1. Ornynan tura sala kórpe jınaý. Bir tún uıyqtaǵannan keıin adam denesi kóp mólsherde bý bólip shyǵaryp, kórpe túrli deńgeıde dymqyldanady. Adamnyń demi men terinen 145 túrli hımıalyq zat bólinip shyǵady, deneden shyqqan ter býlanǵanda 151 túrli hımıalyq zat bólinedi. Kórpe sýmen gazdy ózine simiredi, eger qurǵatpasa kórpe hımıalyq zattan lastanady.
2. Tańǵy asty ishpeý. Tańǵy asty ishpegende durys tamaqtaný daǵdysy buzylyp, ońaı qaljyrap, basy aınalyp, dármensiz kúı keshesiz. Bul ádet uzaq ýaqytqa jalǵassa adam aǵzasynda qorektiktiń jetispeýi, qanazdyq (anemıa), ımýnıtettiń tómendeýi, uıqy bezi qyzmetiniń álsireýi, ótte tas paıda bolý sıaqty aýrýlarǵa kiriptar etedi.
3. Tamaqtan soń dereý uıyqtaý. Tamaq ishe salyp uıyqtaǵanda úlken mıdaǵy qan asqazan bóligine qaraı aǵyp, qan qysymyn tómendetetindikten úlken mıǵa ottegi jetispeıdi. Sóıtip adamda álsireý, qaljyraý, keýdesi qyzý, as qorytýy nasharlaý belgileri paıda bolady jáne bul ádet tez semirýge jola ashady.
4. Toıa tamaqtaný. Tamaqty toıyp jeý este saqtaý qabiletin tómendetip, zeıiniń shoǵyrlanýyna keri áserin tıgizedi. Ásirese, keshki asty shamadan artyq jeý qandaǵy maıdy arttyryp, úlken mı qantamyrlarynda trombtyń paıda bolýyna ákeledi. Sondaı-aq ótke tas paıda bolý, ót qabyný, qant dıabeti sıaqty aýrýlarǵa shaldyqtyrady, qartaıýdy tezdetip, ǵumyrdy qysqartady.
5. Ústelde jantaıyp uıyqtaý. Kóp adamdar ústelge jantaıyp uıyqtaǵannan keıin kózi buldyraıdy. Bul kóz almasynyń qysymǵa ushyraýynan bolatyn jaǵdaı. Sondaı-aq ol kóz múıiz qabyǵynyń pishinin ózgertedi. Eger ár kúni osylaı bolsa, kózge túsetin qysymdy arttyryp, kórý qýatyn álsiretedi.
6. Kóp uıyqtaý. Kóp uıyqtaý ýaqyt uzara kele úlken mı qýatyna yqpal jasap, túsiný jáne este saqtaý qabiletin álsiretedi. Sondaı-aq ımýnıtetti tómendetip, deneniń bıologıalyq tártibin búldiredi, boıkúıezdikke ákeledi. Kóp uıyqtaý bulshyq et, býyn jáne nesep joly júıesine de zıan. Qan aınalymyn tosqaýylǵa tap bolyp, zat almastyrý nasharlaıdy. Túnde esik-tereze jabyq turatyndyqtan bólmeniń aýasy lastanyp tumaý, jótel jáne tynys joly aýrýlaryna tez shaldyqtyrady.
7. Ystyq sýda uzaq jýyný. Hloroform men 3 hlorly vınıl sýda zıandy zat paıda qylady. Sýǵa túskende sý tamshylary aýada osy eki zıandy zattyń mólsherin molaıtady. Sondyqtan ystyq sýda uzaq ýaqyt jýynýdan saqtanǵan jón.
8. Qumar oınaý. Qumar oıyny adam densaýlyǵyna óte zıan. Óıtkeni ol adamdy eliktiredi, uzaq ýaqyt qumar oınaǵanda ortalyq nerv júıesi únemi qarbalas kúıge túsip, gormonnyń bólinýi tezdeıdi. Qan tamyrdyń taraıýy, qan qysymynyń joǵarylaýy jáne júrek soǵysy men tynys alýdyń tezdeýin keltirip shyǵarady. Qumar oınaý júrek-qantamyr aýrýlaryna tez shaldyqtyryp, asqazan jarasy men bas aýrýyna kiriptar etedi.
9. Qarbalastyq – ımýnıtetti álsiretedi. Oı eńbegimen shuǵyldanatyn jáne saýdamen aınalysatyndar fızıologıalyq jáne psıhologıalyq jaqtan qatty qysymǵa ushyraıtyndyqtan ońaı kúızeliske tap bolady jáne ımýnıtettiń tómendeýinen aýrýshań bolady.
6alash usynady
