldyrýdyń amalyn únemi tabatynmyn. Sonyń arqasynda ol tabysty eńbek etti.
Men onyń qatardaǵy dosyna nemese úı qyzmetshisine aınalyp ketpeýge tyrystym. Esesine, onyń jary ári súıiktisi bola aldym degenge senemin. Men ózime de beımálim salqyndyqty jasap aldym. Osy arqyly odan sál ǵana alystaǵandaı bolamyn da, onyń qyzyǵýshylyǵyn odan ary údete túsemin. Úı sharýasyn qashan, qalaı tyndyryp tastaıtynymdy ol eshqashan ańǵarǵan emes. Men onyń kepil zaty emes, úıdiń hanshaıymy, qupıa kúsh ekenimdi sezdire bildim. Ekeýimiz de otbasy tirligin ańǵara bermegenimizdi tolyq senimmen aıta alamyn. Biz kóńil tolqynynyń qýatty kúshimen qanattanǵan ǵashyqtar edik... Sonyń ózi jetkilikti bolatyn...
Men onyń ómirin romansqa aınaldyra aldym. Ómirdiń árbir sátin san alýan túrge boıap, kóńil tebirenerlik ete bildim. Úıimiz demalatyn, iship-jep, uıyqtaıtyn oryn ǵana emes, kúresetin, utatyn, jaýlap alatyn oıyn alańy ispetti kóńil qýanyshynyń ordasy edi.
«Sendeı jandy jaratqan qandaı qudiret eken, Irene» dep, ol keıde tańdaı qaǵatyn. «Meniń tiri júrgenim seniń arqańda ǵana» dep, moıynym men ıyǵymdy ystyq demimen qyzdyra súıetin edi. Men eshteńe aıtpaıtynmyn. Jalpy, eshqashan kóńilimdegin túgeldeı aqtaryp tastamaıtynmyn. Áıeli óz ómiriniń máni ekenin er azamattyń ańǵara bermegeni de durys. Soǵan qaramastan Genrı ony sezetini anyq bolatyn.
Birshama ýaqyt ótkennen keıin bizge qyryn qaraǵan qala turǵyndarynyń raıy jumsaryp, oń qabaq tanyta bastady. Degenmen, kúres, eńbek, jalǵyzdyq ataýlydan ózge eshteńesi qalmaǵan Genrıdi bastapqy jyldarda jalǵyz ózim ǵana jetelep alyp shyqtym. Sol jyldary oǵan menen ózge eshkimniń qajeti de joq edi degendi aýyz toltyra aıtýyma bolady.
Bizdiń úıge jıi keletin qonaqtyń biri meniń jaqsy dosym Barnes myrza edi. Ol bizdiń tirligimizge muqıat zer salyp, birtúrli baqytymyzǵa tańdana qaraıtyn. Birde ol kisi «Irene, eger ol saǵan ǵashyq bolmaı qalsa, ne isteısiń?» dep suraǵany bar. Men bar kúshimmen oǵan «Bul týraly endi aýyz ashpa, keıbir nárselerdiń aıtýǵa da turmaıtyn tustary bolady» degenim bar.
Ýaqyt jyljyp ótip jatty... Soǵan qaramastan, bizdiń aramyz sýymady, tipti, barǵan saıyn órship, ulylyqqa ulasyp jatty. Endigi jerde biz bir birimizdiń janarymyzdan, qımyl-qozǵalysymyzdan bárin oqıtyn jaǵdaıǵa jettik. Onyń jumys bólmesindegi kamın peshtiń aldynda otyryp, kesh ótkizýdi biz jaqsy kóretinbiz. Men jastyqpen otyramyn, ol kilemniń ústine basyn meniń aldyma qoıyp jatady, mazdap janǵan ottyń jalynyna qarap, uzaq súıisetinbiz. Ol keıde aıtatyn: «eki bólek adam qalaısha osylaı úılesim tabady dep oılaımyn, Irene».
Osylaısha tórt jyl ómir súrdik. Tórt jyl boıy zor baqytqa, essiz mahabbatqa keneldik. Osynshama baqyt árkimniń mańdaıyna jazyla ma, bilmeımin. Qazir ózimdi qınalyp júrmin dep aıtýǵa qaqym bar ma, joq pa, taǵy aıta almaımyn. Ómirime asa qymbat qun tólegenim ras desem de, taǵdyr da maǵan uly baqyt syılaǵanyn umytpaımyn! Meniń bastan keshken qasiretim men baqytymdy tarazyǵa salsa, ekeýi dál teńesetin shyǵar...
Biz ekeýimiz qoǵam ómirine qaıtadan qadam bastyq. Jurt bizdiń tańǵajaıyp mahabbatymyzdy kórip, bálkim, burynǵydan artyǵyraq qurmettteıtin bolǵan shyǵar. Genrıdi bári syılaıtyn, qoǵadaı japyrylyp qonaqqa shaqyratyn bolyp ketti. Onyń jumysy tabysty bolyp, áıteýir, myqty ınjenerler qataryna ilikti. Ondaı kóńildi, tartymdy adamdy qolynda qarajaty joq eken dep qoǵam jarǵa ıtermeıdi eken.
Óstip baqytty shat kúnder ótip jatqanda sol bir oqıǵa bolǵan edi... Osynyń bárin bastan keshkendikten jazýǵa da batylym bar...
Bizdiń qalada jańadan bir kelinshek paıda boldy. Onyń aty-jóni Kleır Van Dalen. Kúıeýinen ajyrasqan, Nú-Iorkte turatyn bireý eken. Eýropadan qaıtyp kele jatqan saparynda jol-jónekeı bizdiń qalada turatyn jamaǵaıyndaryna qonaqqa kelipti. Men ony alǵash ret bı keshinde kórgen edim. Ol ejelgi dáýir músinderi sekildi symbatty, qolań shashty, úlbiregen qyzyl erni bar kelinshek. Kómirdeı qara shashyn ortasynan qaq jaryp taraǵan, uzyn syrǵany jarastyryp taqqan eken. Onyń yrǵala qozǵalǵan qımyly denesin súıeksiz, býynsyz sekildi tolqyndandyryp jiberetindeı kórinedi. Ol qarapaıym kıinse de, sonysynyń ózi erekshe baǵa jetpesteı seziledi...
Ol shynymen de adam tańdanarlyqtaı keremet sulý edi. Qala turǵyndary onyń aıaq-qolyna sheıin tamsana kóz tastap jatty. Oǵan da ne shara, ondaı kórikti jandy buryn-sońdy eshkim kórmese. Ol barlyq adamdarmen bıazy qatynasqanymen júzindegi jasandy kúlimsiregen keıpi jurttyń súısingen syı-qurmetinen ábden mezi bolǵanyn ańǵartady.
Genrı oǵan kóz saldy... uzaq ári baıyppen... Buryn odan baıqalmaǵan zor tabynýshylyqpen Kleırdiń ár qımylyn baqylap turdy. Bári onyń kózinen ańǵarylyp turdy ... Ekeýi birneshe márte bıledi.
Bı keshi taraǵan soń bir top jigit ony shyǵaryp salmaqqa asyǵa júgiristi. «Tura turyńdar, ózim tańdaımyn» dep Kleır kóńil qýantarlyqtaı kúlimsiregende onyń jańa fenderiniń biri «osyndaǵy barlyq jigitter arasynan tańda» dep aıǵaı saldy. «Barlyǵynyń arasynan?» dep, ol qaıtalady da biraz oılanyp: «Onda Stafford myrzany tańdaımyn» dedi.
Genrı ony jetkizý jaıynda oılamasa kerek, tańdanyp qaldy. Biraq, endi at-tonyn ala qashatyn emes... Meni Barnes myrza úıge jetkizip saldy.
Genrı úıge oralǵan soń Kleır týraly ne oılaıtynyn suradym. «Iá, qyzyq» dep qana qysqa qaıyrdy. Men onyń jaýabynan buryn kóńili qatty tolqyǵanyn ańǵarsam da asa mán bermedim.
Kelesi bı keshine shaqyrý kelgende Genrı barýǵa qulyqsyz boldy. Ol sharshańqy ári jumystan qoly da bosamaı jatqan bolatyn. «Oı, Genrı júrshi! Bizdi bári kútedi ǵoı, Harvıngstar, Hú hanym, Brýks hanym, Kleır, Barnes myrza» dep, aıta bastap edim, ol aıaq astynan ol oıynan aınyp «Jaraıdy, baraıyq» dedi.
Sol keshte Kleır men Genrı ábden bıledi. Kleır arqasy ashyq kóılek kıipti, Genrıdiń qoly onyń jibekteı jumsaq terisine tıip ketip jatqanyn men baıqap qaldym. Genrıdiń kózine esh qymsynbaı qaraǵan uzyn kirpikti onyń kózi meni shynymen qaıran qaldyrdy. Ústel basynda da ol ekeýin qatar otyratyndaı etipti. Keshti uıymdastyrýshylar Kleırdiń kóńilinen shyǵýǵa baryn salypty.
Osydan keıin Genrı Kleır baratyn keshtikti qalt jibermeıtin boldy. Ony mashınamen alyp júrip, ol turatyn týystarynyń úıine telefon shalatyndy shyǵardy. Sharýasy qansha qarbalas bolsa da, Kleır teatrǵa baratyn keshte ol qalaı da úlgeretin. Onyń kózinde tolqynysqa toly qyzyq ushqynnyń paıda bolǵanyn kórdim. Ol úıdegi kezinde tynymsyz eńbek etip, álde bir jaqqa asyǵatyn.
Maǵan bári de alaqandaǵydaı kórinip turdy. Ólerdeı tańdanǵanym bolmasa eshbir kúdik týmaǵan edi. Shyndyǵynda, meniń oıyma eshteńe engen joq. Birazdan soń Genrı kútpegen jerden Kleırden baılanysyn úzdi. Ol bir jaqqa shyqqysy da kelmeı barlyq shaqyrýlardy keri qaıtarýmen boldy. Ol búrisip úıde otyratyn boldy... Qarańǵylyqtyń artynda ne turǵanyn men kórgendeı boldym. Árıne, úreı!
Sonda men bárin túsingendeı boldym. Ózin tejep, keri tartyp almaqshy bolǵanynyń maǵan esh qatysy joq edi. Al, ustamdylyqtan aıyryla jazdaǵany maǵan bárin túsindirdi. Árıne, dereý sol sátte emes. Ondaı jaǵdaılar eshqashan bir orynda bola bermeıdi... Alǵash ret maǵan kúdik týǵanda qanym keýip, júregim aınyp ketkendeı boldy. Artynan kúmándaný... Osy kúdikten arylmaq bolsam da ózimdi qınaýdan ózge eshteńe shyqpady. Sodan keıin oǵan zer saldym. Sosyn... Sosyn... Sebebin taýyp túsine qoıdym. Genrı Kleırge ǵashyq bolyp qalypty...
Iá, óz taǵdyryma nalyǵan qolymmen osy sóılemdi jazyp otyrmyn. Adam ómirinde aıtýǵa aýyr dúnıeler de bolady. Ony men sol sátte túsingenmin. Dál sol kezde basymnan alǵash ret býyryl shash kórdim... Keıin jyn býǵan yza. Shynymdy aıtsam, sene almadym. Oqıńanyń kóz aldymda ótip jatqanyn kóre tura ol mıyma qonbaı qoıdy. Óz aınalamda, ishimde bas-aıaqsyz, qashan aıaqtalary belgisiz kúıreýdiń bastalýyn seziný qandaı qorqynyshty deseıshi... Alǵashqyda barynsha sabyrly boldym... Qorqynyshty sabyrlylyq. Báribir shydamaı kóz jasyma erik berdim. Keıbir túnderi amalym taýsylǵanda qan aqqansha qolymdy tistep alǵan kezderim boldy... osyndaı tozaqtan soń men kúresýge bel býdym...
Sanamdaǵy ómir týraly beıne sýret kúrt almasyp, sýyq qarańǵy úreı torlady. Sonda da, men eń sońǵy bar kúshimdi salyp, ornymnan kóterildim... «Nekeli baıyńdy op-ońaı jibere salýǵa bolmaıdy» dep ózime aıttym. Ol buryn meniki bolyp kelgen, endi nege qaıtarmasqa. Men onyń ishki áleminde ne bolyp jatqanyn anyq kórip turdym. Basynda ol Kleırge azdap qylmyńdaǵan. Árıne, ol kezde Genrı buǵan asa qatty mán bermegen. Beıtanys áıeldi jaı ǵana qyzyq kórgen. Mahabbat jaıynda oılaý turmaq túsine kirmegen. Biraq, kútpegen jerden onysy jetip kelgen. Bile sala bárine núkte qoıýǵa tyrysqan.
Sonymen, ekeýlep kúrestik. Men ol úshin, ol ózine qarsy. Biz uzaq kúressek te... biraq, tózbedik! Kúres barysynda da, jalpy qaı kezde de maǵan qyrǵı qabaq tanytqan, renjitken de emes. Menimen árdaıym jumsaq únmen sóılesip, baıypty qatynasatyn. Meniń de júregimdi árdaıym qýanysh kerneıtin... men de únemi tartymdy bolýǵa tyrystym. Biraq, men ony birer sát de keri ıterip, sosyn, qaıtarýdy oılamappyn. Bári bitken soń ne shara.
«Genrı, ekeýimiz bı keshine baraıyq» dep, birde oǵan batyl sheshimmen aıttym. Sońǵy kezde ekeýimiz de bı keshteriniń shaqyrýlaryn keri qaıtarýmen bolǵan edik. Sonymen bı keshine bardyq. Ol Kleırge qarady. Men aqyryn asa saqtyqpen qaradym... Keshtiń sońynda ekeýimiz de bilgimiz kelgen bildik. Endi, qansha kúresseń de paıda joq eken.
Sol túni uıyqtamadym. Qansha tyryssam da, tamaǵyma birdeme tyǵylyp alyp, bolmady. «Ekeýimizdiń birimiz osy azapty ómir boıy bastan keshýge tıispiz... Al, men be? Genrı me?»... «Qınalýǵa tıis adam men bolýym kerek... Genrı bolmasynshy... Bir kúni ol bar syryn aqtarady. Sol sátte ajyrasaıyn. Meni jibermeımin dese, oǵan aıtaıyn, men saǵan burynǵydaı ǵashyq emespin deı salaıyn. Al, sonda osynyń bárin jasaýǵa meniń álim jete me?»... Qalaı desem de, ol menimen baqytty bolýdan qalypty...
Sonymen, bir keshte onymen ottyń qasynda otyryp, bar dármenimdi salyp suradym: «Genrı, eger men seni súımeı qaldym desem, qaıter ediń?». Ol meniń kózime jyly sezimmen qarady da «Men senbeımin» dedi...
Ýaqyt syrǵyp ótip jatsa da, ol maǵan shyndyq jaıynda bir sózdiń shetin shyǵarmady. Maǵan túsiniksiz edi. Bálkim, meni aıaǵan shyǵar, biraq, erte me, kesh pe maǵan aıtýǵa tıis qoı. Ol bıazy qalpynda júrse de júdep-jadap, túńilgen janaryn, bozarǵan túrin kórgende ishim alaı-dúleı bolyp ketetin. Men ony kinálamaımyn! İshteı qansha qınalsa da, bir aýyz sóz aıtpady. Júrekti tilgilegen kúnder meni de óz jaıyma qaldyrmady.
Ol ne edi degenge kelsem, Gerald Greı degen aǵylshyndyq aqsúıek jigit. Jasy 30 shamasynda, symbatty, sándi kıinedi, ór minezdi, bıazy, qyzdarǵa qylmańdaýdyń sheberi sol jigit bizdiń qalaǵa qydyryp kele qaldy. Bizdiń qalanyń kóp qyzy oǵan ǵashyq bolyp úlgerdi. Maǵan ne úshin qyzyqqanyn qaıdam, meniń qarsylyǵyma qaramastan maǵan telefon shalyp, áýireleı berdi.
Ár tańda uıqydan oıanǵan saıyn Genrıdiń sózin estirmin dep dámelene oıanatyn maǵan álgi jigit te bir qosymsha júk boldy. Genrı ol týraly aıtyp qalar dep uzaq kúttim. Biraq, ol aýyz ashpady. Kleır Genrımen kezdesýdiń barlyq tetigin izdese, Genrı kerisinshe onymen jolyǵyp qalýy kádik barlyq jaǵdaıdan boıyn aýlaq ustady. Bizdiń úı bı keshi shaqyrýlarynyń astynda qaldy. Aqyry, Kleır óz qoly qoıylǵan arnaıy shaqyrýdy Genrıge jiberse de, ol bas tartty. Bir kúni bárine kóz jetkizdim. Dál sol kúni óz taǵdyryma sheshim shyǵardym...
Men bir bı keshine jalǵyz bardym. Árıne, Genrı jumysyn syltaýyratyp, óńi-túsi qashyp, úıde qalǵan. Men keshti uıymdastyrǵan syılas jandardy renjitpeýdi oılaǵandyqtan barýdy jón kórdim. Alaıda, sol kesh maǵan bir azap sekildi kórindi. Ketip qalýǵa yńǵaıly sátti kútý degen tózimimdi teksergen synaq ispetti edi. Degenmen, sol keshtikke barǵanyma men eshqashan ókingen joqpyn...
Bólmeni ortasynan bólgen sándi perdeniń qasynan ótip bara jatyp, Hú hanym men Brogan hanym ekeýiniń sózin estip qaldym. Áńgime Genrı, Kleır jáne men týraly eken.
- Irene ol úshin qyrýar qarjy tóledi emes pe? Genrı endi ony tastap kete almaıdy – deıdi, Hú hanym.
- Men de solaı oılaımyn. Irene shyn máninde óz kúıeýin satyp aldy ǵoı. Genrı ólim aýzynda jatsa da endi oǵan opasyzdyq jasaýǵa esh qaqysy joq – dep, Brogan hanym da Húdy qoldap jatyr...
Qolymdaǵy oramalmen aýzymdy biteı qoıdym... Sebebin endi túsindim...Jalǵyz ózim úıge qaraı tartyp otyrdym...Kúıeýimdi satyp alyppyn...Ómirlik serigimdi taýar sekildi satyp ala salǵan ekenmin ǵoı, men. Máseleniń máni osynda eken. Ol meni tastap kete almaıdy...maǵan aýyz asha da almaıdy...Ol bar azabyn ózinde ǵana saqtaıdy... Ol menimen baqytty bolýdan qalsa da ómir boıy túk bolmaǵandaı júre beredi... Meniń aqshamnyń kesirnen... Eger ol aıtpasa, men aıtýǵa tıispin...
Sonda, meniń qarjym bolmasa, muny jasaı almaıdy ekenmin ǵoı. Bálkim, kúresti jalǵastyryp, Genrıimdi qaıtaryp alǵan da bolar ma edim. Endi, bárin bilgen soń ony jasaı almaspyn! Mende ondaı júrek joq. Meıli, ol ketip qalyp ta maǵan qaıta oralǵan kúnniń ózinde ol shyn nıetimen meni jaqsy kórgendiginen be, álde, onyń jolynda qurban bolǵan qarjynyń óteýi me degendi qalaı aıyryp bilmekpin ... Ol meniń aqshamnyń qurbany ma, basqa ma degendi men endi eshqashan aıyra almaıtyn bolyppyn... Men oǵan óz erkimmen azattyq berýim kerek...sebebi, ol maǵan sheksiz qaryzdar bolǵandyqtan... Men ol úshin óte kóp dúnıeni qurbandyqqa shalýǵa zor qabiletim bolǵandyqtan kúıeýimdi saqtap qalýǵa qaqym joq eken.
Ne bolsa da, qozǵalýym qajet. Ne isteımin? Ajyrasaıyq deımin be? Ol báribir kelispeıdi... Seni jek kórip kettim deımin be? Tipti senbeıdi...
Bas kıimimdi sheship qolyma aldym. Jańbyrdyń usaq tamshylary mańdaıymnan súıip, baıaý samal shashymdy sıpaıdy... Men sheshimge keldim... Nesi bolsa da, júrek tusymnan bir aýyr júkti alyp tastaǵandaı boldy.
Úıge jaqyndaǵan soń kóz salsam, Genrıdiń jumys bólmesinde sham janyp tur eken. Oǵan kedergi jasamaý úshin esh dybyrsyz úıge kirdim. Onyń bólmesiniń janynan ótip bara jatyp, júrek tilip óterdeı dybysty estidim.... Qulaǵyma senbeı bólme esigine kóz júgirttim... Genrı ústel basynda basyn myjyǵylap jylap otyr. Arqasy esikke jaqqa qaraǵandyqtan dirildep, óksip otyrǵany ańǵaryldy. Esikten jalt berip uzaǵan sátimde esimnen adasqandaı kúı keshtim... Genrı jylapty...
«... Genrı ólim aýzynda tursa da onysyn kórsetýge qaqysy joq qoı».
Ne isteýim kerek ekenin jaqsy bilip turdym. Men oǵan ǵashyq bolmaı qaldym desem, senbeıdi, sondyqtan, qandaı bir tásilmen ılandyrý kerekpin.
Bólmeme úreı, muń men taýsylǵan amaldy kótere almaı arqalap zorǵa kirdim. Tańerteń oıanǵanda kóńilim tynyshtalyp qalypty... Sol túni ne oılaǵanymdy bul jalǵanda tiri janǵa aıtpaımyn.
Irene, ne boldy? – dep, Genrı tańerteń kózime qadala qarap surady.
Eshteńe bolǵan joq. Jaısyz tús kórip... biraq, bári ótti, qam jeme! – deı saldym.
Meniń ol tusta oılaǵan jalǵyz nársem Genrıge barynsha ózimdi opasyz etip kórsetý ǵana. Ony esh kúmánsiz sendirýim kerek... Ondaı múmkindik te sol bir kúni týǵan edi...
Syrtta biraz serýendep júrip, úıge kirgenimde, Genrıdiń jumys bólmesinen Kleırdiń daýsyn estip qaldym. Oǵan tańdanbadym. Esikke jaqyndap baryp, kilttiń tesiginen olardy kórip, áńgimelerine qulaq túrdim. Ádemi sarǵylt kostúmine boıaýy qanyq jasyl oramal jamylǵan Kleırdi kórdim. Rasynda, keremet kórikti bitim.
Genrıdiń «Qaıtalap aıtamyn. Kleır hanym, siz bizdiń úıden ketińizshi! Men sizdi kórýge yntyzar emespin. Muny nege túsinbeısiz?» degeni estildi.
«Joq, túsinbedim» dep Kleır qatty aıtty. Genrıge ádemi kózderin qadap turyp: «Sen ońbaǵan qorqaqsyń» dep sozyp turyp til qatty.
Genrı Kleırge qarap turdy da oǵan bir qadam jaqyndady. Onyń bozarǵan betindegi kúlgin tústi erniniń diril qaǵyp turǵany maǵan da anyq kórinip turdy. «Kete ǵoıshy!» dep, ol qyzyq qyryldaǵan únmen sybyrlady. Sonda Kleır kózin úlkeıte baqyraıǵanda ózinen de jasyrǵysy kelgen qalaýy, yzasy, názik kóńili kóringendeı boldy. «Genrı...» degen daýsynyń ózi tula boıyndaǵy sulýlyq sekildi áýezdi estiledi. «Kleır hanym...» dep, Genrı zorǵa daýystap, keri shegindi. Kleır oǵan jaqyndap «Genrı... Sen úshin osylaı bir birimizdi qınaýdyń ne qajeti bar?.. Seni súıemin... Senimen ǵana birge bolǵym keledi» dep jatyr. Genrıdiń aýyz asha almaı abyrjyp turǵanyn kórgen Kleır daýsyn kóterip, sál kúlimsiredi de «Seniń de meni súıetinińdi ekeýimiz de bilemiz ǵoı. Sen joq deı almaıtyn shyǵarsyń?» dedi.
Genrıdiń janarynda azaptyń izderi anyq kórinip turdy, oǵan qaraýǵa dátim shydamady. Ol da sony sezgendeı-aq kózin qolymen japty.
Sen munda ne úshin keldiń???
Nege deseń, seni súıemin... senimen birge bolýǵa barynsha múddelimin.
Kleır Genrıdiń ıyǵyna qolyn qoıyp turyp «Sen de maǵan ǵashyqsyń ǵoı, ıa» dep, sybyrlady. «Iá, solaı... ıá... ıááá!» dep aıǵaı salǵan Genrı jyndy adamsha Kleırdi ózine qaraı tartyp ákelip, tistep alardaı-aq ernine tas keneshe jabysty. Men tań qalmadym. Osynyń bári buryn bolǵandaı kórindi, maǵan. Tek qana Genrıdiń ózge áıeldi súıgenin kórý qıyn bolǵandyqtan kózimdi jumdym... Bar bolǵany osy...
«Osy sózińdi qanshama saryla kúttim» dep til qatqan Kleır Genrıdi tas qyp qushaqtady. Bálkim, ózi qalaǵanynan da qatty qysqan shyǵar. Kenet Genrı Kleırdi ıterip jiberdi de:
Sen ekeýimizdiń endigi ary kezdesýimizge bolmaıdy – dep, qatqyl únmen buıyrdy.
Joǵa, súıiktim! Ekeýimiz búgin keshke kezdesemiz... Keshki saǵat 9-da seni Excelsior-de kútemin.
Men barmaımyn.
Sen báribir kelesiń.
Joq, eshqashan...
Saǵan jalynamyn, Genrı... 9-da! – dedi de, Kleır bólmeden shyǵýǵa bettedi.
Men perdeniń artyna tyǵylyp úlgerdim. Kleır ketken soń men Genrıdiń bólmesine syǵaladym. Genrı oryndyqta basyn myjyp, dármensiz kúıde otyr. Shashyn julǵylap otyrǵan saýsaqtaryna qarap-aq onyń qalaı qınalyp otyrǵanyn ańǵarýǵa bolatyn edi...
Osylaısha maǵan múmkindiktiń ózi keldi... Endi, qımyldaý kerek...
Bólmeme kirip, sabyrly qalyppen shlápam men plashymdy sheshtim. Baspaldaqpen túsip kele jatyp, Genrıge qaraı buryldym da kilt toqtadym. «Kimdi ýysyńnan shyǵarmaqsyń? Qandaı jannan kóz jazǵaly turǵanyńdy bilesiń be, Irene?» dep ózimnen surap, tereń dem aldym...
Ústelimde Genrıdiń sýreti bolýshy edi... Onyń eń bir ádemi túsken sýreti... Artynda mynandaı jazýy bar: «Súıiktim Irenege. Genrı. Árqashan máńgilik». Men sýrettiń aldyna baryp, tizerlep otyryp uzaq taǵzym ettim, táýbaǵa kelip syıyndym. «Genrı... Genrı...» dep sybyrlaǵannan ózge birdeme aıtýǵa shamam kelgen de joq. Josparlaǵanymnyń bárin jasaýǵa kúsh qýat bershi dep jalynǵan edim.
Sálden soń ornymnan kóterilip, tómengi qabatqa qaraı tústim.
Genrı. Maǵan Kovan hanym hat salǵan eken. Aýyryp qalypty. Men baryp keleıin – dedim de, shyǵyp kettim.
Kovan hanym degen baıyrǵy tanysym, bizdiń qaladan tórt saǵattyq shalǵaıda turatyn qurbym. Men keıde baryp onymen áńgime-dúken quratynmyn.
Seni jibergim kelip turǵan joq. Sen tym sharshańqysyń, bozaryp tursyń, demalýyń kerek – dep, Genrı eshteńe bolmaǵandaı mańdaıyma alaqanyn qoıyp turyp aıtty.
Meniń jaǵdaıym óte jaqsy. Búgin baryp, erteń tańerteń qaıtyp kelemin.
Bólmemde telefonym boldy, Genrı meniń áńgimemdi estı almas ta edi. Saǵat jetige qaraı Gerald Greıge telefon shaldym da qysqa da nusqa bylaı dedim:
Siz 8.30-da Excelsior-ge kelmeısiz be?
Ne... ne deısiz? Oho, Stafford hanym! – dep, tosyn syıǵa esi shyǵyp, ol máz bolyp qaldy.
Men sózdi sozbaı tutqany qoıa saldym... Meniń josparym óte jeńil. Genrı saǵat 9-da Excelsior-ge Kleırmen kezdesýge keledi. Sosyn, Greı ekeýimizdi kóredi. Men túnde qalada bolmaıtynymdy aıtqandyqtan ol ashýǵa erik beredi. Sonymen solaı.
Men beıǵam ǵana kıine bastadym. Barynsha muqıat ári ádemi kıinýge den qoıyp jaısyz oılardan aýlaq bolýǵa tyrystym. Jaltyraǵan shaǵyn tastary bar, kúmis tústes kóılegimdi kıip, betimdi boıadym. Barynsha tartymdy kórinýge tyrystym: ol úshin uzaq boıanýǵa týra keldi. Sóıtip otyrǵanda kenet kókiregime «eger Genrı Excelsior-ge kelmeı qoısa ne isteımin? Eshqashan barmaımyn dep batyl aıtty ǵoı. Kleırge qarsy kelerlikteı ishki qýaty myqty bolsa she...» degen oı sap ete qaldy.
Osy bir jarqyn oı meni shoshytqany sonshalyq, men qolymdaǵy shyny qabdıshamdy túsirip syndyryp aldym. «Eger kelmese Kleırdi asa súımeıdi degen sóz. Onda, bar dármenimmen úıge júgirip kelip, ony qushaqtap turyp, jylap bar shyndyqty aıtamyn». Osylaı oılaǵanda kesheden beri qurǵap qalǵan janaryma jas tolyp ketti, keıbiri tamshy bolyp domalap jatyr. Qyzyq jaǵdaı... Adam balasy senimin joǵaltyp, amaly taýsylǵanda úmit pen senimniń bolmashy shyraǵy jylt etse de kóńil-kúı shirkin alaı-dúleı bolyp sala beredi eken.
Men ózimdi sabyrǵa shaqyryp, kıine bastadym. Qolym qaltyrap ketkendikten kıinýdiń ózi ońaıǵa soqpady. Kıinip bolǵan soń saparǵa kıetin úlken plashymdy syrtymnan jaýyp, kesh kóılegin jasyrdym. Shyqqan soń Genrı bólmesinen shyǵyp, plashymnyń jaǵasyn myqtap túımelep jatyp: «Abaı bol! Sharshamaýǵa tyrys, Irene janym!» degen edi.. «Qam jeme, Genrı. Bári jaqsy...» dep, men ony súıdim, eń aqyrǵy ret…
Osylaı shyǵyp kettim... Qarańǵy kóshemen japadan jalǵyz adymdap kele jatqanymda surqıa sýyq jel etegimnen kirip, jalańash ıyǵyma deıin sýmańdap jetip edi... Kóılegimniń jumsaq matasy jilinshigimdi sıpaǵanda basymdy joǵary kóterip, tik júrýge tyrysyp bara jattym.
Excelsior degen bizdiń qaladaǵy eń iri túngi klýb. Sonshalyqty jaman aty shyqpasa da nege ekenin qaıdam, munda áıelder tek kúıeýlerimen ǵana keledi. Jalǵyz-jarym attap bastpaıdy...
Meniń kózime shamdarmen kómkerilgen Excelsior sózi tústi. Tym jaryq shamdar kózdi tesip jibererdeı edi. Esikten kirip joǵary qabatqa kóterildim. Jumsaq kilemniń ústinen júrgende óz aıaǵyńnyń tyrsylyn da estimeısiń. Tym jyltyraq kıim kıgen daıashylar almas tastaı jasandylyqpen jalt-jult etedi. Ortalyq zalǵa jetkenim sol edi, jaz sazynyń qatty áýeni qulaqty tesip jibere jazdady. Jaryqtary ótkir iri shamdar...appaq ústelder... qara kostúmdiler... jalańash ıyqtylar... jarqyraǵan shynylar... jibek kóılektiler... almaz tastar...
Greı myrza meni kútip otyr eken. Erkekterdiń elıtalyq jýrnaldary muqabasyndaǵy sýretteı jyltyrap tur. Árıne, topty kórgen mádenıetti jigit retinde tańdanǵan nemese qýanǵan kóńil kúı aýanyn ashyq sezdirmeı iltıpatpen kúlimsireıdi. Men ústel tańdar kezde esikten kirip-shyǵyp jatqan adamdardy kórip otyratyndaı oryndy tańdadym. Ústelge jaıǵasyp, esikke kóz salǵanda bar dúnıeni óshkindeý bir bult perde basyp alǵandaı sezildi. Barlyq zat tumandanyp turǵanda tek oıyn-saýyq ornynyń esigi ǵana lýpamen úlkeıtilgendeı anyq kórinip turdy. Qazirge deıin.
Esimde qalǵany, Greı myrza álde bir dúnıe týraly birdeme aıtyp otyrǵan. Men de birdeme dedim. Ol kúlimsirep qoıady. Men de kúlgen bolsam kerek. Esiktiń bas jaǵynda úlken saǵat boldy. Men Excelsior-ge kelgende saǵat 8.30 bolatyn. Men qaraǵan saıyn baıaý jyljyp jatyr. Eger dál sol sátte meniń kókiregime bireý úńilse úlken bir dóńgelek saǵat pen onyń eki ınesinen ózge eshteńe kórmes edi.
Týra saǵat 9-da, mınýttyń ınesi 12 degen sanǵa tıe bergende áınek esik aıqara ashyldy. Dál men kútkendeı. Biraq, kelip kirgen adam Genrı emes Kleır edi. Ol jalǵyz keldi. Shymqaı qara tústi satın kóılegi onyń denesin jumsaq qana orap qoıǵandaı... basyndaǵy ásem almaz shash qystyrǵyshy jyltyldap, ıyǵyndaǵy jaltyraǵan tastardyń aǵyp jatqandaı kórinýi bári jarasymdy ári kórki kóz toımastaı... Kleır kire sala alań kóńilmen zaldy bir sholyp shyqty. Genrıdiń kelmegenin bilgen soń ashýyn tejeı almaı otyrǵan bolsa kerek, erni dirildep turdy. Biraq, ne shara, zaldy kesip ótip, bir ústelge jaıǵasty. Onyń otyrǵan jeri men jaqtan anyq kórinip turdy.
Saǵat 9.15-de úlken áınek esiktiń ashylýy odan ary jıilep, kostúm kıgen jas jigitter, baǵaly ańdar terisimen áshekeılengen sándi kóılegi bar qyz-kelinshekter únsiz ǵana kirip, ústel basyna jaqyndaı bere shýlasyp tabysyp jatty.
Men esik aldyna tóselgen jumsaq kilem ústinen úzilissiz ótip jatqan teri báteńkeler men sándi týflılerdiń aǵynyna kóz almaı qarap otyrdym. Qyrsyqqanda adamnyń kóptigin aıtsańshy. Esik ashylǵan saıyn qorqynysh arqamdy shymyrlatyp, tizemdi dirildetedi. Biraq, esikke qaramaı bir sát te otyra almas edim.
- Abaılańyz, Stafford hanym! - degen Greıdiń daýsy óń men tústiń arasyndaǵy saǵymnyń ishinen estilgendeı boldy. Ustap otyrǵan sýymdy kólegime tógip alyppyn. Oǵan pysqarǵan da joqpyn, kesedegi muzdan birdi alyp, aýzyma sala berdim. Greı maǵan zor tańdanyspen qarap qalǵany esimde.
9.25. Tizem birdeńe búldirip tastaǵandaı dirildeıdi. Shekten tys dirildegendikten endi júrýden de qalatyn shyǵarmyn degen oı kelip edi, sol sátte. Kleırge qaraı urlana qaradym, ol taǵatsyzdana kútip otyr. Onyń eki kózi tórt bolyp esikke qadalyp qalǵan. Ústeldegi gúldi julǵylap tastap otyrǵanyna qaraǵanda onyń qanshalyqty qobaljyp otyrǵany túsinikti edi.
9.30. Men abyrjyp otyrǵasyn ba, álde, sondaǵy jaz mýzykasy tym qatty ma, basymdy birdememen urǵylap jatqandaı sezildi. Tynymsyz alańdaǵan kóńilim aýasy tarylǵan zalda tunshyǵyp qalmaıyn dep sýyq qolymmen tamaǵymdy ustap qoıamyn.
9.45-te keldi. Esik ashylyp, ol kirip keldi. Dál sol sátte Genrı áýede ilinip qalǵandaı kórindi, aınalada eshteńe joqtaı... Men esikti kóre tura dál sonyń aldynda turǵan Genrıdi kóre almaı qoıdym. Ol beıne bir qara úńgir sekildi edi. Kelesi mınýtta men eshteńe estýden qaldym. Qulaǵym bitip, tas dúleı tynyshtyq bir sát baýrap aldy.
Osy sátte zorǵa esimdi jıyp Greıge «kishkene kóńildeneıik te» dep aıttym. Men onyń moınynan qushaqtap alyp, ıyǵyna betimdi qoıdym da, kostúminiń jaǵasyn qatty tistedim. Sol sátte ózime bir ǵana nárseni aıtýmen boldym: «Irene, tym qatty aıǵaılaýǵa bolmaıdy»...
Greı esikke emes, maǵan qarap otyrǵandyqtan, Genrıdiń kirgenin kórgen joq, eshteńeniń baıybyna bara almaı tańdanǵan keıippen ańyryp qalypty. Degenmen naǵyz er azamatqa tán minezben ózine senimdilikpen shashyma qolyn tıgizýge áreket jasap baqty. Men betimde eshbir qubylýdyń bolmaýyna den qoıdym. Biraq, janarym eshteńeni jasyra almasa kerek... Greı kózime qaraǵan sátte tańdanysyn jasyra almady. Men qaltyldaq adamsha qolymdaǵy rúmkany dirildetip «Greı, sharap qaıda? Sharap ishkim keledi, nege munda joq?» dep aıǵaıǵa bastym. Meni ashýlandyrýdyń jónsiz ekenin túsingen Greı daıashyny shaqyryp qulaǵyna sybyrlap edi, ol kúlimsirep shyǵyp ketti.
Men arasynda Genrıge qaraýmen boldym. Ol Kleırge bardy. Qýanyshtan basy aınalǵan Kleır ornynan atyp turyp, baqytty keıippen kúlimsiredi. Ol Genrıdi kelmeı qalar dep abyrjyǵandyqtan onyń keshikkeni jaıynda aýyz ashqan da joq. Al, Genrı bozarǵan júdeý túrin jasyra almaı tur. Ol keshikken sebebin anyqtap turyp aıtyp berip jatyr. Genrı kelmeý úshin baryp salypty... Shynymen bar kúshimen... Biraq, shydaı almapty... Genrı Kleırdiń ústeline baryp otyrdy. Onyń kózinde qýanyshtyń sónbes shoǵy janyp, kúlimsireıdi... qandaı ádemi kórinip otyrǵanyn ol qaıdan bilsin...
Daıashy sharap ákeldi. Tipti eki shólmegin. Greı birin alyp, ystaqanǵa quımaq bolǵan, ony men qolynan julyp alyp, aldymdaǵy ydysqa quıǵanda tógip-shashyp kóılegimdi bylǵadym. Álgi sharap toly ystaqandy qolymnan túsirip aldym. Áınek ydystyń shaǵylǵan dybysymen birge men qatty kúle bastadym. Greıdiń aýzy ashylyp qalypty. «Kúl, qatty kúl» dep men oǵan buıyrdym.
Aınalamyzda otyrǵandar shý shyǵaryp jatqan jabaıy adamdardyń kim ekenin bilgileri kelip, qyzyqtap burylyp qarasyp jatty. Dál meniń qalaýym boıynsha. Men shashymdy úrpıtip, kóterip aldym da qolymdaǵy sharapty laqtyryp jiberdim. Bar daýsymmen qatty kúldim de "Oı, meniń Greıim» degenim jetkiliksiz sekildi bolǵan soń ornymnan turyp, Greıdiń aldyna baryp otyra qaldym da súıisken túr kórsetip, betine betimdi japsyrdym.
Onda da, qasymda turǵan jasandy qabyrǵany ıterip qulattym. Búkil zal burylyp qaraǵanda uıalǵan bolyp ornymnan turǵanymda Genrımen kózim túıisip qaldy. Maǵan qaraǵan onyń kózderin ómir boıy umytpaspyn... Biz únsiz edik. «Irene... Irene» dep ol senerin de, senbesin de bilmeı sybyrlap turdy.
Men qorqyp ári uıalyp qalǵan adamnyń keıpin jasaýǵa tyrysyp jattym da basymdy kóterip, esh mán bermegen túrge enip «Al, sonymen?» dedim. Genrı keri shegindi. Sosyn, dirildedi. Óz kózine senbeı turǵan sekildi kózin ýaqalap jiberdi de «Men saǵan kedergi jasamaımyn» dep Kleırge qaraı taıyp turdy. «Basqa jerge keteıik, Kleır» dep oǵan aıtqanyn estidim. Kleır ornynan turdy da, ekeýi shyǵyp ketti. Olardy áınek esikten shyǵyp, kórinbeı ketkenshe qarap turdym... Sonymen bári bitti...
Olar ketken soń janym tynyshtyq tapqandaı boldy. Greıge qaraı burylǵanymda ol men qulatqan jasandy qabyrǵany turǵyzyp jatty. Sosyn, «Stafford hanym, ózińizdi sókpeı-aq qoıyńyz. Osy da durys shyǵar» dep aıtty. «Iá, Greı, osy durys boldy» dep men de sybyrlap aıttym.
Biz ústelimizge oralyp, únsiz ǵana otyryp tamaqtandyq. Oıym tynyshtalyp, sabyrǵa kelippin. Men kúlimsirep áńgime aıttym, arasynda qylmyńdap ta qoıdym. Sodan bolar, Greı álgi uıatty jaǵdaıǵa asa mán bermegen sekildi otyrdy. 10.30-dar shamasynda men oǵan úıime jetkizip salýyn ótindim. Ol dereý qoshtasatynymyzǵa asa kóńili tolmasa da, eshteńe demedi, kóligine otyrǵyzdy da úıge jetkizip saldy.
Ekeýimiz taǵy da júzdesermiz? – dedi, ol esik aldyna kelgen soń qolymdy qysyp turyp.
Árıne. Tym keshikpeı... jıi jolyǵatyn bolamyz – dep, jaýap qatqanymda Greıdiń qýanyshy qoınyna syımaı kete beredi.
... Úıge kirdim. Qansha ýaqyt ótkenin bilmeımin, tapjylmaı uzaq turdym... Bári artta qaldy.
Genrıdiń bólmesine kirdim. Jerde jatqan birneshe paraq qaǵazdy ústeldiń ústine, bólme ortasynda turǵan oryndyqty óz ornyna aparyp qoıdym. Dıvannyń ústindegi jastyqtardy retke keltirip qoıdym. Sosyn, Genrıdiń ústelindegi sýret jobalar sekildi birdemelerdi jınastyryp qoıdym. Onyń shashylyp jatqan syzǵyshtaryn, sırkýlin, ózge zattaryn retke keltirdim. Peshke ot jaqtym. Osylaısha, eń sońǵy ret úıimde áıel sekildi otyrdym.
Bárin jónge keltirgen soń ot aldyna baryp jerge otyrdym. Peshtiń qasyndaǵy Genrıdiń kreslosyna, aıaǵyn qoıatyn jastyǵyna qarap biraz otyrdym. Oryndyǵyna otyrýǵa batylym barmaǵandyqtan aıaǵyn qoıatyn jastyqqa basymdy qoıyp, qarańǵyny al qyzyl jalynymen jaryq etip, meńireý tynyshtyqty shatyr-shutyr dybysymen úrkitken otqa kóz tigip jattym. Álsin-álsin jastyqty súıe bergenim esimde...
Dálizde kilttiń syldyry estilgen soń tez turyp bólmeden shyqtym. Genrı bozaryp kelip tur eken. Maǵan qaraǵan da joq, kıimin sheship, bólmesine qaraı ketip qaldy. Men de ere kirdim.
Bólmede únsiz biraz turǵannan keıin ol sýyq únmen suraq qoıdy:
Maǵan birdeme túsindiresiń be?
Túsindirer eshteńem joq! Sen bárin kórdiń.
Iá, kórdim...
Ol bólmede arly-berli adymdap biraz júrdi de maǵan jekkórinish pen óshpendilikke toly sýyq kúlkimen moıyn buryp «Munyń tamasha!» dedi. Men aýyz ashpaǵan soń ol odan ary ashýlanyp «Sen... sen...qalaı mundaıǵa bara aldyń?» dep bar daýsymen aıǵaı saldy. Men únsiz turdym. «Sendeı urǵashyny men tórt jyl boıy áıelim dep kelippin. Sen meni ábden jyndandyrdyń. Bulaı bolmaıdy. Ol sen emessiń. Sen ondaı emes ediń ǵoı. Sen ondaıǵa barmaısyń». Men taǵy da úndemedim.
Ol meniń qolymnan bas saldy da jerge ıterip jiberdi. «Sen ońbaǵan, aıtsańshy! Jaýap ber, maǵan! Nege bulaı istediń?». Men onyń kózine qarap turyp, eń ashshy ótirikti sapyrdym. «Men seni renjitkim kelmegendikten osy mahabbatymdy uzaq ýaqyt boıy jasyrdym. Qansha uzaq tyryssam da tóze almadym» deı saldym. Ol meniń ne týraly aıtyp turǵanymdy jaqsy túsindi. Qolymdy jiberdi de keri sheginip, kúldi.
Onda seni qýantaıyn ba, Irene? Men seni múlde súıgen de emespin.
Seniń bul qylyǵyńa renjip te turǵan joqpyn. Men ózge kelinshekti súıemin. Shynynda men qýanyp turmyn – dedi, ol.
Sen qýanyp tursyń ba, Genrı?
Shynymen qýanyshtymyn. Biraq, seniń onsha qýanbaı turǵanyńdy kórip turmyn.
Joǵa, Genrı. Meniń kóńilim jaıly. Bári jaqsy.
Shyn ba? Jaraıdy, jerde jata bermeı tur. Maǵan qarama, sen maǵan qaraýǵa qaqyń joq! Men tyıym salamyn – dep, aıǵaılap taǵy da sendelip júrip ketti.
Qaramaımyn, Genrı – dep, basymdy tómen salbyrattym.
Joq, qaraısyń. Ózińdi qaraısyń – dep, qatty aıǵaılap kelip, qolymnan súırep aınanyń aldyna apardy da: – Kóılegińe qarashy!
Qoshqyl qara qyzyl sharap kúmis tústi kóılegimdi bylǵap aıǵyzdapty.
Sen oǵan ǵashyq bolǵan ekensiń, oǵan bardyń, meıli. Biraq, myna sharap, súıisý, kópshilik orynda ózińdi ustaýyń...
Men eshteńe aıtpadym. Josparym sátti bolǵan eken. Genrı de biraz ýaqyt únsiz otyrdy da, sabyrly ári salqyn únmen bylaı dedi:
Endi, ekeýimizdiń aramyzda eshteńe joq ekenin túsinip al! Jalpy, bolmaǵany da artyq edi. Erli-zaıypty bolǵanymyz da umytylsyn. Sondyqtan, sende saqtalǵan meniń barlyq zattarymdy ózime qaıtar! Uqtyń ba?
Qazir beremin, Genrı.
Men joǵarǵy qabatqa shyǵyp, bólmemnen bárin ákeldim, onyń fotolary, káde-syılary, birli-ekili hattar. Odan alǵan barlyq zattar osy ǵana. Ol menen alǵan zattarynyń bárin otqa laqtyra saldy.
Mynany alyp qalýyma bola ma? – dep, qolymdaǵy onyń eń bir ádemi sýretin kórsettim. Qolym dir-dir etedi. Ol qarady da, alyp jerge laqtyrdy. Ony jerden alyp baýyryma bastym.
Al, endi ekeýimiz tezirek resmı túrde nekemizdi buzdyrýymyz kerek– dep, Genrı oryndyǵyna jaıǵasty da: - Meni ońasha qaldyrshy!
Men esikke qaraı ketip bara jatyp kilt toqtadym. Oǵan qaradym. Sosyn oıymdaǵyn baısaldy túrde aıttym.
Meni keshir, Genrı... eger keshire alsań... sosyn, umytarsyń... Jaman oılarmen ózińdi qınamaǵanyń durys. Kleır týraly oılap, kóńilińdi kótergeısiń! Men týraly emes, ol týraly ǵana oıla, sonyń jón bolady.
Seni negizi, buryn osyndaı ediń ǵoı – dedi, ol maǵan burylyp qarap.
Men solaı bolǵanmyn. Al, qazir ondaı emespin. Barlyq dúnıe ózgermeli ǵoı, Genrı... Barlyq dúnıeniń aqyry bolady. Alaıda, bári bir ómir súrý tamasha... Ómir degen uly dúnıe. Sen baqytqa laıyqsyń, janym Genrı.
Irene! Maǵan nege ózgergenińdi aıtshy! – degen onyń jumsaq únin estý ońaı bolǵan joq. Atymnyń atalýy, osy bir jalǵyz sóılem meni tyǵyryqqa tiredi. Biraq, bir ǵana sátke.
Qolymnan kelmedi. Men tóze almadym, Genrı! – dep, aqyryn ǵana aıtyp, joǵarǵy bólmeme aıańdadym.
Bólmeme kirgen soń ernimdi qatty tistegenim sonshalyq, aýzyma qannyń jylymyq dámi sezildi. «Bul eshteńe emes... eshteńe emes, Irene» dep, men ózime qaıtalap aıtýmen boldym. Nege ekenin bilmeımin, solaı aıtý kerek boldy. Kókiregimde tirelip turǵan birdemeni sózben ǵana jibitýge bolatyndaı kórindi. «Irene... bul eshteńe emes... taǵy bir sátke shyda... bul da bitedi, ótedi... túk te emes...»dep ózime qaıtalaýmen boldym. Ózimniń soqyr-mylqaý bolyp qalmaǵanymdy bilsem de kózim eshteńe kórmedi, qulaǵym tas kereń bolyp eshteńe estimedi. Birer sátten keıin zorǵa degende esimdi jıa bastaǵanymda «taǵy da bir sátke shyda...taǵy bir sátke...» dep qaıtalap turǵanymdy estidim. Qolymdaǵy Genrıdiń sýreti jerge tústi. Men oǵan qaradym... Sonda ǵana men dál ne bolǵanyn, bolyp jatqanyn, alda ne bolatynyn anyq kórgen edim. Munyń bári qas-qaǵym sátten de tez bolyp ótti... Beınebir naızaǵaı jarq etkendeı-aq... Tamaǵyma ystyq temir tyǵylǵandaı bolǵan soń shydaı almaı bar daýsymmen aıǵaı saldym.
Qazir oılap otyrsam, men jaı aıǵaı salmappyn, menen shyqqan ol daýys adamnyń úni emes, jaralanǵan janýardyń ómir surap jalynǵan yryly bolǵan sekildi...
Dál sol sátte Genrı tómengi qabattan atylǵan oqtaı zymyrap kelip, esik qaǵyp «ne boldy» dep bar daýsymen abyrjı surady. «Jaı, tyshqan kórip qaldym» dep barynsha baıypty ún qattym.
Men qozǵalmaq bolyp edim, aıaǵym astyndaǵy jer shyr aınalyp bolmady. Tómen qaraı tarta berdi. Bólmemdi jyldam aınalatyn qara tútin basyp alǵandaı... Men qulap tústim...
Qansha ýaqyt ótkenin de bilmeımin, kózimdi ashsam, jerde jatyr ekenmin. Bólme qap-qarańǵy ári salqyn. Tereze ashyq, perde jeldiń yrǵaǵymen baıaý qozǵalyp tur. «Men talyp qalǵan ekenmin ǵoı» dep turýǵa tyrystym. Tizem synyp qalǵandaı-aq syrqyrap, eriksiz qaıta jyǵyldym. Jerde jatyp onyń sýretin kórdim... Tula boıymnan tok júgirip ótkendeı boldy.
Sýretti alyp, kresloǵa qoıdym da ózimmen ózim sóılese bastadym. Daýsym bóten bireýdiki sekildi baıaý ári álsiz bolyp ketipti. «Áı, Genrı... Genrı... Qaıran da meniń Genrıim... Bul eshteńe emes. Osynyń bári jalǵan, ıa, Genrı? Bálkim, jaı kórgen tús shyǵar... ekeýimiz keshikpeı birge oıanamyz, solaı ma? Sosyn, jylaýdy da qoıamyn. Kózime qaramashy, Genrı. Men jylaǵan joqpyn...azǵana sátten keıin bári bitedi... Qansha jerden tús bolǵanymen maǵan qıyn bolyp tur... biraq, bul túk te emes...Sen menimen birgesiń ǵoı... Genrı... Sen bárin bilesiń... Bilesiń ǵoı... Men jalpy óte aqymaqpyn, ıa? Solaı dep aıta salshy, Genrı... Kúlshi... Meni mazaqtap ábden kúl... eshteńe bolmasa da, ózimdi qınap júrgen meni ájýalap bir kúlshi! Eshteńe bolmaı jatyp... Túk te bolǵan joq qoı...Men kúlimsirep turmyn.... Qarashy... Meni súıesiń, ıa... Sen jalǵyz meniń ǵana Genrıimsiń...Men azdap sharshadym, Genrı... Qazir dem alamyn... Sonymen bári bitedi...Joǵa, jylaǵan joqpyn. Seni súıemin, Genrı...».
İri, aýyr ári únsiz jas betimdi syzyp aǵyp jatty. Jylaǵan joqpyn, biraq... Eńiregen daýys shyǵarǵan joqpyn. Áńgime aıtyp, kúlimsirep otyrmyn. Sonda da kóz jasym toqtaýsyz aǵyp jatyr.
Kelesi aıda ne bolyp, ne qoıǵany tipti esimde joq. Genrı ekeýimiz zań júzinde ajyrastyq. «Áıeliniń opasyzdyǵy saldarynan» degendi qaǵaz betine resmı túrde jazdy. Neke buzylǵanǵa deıin Genrı ekeýimiz bir úıde turdyq. Biraq, kóp kezdespeıtinbiz. Anda-sanda ushyrasyp qalsaq, amandasýdan aryǵa barmaıtynbyz.
Men óıtip-búıtip tirshilik etip jattym. Óte kóp kitap oqyǵanym esimde. Óte kóp... Biraq, sol kitaptardyń ishinen bir sózi de esimde qalmapty. Kitaptardyń aty da qalaı edi... Tipti, bilmeımin... Kóshe kezip kóp júretinmin. Kedeı-kepshikter turatyn, meni eshkim kórip tanymaıtyn qala shetindegi kóshelerdi tańdaıtynmyn. Júre beremin. Sol kezde az da bolsa, janym tynyshtalady. Sol kezdegi birdemeler tam-tumdap esimde qalypty. Bir kúni kele jatqanymda bir bala meni saýsaǵymen nuqyp kórsetip: «Áne bireý jyndy ketip barady» degeni jadymda saqtalyp qalypty...
Men Gerald Greımen jıi kezdesip júrdim... Kezdesip alyp qylmyńdasamyz... meılinshe jaqynyraq... solaı etý kerek bolǵan soń men shamamnyń jetkeninshe ózimdi zorlaımyn. Sóıte tura kóp kezdesýlerimizdiń biri de esimde qalmapty. Qalaı bolǵanda da óz obrazymdy táýir somdaǵan bolsam kerek. Bir joly Greı maǵan: «Stafford hanym, siz álemdegi erekshe ári eń tartymdy, asa qudiretti kelinsheksiz, sizdiń kúıeýińiz baryp turǵan aqymaq... biraq, sonyń esalańdyǵy úshin men qýanyshtymyn» dep aıtqany bar. Men bárin qalaı jasaǵanymdy da bilmeımin, esimnen adasqan kezimde ne istep ne qoıǵanymdy ańǵarmaıtyn bolsam kerek.
Sol kúnderden esimde qalǵany jalǵyz Genrı. Men ony únemi kóretinmin. Ol barlyq ýaqytyn Kleırmen birge ótkizip júrdi. Janarynda baqyttyń nury oınap, únemi kúlimsirep júretin. Men onyń bet álpetindegi barlyq qımyldy oqyp úırengen adammyn ǵoı, Genrıdiń baqyttan basy aınalyp júrgenin jazbaı tanydym. Ol sońǵy aılarda ony tóńirektegen eń aýyr jaısyz túsinen oıanyp, ómirdiń tátti dáminen tatyp júrgendeı kórindi.
Ádettegisindeı jas, jigerli, kórikti de kórkem Genrı... tym ádemisiń sen janym... Men Kleırdi de baıqaıtynmyn. Qalaı degenmen de ol Genrıge ǵashyq. Onysy, jaı ǵana qylmyńdasý ma, nemese ózine degen senimdi asyraǵan qur jeńis emes, tereń sezim bolatyn bálkim, ol onyń alǵashqy mahabbaty bolǵan shyǵar. Kleırdiń ózi qatardaǵy bir nápsiqumar bireý emes, aqyldy, joǵary dárejeli, ornyqty kelinshek. Aqyly men kórki teńesken tamasha áıel. Genrı baqytty... Men birde ekeýin kóshede kele jatqanyn kórip qaldym... Ózara áńgimelesip, kúlip-oınap keledi. Kleırdiń ústinde aq tústi ásem kıim boldy-aý deımin. Nesi bolsa da óte baqytty kórindi.
Bizdiń qala turǵyndary otbasylardyń ajyrasýyn óte jek kóretin. Sondyqtan men jaıynda ne aıtylyp jatqany túsinikti edi. Salıqaly otbasylar menen bastaryn ala qashyp, esikterinen de syǵalatpaıtyn bolǵan. Kóshede meni kórse aman-sálemimdi almaıtyndar kóbeıdi.
Birde men Brogan hanymmen kezdesip qaldym. Meni jaqtyrmaǵany sonshalyq, kirpishe jıyrylyp: «Sen aram ońbaǵan! Greıdiń aqshasyna bola tánińdi satqanyńdy jurt bilmeıdi deısiń be? Qarashy, ózin, dúnıeqońyz!» degen. Dos-qurbylarym da teris aınaldy. Taǵy birde kóshede Pasy Tılıns kezigip qalǵanda aıtqany: «Sulýym, sen teris saýda jasap ońbaı utyldyń. Seniń ornyńda bolsam, eki dúnıede de Genrı Staffordty eshteńemen aıyrbastamas edim».
Sóıtip júrgende neke buzatyn kún de kelip jetken edi... Men qaıtadan Irene Vılmer boldym. Kúıeýine adal bola almaǵan opasyzdyǵynan ajyrasqan Irene Vılmer. Sonymen bitti! Ajyrarda Genrı maǵan qaıtaratyn aqshasy jaıynda áńgime aıta bastaǵanda eshteńe almaıtynymdy úzildi-kesildi málimdegenmin. Tipti, «Greı myrza senen góri qaltaly» dep tastaǵanmyn. Gerald Greı sol kúnniń erteńinde Nú-Iorkke attanýy kerek bolatyn. Sol jaqtan Eýropaǵa shyǵatyn kemege minip, ekeýimiz birge ketýimiz kerek edi.
Sol kúni keshke Barnes myrza meni shaqyrdy. Ol sońǵy bir aıda qalada bolmaǵan. Búgin ǵana kelip otyr. Men jaıly bárin estipti.
Al, Irene jan! Kóp áńgime estidim. Maǵan óziń aıtshy! – degende daýsy dirildep ketti.
Barnes myrza, bul jerde qyzyq eshteńe de joq. Taıaýda Genrı ekeýimiz ajyrastyq – dep, sabyrly jaýap qattym.
Solaı de... mmm... Osynyń bárine shynymen sen kinálisiń be?
Eger kinálasańyz ózińiz bilińiz. Men Gerald Greıdi súıemin. Bar bolǵany osy.
Barnes myrzanyń júzi aldymen qyzardy, keıin kókshil tartty, sosyn surlanyp baryp, aǵaryp ketti. Uzaq ýaqyt únsiz qaldy da, bylaı dep surady:
Sen kúıeýińdi súımeıtin be ediń?
Siz Genrı Stafford týraly aıtyp otyrsyz ba? Ol qazir meniń kúıeýim emes, sondyqtan, súımeıtinim anyq.
Irene... Irene... munyń bári jalǵan. Seniń bulaı jasamaıtynyńdy men ár adamǵa aıta alamyn.
Men qudaı emespin ǵoı...
Ol býyryl shashty basyn shaıqap, ókinish toly ári taýsylǵan únmen:
Irene, sen kúıeýińdi anadaı aqymaq jigitke aıyrbastaıtyndaı jan emes ediń ǵoı.
Men sóıttim, aıyrbastaı saldym.
Sen, Irene, sen. Sen rasynda sene alar emespin!
Senbeseńiz, qoıyńyz. Kimge kerek – dep, men jaıbyraqat aıtqanymda Barnes myrza amaly taýsylǵandaı boldy.
Olaı bolsa, men ne aıtaıyn? Irene. Qosh bol, Irene! – dep, sozyp aıtty. Men de eshteńe bolmaǵandaı «Saý bolyńyz» deı saldym.
...Men terezeden qarap turyp, onyń burynǵydan shaý tartyp sharshaǵan beınesine kóz tigip turyp: «Qosh bolyńyz, Barnes myrza... Qosh... Meni keshire kórińiz...» dep sybyrlap turdym.
Úıimde sońǵy ret qonǵan sol túni men óte kesh jattym. Aınaladaǵy úıler jappaı qarańǵylyq jamylǵanda men tómengi qabatqa tústim. Erteń Genrımen qoshtasyp ta úlgermespin... adam sekildi qoshtasýym kerek. Men aqyryn kelip, jatyn bólmeniń esigin ashtym. Genrı tynysh uıqy qushaǵynda eken. Men kirdim. Ony kórý úshin terezeniń perdesin ashyp azdap jaryq túsirdim. Sonymen bir kezderi ózimdiki bolǵan tósektiń janynda turdym. Ajary beıǵam ári tynyq, qap-qara kirpigi qımylsyz. Ádemi erni qarańǵyda aǵarańdaǵan betine sýret etip salǵandaı kórkem.
Men oǵan qol tıgizýge batylym barmady. Qolymdy aqyryn ǵana jastyǵynyń ústine basynyń qasyna qoıdym. Tizerlep otyryp, erninen qushyrlana súıgim keldi. Genrıdi oıatyp almaý úshin zorǵa shydap otyrdym. Qolyn alyp, óz ernime tıgizdim. «Genrı... Meniń ne istegenimdi sen eshqashan bilmeısiń...bilýge tıis emessiń... Baqytty ómir súr! Men ózimmen birge bir ǵana nárseni áketemin. «Men Genrıge ǵashyq edim» dep aıtýǵa qaqym bar, sony ǵana ózimde qaldyramyn, alyp ketemin» dep baıaý sybyrladym.
Sóıttim de ornymnan turyp, perdeni jaýyp shyǵyp ketkenmin.
Erteńgi kún surǵylt salqyn edi. Álsin-álsin sýyq jańbyr tógip, baıaý jel sury tústi kári bulttardyń uıpa-tuıpasyn shyǵarady. Poıyz 10.15-te júredi. Greı myrza tańerteń maǵan telefon shalyp, keshkisin ózi kelip áketetindigin aıtqan. Onyń baqyttan basy aınalyp júrgeni árkimge aıan edi. «Men ózim bara beremin, vokzalda kút» degenmin.
Álde qashan qarańǵy tússe de men bólmemde jalǵyz ózim otyra berdim. Ózimdi de tań qaldyrǵan toryǵý meni aınalsoqtap qoımaıdy. Ol ázir úıge orala qoımaǵan. Bálkim, Kleırdiń úıine baryp, azattyqtyń alǵashqy kúnin atap ótýge ketken bolar. Negizi, qoshtasýdyń pálendeı mańyzy bolmasa da, men ony alys sapar aldynda kórgim kelip turdy. Alaıda, Genrı keler túri joq...
Men terezeniń aldynda otyryp alyp, qansha sýyq bolsa da ony ashyp qoıyp kóshege kóz tigip otyrdym. Jańbyr quıyp tur. Úılerdiń tóbeleri, jaıaý jolýshylar joly jańaryp ketkendeı jaltyrap jatyr. Anda-sanda ótken adamdar bári álde bir jaqqa asyqqan syńaıly. Keıbiri jalyqqan, jalǵyzsyraǵandaı kórinedi... Saǵat álde qashan 9.30 bolsa da, Genrı úıge oralǵan joq. Men terezeni jaýyp, shaǵyn sómkeme zattarymdy salýǵa kiristim. Mende júk bolarlyqtaı eshteńe joq ta edi: bir shúberek, neke kóılegim men oramalym, Genrıdiń sýreti. Osy zattarmen ǵana sol úıden attanǵan bolatynmyn.
Sómkemdi zaýyqsyzdana jaýyp jatyr edim, kilttiń shyldyrlady, keıin onyń aıaǵynyń sybdyry estildi. Ol kelgen eken. Men shlápam men plashymdy kıip, sómkemdi qolǵa alyp jatyp, «dálizden ótip bara jatqanda jumys bólmesiniń esigin ashyp qaraı salaıyn. Jalǵyz márte... Genrı ańǵarmaı da qalar» degen oıǵa keldim.
Osylaısha, tómen túsip, dáliz arqyly Genrıdiń jumys bólmesiiniń esigin ashyp qarasam, eshkim joq. Amal neshik dep oılap shyǵar esik tutqasynan ustaı bergenmin. Sol sátte Genrıdiń sabyrly ári muńly daýsy estildi:
- Irene, maǵan qosh aıtpaı kete beresiń be?
Burylyp qarasam, Genrı tur eken. Sheksiz abyrjyp qalǵandyqtan búkil baqylaýymnan aıyryla jazdaǵan men beıbaq «Aha...» dep esh mánsiz dybystappyn.
Onyń jumys bólmesine kirdik. Peshte ot janyp tur eken. Genrı muń torlaǵan qara kózin maǵan qadap turyp:
- Irene, sen ekeýimiz máńgilikke aıyrylysyp baramyz. Bálkim...
Ekeýimizdiń mańdaıymyzǵa jazylǵan taǵdyr shyǵar – dedi.
Men únsiz ǵana bas ızedim. Eger birdeme desem, daýsymnyń ózi baqylaýdan shyǵyp keterdeı qıyn-qystaý halde edim.
- Men seni kiná artpaımyn, jamandaýdan da aýlaqpyn, Irene. Anaý bir meıramhanadaǵy oqıǵa... sen óziń de ańǵarmaǵan erikten tys jyndylyq shyǵar, qalaı bolǵanda da sol keshtegi áıeldi men sen dep oılaı almaımyn.
- Múmkin, solaı shyǵar... Genrı... – dep, sybyrladym, shydaı almaı.
- Ol sen emessiń. Men seni únemi súıkimdi bolǵan kezderińmen ǵana júregimde saqtaımyn – dep, Genrı bir sát únsiz qaldy. Men buryn-sońdy onyń dál osylaı taýsylyp, únsiz muńaıǵanyn kórmegen sıaqtymyn.
- Ómir jalǵasady. Men basqa áıelmen... sen ózge jigitpen turmys qurasyń... bári ótkinshi umytylady – dep, sózin jalǵap, qolymdy qysty da: - Desek te, ekeýimiz óte baqytty edik qoı – degende kózine jaryq shaǵylysty.
- Iá, Genrı! – dedim, men salmaqty keıippen.
- Sen sol kezde meni súıetin be ediń, Irene?
- Aha, ǵashyq edim.
- Biraq, ol dáýren de ótip ketti... men seni qalaı da, eshqashan da umytpaımyn, Irene. Oǵan dátim jetpeıdi. Seni esimde saqtaımyn...
- Sóıtersiń, Genrı janym! Keıde esińe alǵaısyń!
- Sen baqytty bolarsyń, ıa, Irene? Seniń baqytty bolǵanyńdy qalaımyn.
- Iá, Genrı!
- Men de. Bálkim, senimen turǵandaı zor baqytty bolarmyn ba. Biraq, ekeýimiz de endi keri burylyp qaraı almaımyz. Adam alǵa qarap ómir súrýge tıis! Meni bir sátke bolsa da eske alasyń ba, Irene?
- Iá, eske alamyn, Genrı.
Onyń qos janaryn qarańǵy muń biteý torlap alǵanyn kórdim. Men eńsemdi tiktep, qolymdy Genrıdiń ıyǵyna qoıyp turyp, baıypty ári órkókirekteý únmen bylaı dedim:
- Genrı, sen baqytqa laıyqsyń! Qýatty ári ór ómir súrýge tıissiń. Muń men ókinishti jeńe almaıtyn jandar ǵana soǵan saı ǵumyr keshedi. Sen kúlimsirep shattyqpen ómir súrýge jaralǵan jansyń.
- Solaı ǵoı. Durys aıtasyń... Barlyǵy jaqsylyqpen aıaqtalsynshy!
Jamanshylyqtyń bolmaǵanyna qýanamyn.
Genrı taǵy da únsiz qaldy da sálden soń:
- Irene, janym, qosh aman bol! Sen ekeýimiz endi, bul dúnıede kezdesýimiz ekitalaı shyǵar – degen edi. Qazir de anyq esimde.
- Ómir qysqa ǵoı, Genrı! – degenimde qalshyldap kettim de: - Biraq, qaıdan bileıik, alpys jasymyzda da kezdesip qalýymyz ǵajap emes qoı – dep, asyǵa til qattym. Genrı kúldi:
- Ábden múmkin! Ekeýimiz osy kezimizdi eske alyp kúlip otyratyn shyǵarmyz.
- Iá, Genrı! Ekeýimiz kúlip otyrarmyz.
Onyń eńsesi túsip, qolymdy súıdi. «Al, bara ǵoı, jolyń bolsyn! Sen meniń ómirimdegi eń qymbat qundylyq ediń ǵoı, Irene!» dep báseń únmen óte anyq sybyrlady. Basyn kóterip «Maǵan aqyrǵy ret bir aýyz sóz aıtpaısyń ba?» degeninde onyń kózine tik qarap turyp, shyn kóńilmen jaýap qatqan edim: «Men seni qulaı súıdim ǵoı, Genrı!».
Ol taǵy da qolymdy súıdi: «Men baqytty bolarmyn. Biraq, ana áıelmen ushyraspaǵanda ǵoı dep armandaıtyn kez de týar. Ómir degen qatal ǵoı» dep, álsiz daýyspen ún qatty. «Iá, Genrı!» dep qysqa qaıyrǵan edim...
Genrı meni qos qoldap kóterip súıdi. Onyń erni meniń ernimde, eki qolymmen onyń moınyn lrap alǵan edim. Neshe jerden aqyrǵy ret desem de, áıteýir osylaı bolǵan tuǵyn. Endi, sol sátti menen eshkim tartyp ala almaıdy.
Genrı tysqa menimen birge shyqty. Men ózim shaqyrtqan jaldamaly kólikke otyrdym. Alystap baryp terezeden qarasam, ol úıdiń aýlasynda áli de qarap tur eken. Samal jel shashyn ǵana jelbiretkeni bolmasa, ol qatyp qalǵandaı qımylsyz turyp qalǵan edi... osylaısha, men eń sońǵy ret ony kórdim.
Kózimdi syǵa jumyp, jasymdy jutyp qansha júrgenimdi bilmeımin. Kózimdi ashsam, taksı baıaǵyda vokzalǵa kelip toqtaǵan eken. Aqysyn tólep, sómkemdi ustap, poıyzǵa qaraı kettim.
Gerald Greı meni perronda kútip aldy. Ol óte sándi saıahat kıimin kıipti. Qolyndaǵy «bárekeldi» dep aýyzdy ańqıtarlyqtaı ásem gúlder shoǵyn maǵan usynǵanda, júzindegi zor qýanyshyn jasyra almady. Biz kóp te sóılespedik, poıyzǵa otyrdyq. Keshki saǵat 10.15-te poıyz qozǵaldy. Qarańǵy terezeniń artynda vokzal ǵımarattary, elektr symdar baǵynalary, túrli kósheler jybyrlap ótip jatty. Osylaısha, týǵan qalam artymda qala berdi. Poıyz dóńgelekteri aınalýmen álek...
Bir kýpede ekeýimiz ǵana ońashamyz. Greı myrza maǵan qarap, qupıa túrde jymıǵanda, menen de jaýap jymıys kútse kerek. Al, meniń jansyz qur súlderim ǵana otyr. Greı «Óstip te ekeýden ekeý ońasha qalady ekenbiz-aý» dep sybyrlap, qushaqtaýǵa tyrysty. Men ony ózimnen keri ıterip, alystattym.
- Tura turyńyz, Greı myrza! Ekeýimizge ýaqyt áli jetkilikti ǵoı – dep sýyq júzben til qatqanymda ol:
- Stafford hanym, sizge ne boldy? Joǵa! Vılmer hanym. Óńińiz surlanyp ketipti... – dep, abyrjı surady.
- Bári durys! Azdap sharshap... – dep, sol baıaǵy sýyq únmen aıttym.
Ekeýimiz tolyq eki saǵat boıy ún-túnsiz tapjylmaı otyrdyq. Aınalamyzdaǵy jalǵyz daýys poıyzdyń dóńgeleginen shyqqan dybys qana. Eki saǵattan keıin poıyzymyz alǵashqy beketke toqtady. Men sómkemdi alyp ornymnan turdym. «Oý, qaıda kettińiz? – dep, Greı myrza qarlyǵa ún qatqanda men jaýap qaıtarmaı túsip kettim.
Poıyzdan shyqqan soń Greı otyrǵan kýpeniń ashyq terezesiniń aldyna keldim.
- Al, Greı myrza. Meni San-Fransıskoda bir mıllıoner kútip otyr.
Men sizdi kúıeýimnen ajyrasý úshin ǵana paıdalandym. Rahmet. Bul týraly eshkimge aıtpaǵanyńyz abzal bolar. Aıtsańyz jurt artyn ashyp kúler – dedim.
Onyń aýzy ashylyp qaldy... Qatty ókingeni birden kórinip turdy. Degenmen, naǵyz er azamattyq minez kórsetip, syr bildirmedi. Onymen qoımaı «Siz úshin bir kádege jarap, kómegim tıse, qýanyshtymen» dep sypaıy ǵana aıta bildi, álgi Greı. Osy sátte poıyz qozǵalyp, Greı qalpyǵymen qol bulǵaǵan kúıi daldaǵa túsip, joǵalyp ketti.
Osylaısha ıen bekette japadan jalǵyz sopıyp qala berdim. Qoıý qarańǵylyqty qushaǵyna alǵan aısyz aspan tóbemde tónip tur. Esimde qalǵany, eski qorshaý, sý-sý aǵashtar men japyraqtar bolǵan sekildi... Tek qana bılet satylatyn pýnkttiń terezesinde ǵana óshkin jaryq ólimsirep janyp turdy. Mende aqsha da joq edi. Men álgi terezege baryp, ózimdegi bar tıyn-tebendi usyndym:
- Maǵan bılet berińizshi! – dedim. Kasır jigit kóziniń qıyǵymen qarady:
- Qaı beketke?
- Qaıda bolsa da, báribir.
- Aıtsańyzshy, endi!
- Osy baǵyttaǵy eń sońǵy beketke deıin ...
Álgi jigit bir bıletpen qosa aqshamnyń teń jartysyn qaıtaryp usyndy da, maǵan tańdana qarap qala berdi.
Poıyz kelip toqtaǵanda men «kez kelgen bekettiń birine toqtaǵan kezde túsip qala beremin» degen oımen ishke kirdim. Bir terezeniń aldyna kelip otyrdym da qaıtyp qozǵalmadym. Aldymen qarańǵy, keıin jaryq, sosyn taǵy qarańǵy bolǵany esimde. Nesi bolsa da, 24 saǵattan artyq jol júrgenimiz anyq bolyp otyr. Tipti, bilmeımin. Aınalany qarańǵylyq qaıtadan jaılaǵanda bir beketke túskenimdi bilemin. Poıyz toqtaǵan...Men túskenmin... Óte qarańǵy, eshbir jaryq kórinbegen soń poıyzǵa qaıta kirmekshi bolǵanmyn. Biraq, poıyz qozǵalyp júre berdi.
Sonymen uıqyly-oıaý jumysshy, jaryǵy solǵyn dúńgirshek, jaýynnan qorǵaný úshin oryndyqtyń astynda jatqan ıtten ózge eshteńe joq dymqyl bekette qalyp qoıdym. Beketten ary qaraı jińishke kóshe jáne birneshe dóńbek úıler kórindi. Saǵatqa qarasam, tańǵy 3 eken. Men oryndyqqa jaıǵasyp tańdy kútýge kóshtim... Bári bitti... Men jasaǵym kelgenniń bárin aıaqtadym... Ómir osymen támam...
Qazir men sol qalashyqta turamyn. Shaǵyn dúkende tańǵy saǵat 9-dan keshki 7-ge deıin jumys isteımin. Men sińiri shyqqan kedeıler turatyn bir úıdiń eki bólmesin jaldap turamyn. Biraq, derbes baspaldaǵy bolǵandyqtan meniń qashan ketip, qashan kelip júrgenimdi eshkim ańǵarmaıdy. Mende munda dos turmaq tanys ta joq. Men jumysyma ǵana myǵymmyn, biraq, eshkimmen sóılespeımin. Birge jumys isteıtin adamdar meniń aty-jónimdi de bilmeıdi. Aıynda bir ret páteraqy tóleý úshin qojaıynmen ǵana kezdesemin. Men esh nárse oılamaımyn. Jumys isteımin, úıge kelemin, tamaqtanamyn, uıyqtaımyn. Sonymen boldy. Men jylamaımyn da.
Keıdi nıkeldengen jyltyr zattarǵa qarap ózimniń júdep bozarǵan túrimdi, betime tym úlkendeý ári osy álemdegi eń beıǵam ári tynysh eki kózimdi kóremin. Úıde árdaıym jalǵyz bolamyn. Genrıdiń kúlimsiregen sýreti únemi ústelimniń ústinde turady. Sýrettiń artyndaǵy "Irene janyma. Genrı. Árqashan máńgi» degen jazýy da sol qalpynda. Sharshaǵan kezimde men ústeldiń aldyna tizerlep otyryp alyp, sýretke uzaq qaraımyn...
Ádette jurt aıtyp jatady ǵoı, ýaqyt bárin emdeıdi dep. Bul zańdylyq maǵan júrmedi. Jyldar lek-legimen qanshama ret aǵyp ótse de, men Genrı Staffordqa áli ǵashyq qalpymdamyn. Qazir de súıemin. Ol qazir baqytty. Oǵan baqytty men áperdim. Bar bolǵany, osy. Meni nekeli kúıeýin atyp alǵan dep sógetin jandardiki de durys shyǵar. Rasynda, men onyń ómirin, baqytyn ózimde qymbat ne boldy, sonyń bárimen ótep, satyp áperdim ǵoı. Men Genrıdi súıemin. Eger qudaı maǵan bul ómirge qaıta kelip ómir súrýge múmkindik berse, osy jasaǵandarymnyń bárin de esh kúmánsiz qaıtalaıtyndyǵyma senimdimin.
Qyz-kelinshekter! Men tyńdaı alatyndardyń bárine aıtamyn! Árqashan adam balasyn aqylyń artyq qasterle! Biraq, mahabbattan ózge de maqsatyń men arman-múddeń bolsyn. Mahabbatty erkine jiberme, shek qoı!.. Eger soǵan tózimiń jetse ǵana... Al, basym oǵan tózbedim.
Adam ólgeninshe tiri bolady. Sondyqtan, men ómir súrip kelemin. Biraq, bul ómirimniń alysqa barmasyn sezemin. Aqyrǵy shebi jaqyndap qalǵanyn da kórip turmyn. Men aýrý-syrqaý emespin. Sonda da, jan dúnıemniń ishteı byqsyp sónip bara jatqanyn sezemin. Bolyp ótkenniń bárine esh ókinbeımin. Keıin ne bolarynan da qoryqpaımyn. Ómirden tileıtin jalǵyz ǵana ótinishim bar: Genrıdi bir márte ǵana kórgim keledi. Ózimniń bar ómirimdi aıaýsyz arnaǵan sol adamdy aqyrǵy ret bir márte ǵana kórsem bolǵany. Jalǵyz-aq ret... Men týǵan qalama qaıta aınalyp bara almaımyn, syıynyp qana úmit kútemin. Shyn máninde, shekten tys jalbarynatynym bar. Endi qansha ǵumyrym qaldy dersiń.
Kóshede kele jatyp men ersili-qarsyly ótken ár adamǵa qaraımyn. Keshke úıge kelip alyp, Genrıdiń sýretine qarap turyp: «Búgin emes eken, Genrı janym. Bálkim, erteń...» dep sybyrlaımyn. Men onymen júzdeser me ekenmin, qarasyn bolsa da kóre alamyn ba? Men ózime solaı bolady desem de ishki túısigim olaı bolmaıtynyn bilip turady...
Osymen, men óz tarıhymdy jazyp bittim. Barynsha ustamdylyq tanytyp, zorǵa jazdym. Eger Genrı muny oqysa, kóńili ortaımas. Bárin túsiner. Munyń bárin oqyǵan soń bálkim... joǵa... ol menimen kezdesý úshin kelmeıdi. Olaı jasaýǵa tıis emestigin de biledi. Kóshede betpe-bet jolyǵyp qalsa da óte shyǵar. Meni múlde ańǵarmaǵandaı-aq. Al, men taǵy bir márte... aqyrǵy ret ony kórer edim...
Aın REND, (AQSH jazýshysy)
Aýdarǵan: Qýandyq SHAMAHAIULY
6alash usynady
