ەلىم – اي
قانداي باقىت جانى سۇيگەن ءوزىنىڭ
ءاز ەلىنىڭ قاسيەتىن سەزىنۋ!؟
قانداي راحات سوڭعى دەمدە سول ەلىن
شىن ەلجىرەي ءسۇيىپ جاتىپ كوز ءىلۋ!؟.
ءبىر پەندەنى سۇيگەنگە دە بۇل تۇرماق،
بالقيمىز عوي ءلاززاتىنا سۋسىنداپ.
«ەلىم-اي!» دەپ ەلجىرەگەن ساتتەردە،
شىركىن سەزىم شىمىرايدى-اۋ شىم-شىمداپ!
بىراق، بىراق... سۇيىكتى ەلدىڭ قايران سول
كەمىستىگىن سەزىنىۋىڭ قانداي سور!؟
اللا-اي، اللا-اي!.. جولىقپاسىن ونداي سور،
جىگەرىڭدى بورداي ۇگىپ، جاندى ورتەر!..
1990. 1. 26
كەيىستىك
قۋانىش پەن قايعى، ارمان-
ەكى ەمشەگى ءومىردىڭ.
كەيدە كۇلسەم ءماز-مايرام،
كەيدە جاس بوپ توگىلدىم.
زارلايدى دەپ بۇل نەگە
قاڭقۋ سوزبەن ىرەمە!
كەيىگەندى بىلمەگەن
سۇيىنگەندى بىلەمە؟!
الپەشتەلىپ ءجۇرىپ-اق
دارقان ءومىر، جاقسى ەلدە،
كەيىپ كۇندە ءبىر ۋاق،
جولىعامىن «اتتەڭگە!».
كىرە قالسام، ءتامسىلى،
كورەم اراقحانادان،
الارماننىڭ ءار ءتۇرىن
ىلعي جومارت، الاعان...
ءبىر سۇمدىققا ىرىمداپ
سول ساۋدانىڭ دۇرمەگىن،
ار-نامىسىم شىرىلداپ،
قايتادى ۇيگە سۇلدەرىم.
كىرە قالساڭ، ال، كەيدە،
ۇلكەن كىتاپحانادان،
بىلمەي مە، الدە كەلمەي مە،
كورىنبەيدى جان ادام.
جاڭا جىردى شاڭ باسسا،
ءبىزدى ايىپتاپ سوگەرسىڭ،-
پۋشكين، اباي، بالزاك تا...
سارعايىپ تۇر، نە دەرسىڭ!؟
ولەڭنەن دە جيرەنىپ،
ازعان با دەپ بۇل ەلىم.
كوكىرەگىم كۇڭرەنىپ،
قۇم بولادى جىگەرىم.
نە اتەيگە، نە بىلمەي،
قالدىرادى نالاعا.
ءشاشى ۇرپيگەن سودىر مەن
شولتاڭداعان بالا دا.
كەيىتىپ جۇر تالايدان
دەرت، اپاتى قابىنداپ.
توعايلارى تونالعان
كوزگە كۇيىك ءتابيعات!
ەستىسەم جاۋ قاستىعىن،
يا كۇندەستىڭ كۇڭكىلىن؛
كەنەت ۇستاپ ءوش جىنىم،
تىك تۇرادى سۇر تۇگىم.
كەيىپ الام ول تۇگىل،
جالقاۋعا دا، ماسقا دا؛
كولەڭكەمەن نارقى ءبىر
اعايىن مەن دوسقا دا.
اقىن بولىپ ويلاساڭ،
دەرت كوپ ەدى نەدەگەن!؟
قۋانىش كوپ بولماسا،
كەيىستىكتەن ولەر ەم!
1989. 6. 14
ءدوربىلجىن
ەرۋلىك
كوش ءىلىندى جايلاۋعا،
مايراعاي دا-تايراعاي.
ءشولدى باسار ءشاي قايدا،
شاۋگىم قايدا، ويلاماي.
ءورىسى كەڭ ءوز ەلى
چوت قاعۋدى بىلەمە؟
قارسى العانداي تورەنى،
سۋسىن اكەپ تۇر، انە!
بۇل نەدەگەن تاڭعاجايىپ سىيلاستىق پەن سەلبەستىك،
اتا سالتى ۇيىتىپتى-اۋ بەرەكەگە ەلدى ءوستىپ!..
ەرۋلىگىن كوتەرىپ
كەلە جاتىر ابىسىن.
داستارقان بوپ توسەلىپ،
اعايىننىڭ قامى ۇشىن..
جۇك ءتۇسىرۋ جۇمىس پا،
جۇمىلعان سوڭ جاس-كارى؟!
كەرەگە مەن ۋىققا
قىز-كەلىنشەك قاپتادى.
ءاز حالقىم-اي، سىيلاسىممەن ولشەيتۇعىن ەل قۇنىن،
ءوز سالتىنىڭ قالىبىنا قۇيىپ العان ءوز ءدىنىن!
تاڭنان كوشىپ سابىلىپ
ازاماتى ءشارشارىن،
سونى جۇرتىن ساعىنىپ،
اعايىنىن اڭسارىن،
«بولىنبەگەن ەنشى» گە
امانات قىپ ءاس-دامىن،
ءتاڭىر قوسار كورشىگە
سەنىپ كەلە جاتقانىن،
تۇسىنەتىن قورمال جۇرتىم، اينالايىن دىنىڭنەن
كوشتى كورسە كولدەنەڭنەن سۋسىن الا جۇگىرگەن!
بىزدە ءومىر كوشىندە
جولازىقسىز كەلەمىز.
قازاق دەگەن ەسىم بە،
بىردەڭەگە سەنەمىز...
ەرۋ جۇرتتى كورگەندە،
دال ۇرام-اۋ كەيدە ءبىر؛
ەرۋلىككە شولدەي مە،
ءسابي دامە، بور كوڭىل!؟
«ەرۋلىك!» دەپ كەلسە الدىما تاۋداي شارا
مىنا، مەن
سۋسىن تۇگىل ۇۋ بەرسە دە، ءبىر-اق سارقىپ تىنار ەم!..
كەشىر، دوحتىر!
دەيسىڭ ماعان «قان قويۋلاپ ۇيۋدان
جۇرەگىڭنىڭ تامىرلارى بۋىلعان...
قۋانبا دا، اشۋلانبا ەندى استە،
اسەرلەنبە كەرەك بولسا شىبىن جان!
بويتۇمارداي ءدارىڭ ءجۇرسىن قالتادا،
تويما، توڭبا، جاتىپ تا الما،-شارشاما!
تىيىلۋ شارت، لازى، سارىسۋ، ەت-مايدان،
جولاي كورمە، تەمەكى مەن رۋمكاعا...»
دوحتىرىم-اۋ، مەن دە سەنەم عىلىمعا،
ايتقانىڭنىڭ ءبارى عىلىم شىنىندا؛
قۋ جان ءۇشىن ءبارىن ورىندارمىن-اۋ،
تەك ءبىر شارتىڭ تۇسەدى ەكەن قيىنعا...
قينايدى ەكەن «اسەرلەنبە!» دەگەنىڭ،
تەك، اسەردەن تۋعان عوي بار ولەڭىم.
جۇرەگىمدى سەزىم ءۇشىن ءجارالعان
وت پەن سۋدان قايتىپ عانا بولەمىن!؟
بىلمەيسىڭ عوي قالاي اتىپ ءار تاڭىم،
جولىعارىن قانشا كۇلكى، قانشا مۇڭ؟
وشارلى جان، وردالى ءۇيدىڭ بار جۇگىن
موينىممەن دە، جۇرەكپەن دە تارتامىن.
ول ازداي-اق، سول جۇرەككە جازامىن
ءبىر حالىقتىڭ باقىتى مەن ازابىن.
قۋانباۋىم، مۇڭايماۋىم مۇمكىن بە؟!.
كەشىر دوحتىر، جەتكەن ەكەن اجالىم...
2001.3
ءدوربىلجىن
مەنىڭ جۇرەگىم
ازاپپەن دە، اجالمەن دە تىرەسكەن
كونپىس جانىم مىقتى-اق ەدى ءسىرى وسكەن،
قاس قىلعانداي تۇلا بويدان تاڭداپ كەپ
مىنا دەرتتىڭ جابىسقانى-اي جۇرەكتەن!..
قۇستالىق تا، قۇشتارلىق تا تىلگىلەپ،
قارشادايدان نە كورمەدى بۇل جۇرەك!؟
عاداۋاتتان سارى ايازداي ساقىلداپ،
ماحابباتتان قاۋاشاقتاي ۇلبىرەپ...
ءالى ەسىمدە،
تۇڭعىش قاعىپ «جىنىمدى»،
ساندىعىمنان توناپ ۋىز جىرىمدى-
جونەلگەندە،
قارس ەتكەندەي سىزات اپ
ەستىگەنىم جۇرەگىمنەن ءبىر ءۇندى...
ارتىمدا قاپ ەڭ العاشقى ىنتىعىم،
مەنى الىسقا ايداعاندا قىرسىعىم؛
ءالى ەسىمدە ۋداي اشىپ بۇل جۇرەك،
بىرگە اكەتتى وشپەس تەرەڭ تىرتىعىن...
وت بوپ جانىپ قۇشتارلىقتىڭ ورتىنەن
ەل مەن جەردى ءماجنۇن بولىپ مەن سۇيەم!
ايتىپ-ايتپاي، بۇل جۇرەككە نە سىن بار
كوز اشپاعان عاشىقتىقتىڭ دەرتىنەن!؟.
بۇل شىركىندە تىنىم الار ءبىر ءدات جوق،
بار توپىرعا توسەلەدى تۋلاق بوپ.
سەزىم بىتكەن قۇيىلادى سارقىراپ،
اۋەن بىتكەن توعىسادى شۋلاپ كەپ...
ايتا بەرسەم جۇرەگىمنىڭ جاراسىن،
جونى دە جوق ساۋ-تامتىعى قالاتىن.
مىنا دەرتتىڭ قاستىقشىلىن قاراشى،
وبالدى مەن اياۋلىنى تاباتىن!
ازاپپەن دە، اجالمەن دە تىرەسكەن
قايران جانىم ءسىرى-اق ەدى سىرەسكەن؛
تۇلا بويدان تاپپاعانداي وزگە ورىن،
قۇرعىر دەرتتىڭ جابىسقانى-اي جۇرەكتەن!
2000. 1
ءدوربىلجىن
اينالايىن تاۋ-دالام
قار باسسا تاۋ-دالامدى ماسىلدارشا،
ساعىنام جەر ديدارى اشىلعانشا.
كوكتەمدە ءبىر جىرعايمىن
سۇلۋ مەكەن
جامىلىپ شىعا كەلسە جاسىل قامقا!
بۇلت بۇركەپ كوزدەن وشسە تاۋ مەن دالام،
قۇلازىپ جان-دۇنيەم بەي-جاي بولام ؛
ءجايناسا جاڭبىردان سوڭ جاسىل ولكە،
مەن داعى ءبىر جادىراپ ءجايراڭ قاعام.
كورىكتى، اينالايىن، تاۋ، دالام-اي،
تۇرا المان ءبىر كۇن كورمەي، ايمالاماي.
باسسادا كەزەگەن بۇلت، كەتەگەن قار،
يلايىم، كەتپەس ماسىل ءجايلاماعاي!..
1987. 8. 29
تۋعان تاۋدىڭ قۇشاعى
[باللادا]
تارپيتىن كەپ تاۋىقتار قوقىسىق كورسە تاباندا،
سولشا ادامدى تىنتەتىن زاڭ بولدى ءبىر زاماندا.
...ءالى ەسىمدە، ءبىر كۇنى، جوعىن مەنەن كورگەندەي
اقتارعالى تاپ بەردى ءبىر توپ جەندەت ماعان دا.
تۇرا قاشتىم سوندا مەن،
قۇتقارايىن دەگەنىم-
ءبىر جاپىراق قاعازعا جازىپ العان ولەڭىم!
«قاشقان جاۋعا قاتىن بي»، قۋعىنشىلار لاپ قويدى،
ولار اتتى، مەن جاياۋ، جان ۇشىرىپ كەلەمىن.
مىنا مەندەي «جۇگەنسىز»، «توردان قاشقان» جاۋعا وندا،
قورعالارعا بۇتاشىق، پانالارعا جار قايدا؟!
انە، قولعا ءتۇستىم-اۋ، مىنە ءولدىم-اۋ دەگەندە،
سۋ ىشەرىم بارىنان، ءىلىندىم كەپ تاۋلارعا!..
شىركىن، سوندا، اجەمنىڭ قۇشاعىنا كىرگەندەي،
ارقالانا زىتتىم-اۋ قۋ باس اتقا مىنگەندەي.
سايلار پانا، جوتالار قالقان بولىپ جاسىردى،
سۇڭگىدىم دە جوعالدىم بالىق سۋعا سىڭگەندەي!..
قۋعىنشىلار جەر سوعىپ قالدى وكىنىپ، القىنىپ،
اينالايىن تۋعان تاۋ تۇرا بەردى ماڭقيىپ؛
سەزبەگەندەي ەشتەڭە،
نەمەسە، ءبىر كوزگە ىلمەي،
قاساقانا جاسىرىپ، كورسەتكەندەي قارسىلىق...
جىقپىلدارمەن جىلىسىپ (جول تاباتىن تۇلكى ارەڭ!)
قويىنداسىپ قويتاسپەن، ارالاستىم بۇتامەن...
(اينالايىن تاۋلارعا جان بىتە قاپ سول ساتتە
جۇتام دەسە جۇتىلىپ، سىڭەم دەسە جۇتار ەم!)
ناجاعايدى سىرىڭكە، جۇلدىزداردى شام قىلىپ،
ءجۇردى ويلارىم مەن قۇساپ ساي-سالادا قاڭعىرىپ.
كوك شالعىندى توسەنىپ، جارتاستاردى جاستاندىم،
قۇلاعىمنىڭ استىنان جەتتى تۇمەن جاڭعىرىق...
قاي كەزەڭدە قاقپان بار، قۋعىنشى بار قاي سايدا،
بۇلاق قايدا؟.. پىسىپ تۇر قاي تۇبەكتە قانشا الما؟
قۇلاعىما ءار كۇنى قۇپيا ءبىر دىبىسپەن
ەلگە وتىرىك ماعان شىن، سىبىرلادى تاۋ سوندا...
مەن دە قورعاپ جاسىرام تاعى دا نە دەگەنىن،
(سەنبەسەم دە پەندەگە، ءتابيعاتقا سەنەمىن)
ەت كەسسە دە ەتىمنەن سەزدىرمەيمىن پەندەگە،
ۇلىتاۋدىڭ قۇپيا سىرلارىنىڭ دەرەگىن.
جەمىسى بوپ ازىعىم، ۇڭگىرى بوپ جاتاعىم،
ولەڭىمدى ەرمەك قىپ، كورىنگەنگە ماتادىم.
سامالعا دا سىبىرلاپ، قۇستارعا دا ۇيرەتىپ،
بۇلاقتارعا جاتتاتىپ، جارتاستارعا قاشادىم
ءسۇيتىپ ءجۇرىپ ەنسەم دە كىسى كيىك پىشىنگە،
وگەيشىلىك كورمەدىم ءوڭىم تۇگىل، تۇسىمدە
ادامزات بوپ اقىرى ۇيىرگە دە قوسىلدىم،
قالدى ويلارىم ءشاشىلىپ سول شاتقالدار ىشىندە
بۇگىن قولىم جەتسە دە ارماندارعا قيالداي
سول قيالدىڭ ۇشىعىن ءجۇرمىن ءالى جيا الماي.
كەيدە تاۋلار قوينىنا كىرىپ كەتكىم كەلەدى،
وكپەلەگەن ساتتەر دە پەندەلەرگە سيا الماي.
1989. 2. 21
6alash ۇسىندى
