قازاق حالقىنىڭ تاريحي مۇرالارىنىڭ ءبىرى، ءتول ونەرى، سونىڭ ىشىندە بايىرعى دومبىرا، قوبىزبەن قاتار تۇراتىن تاڭداۋلى مۋزىكالىق اسپاپتارىنىڭ ءبىرى سىبىزعى. دومبىرا بۇگىنگە دەيىن كەڭ كولەمدە تارالىپ، جالعاسىپ كەلەدى. ال قوبىزشى، سىبىزعىشىلاردىڭ بۇگىنگە تىم سيرەك جەتكەندىگى ونىڭ يگەرىلۋى كۇردەلى بولعاندىعىنا بايلانىستى بولسا كەرەك. مەن سىبىزعىمەن ۇزاق جىلدار بويى ەتەنە سىرلاس، مۇڭداس بولدىم. يگەرۋمەن عانا شەكتەلمەي داۋلەسكەر كۇيشىلەردەن سان ونداعان كۇيلەر ۇيرەندىم. ونىمەن قويماي سىبىزعىنىڭ العاش دۇنيەگە كەلگەنى تۋرالى جانە ءاربىر كۇيدىڭ شىعۋى تۋرالى اڭىز، اڭگىمەلەردى قۇلاق قۇرىشىن قاندىرا تىڭداۋمەن، ەستىگەن، بىلگەنىمدى حالقىما ناسيحاتتاۋمەن كەلەمىن.
نەبىر ءدۇلدۇل كۇيشى-سىبىزعىشىلار بۇل دۇنيەدەن ءوتتى. ولار اسىل مۇرالارىن كەلەر ۇرپاققا جەتكىزۋدى بىزدەرگە امانات ەتتى. ول اماناتتتى ورىنداۋ ءبىز ءۇشىن ۇلكەن پارىز. سوندىقتان حالقىمىزدىڭ الدىڭعى لەگىنەن الىپ قالعان سول اسىلداردى حالقىمنىڭ وزىنە قايتارۋ ماقساتىمەن سىبىزعى تۋرالى بىلگەنىمدى ىقشامداپ جازىپ سىزدەرگە مىنەكي، ۇسىنىپ وتىرمىن.
«مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن» قازاقتىڭ عاسىرلار بويى تارتپاعان ازابى بار ما ەدى، سىبىزعىنىڭ مۇڭلى داۋىسى، زارلى ءۇنى ءۇشىن دە وسى اسپاپپەن حالقىمىز مۇڭداس بولعان سەكىلدەنەدى. كونەكوز كوپتەگەن كۇيشىلەردەن ەستىگەنىمدە سىبىزعىنىڭ العاش تۋىنداعان تاريحى بىلاي ەكەن: الدىلەر ءالسىزدى باسىنعان زار زاماندا، ەرتە-ەرتەدە ءبىر قاراۋ باي بولىپتى. سول قاراۋ باي يەلى بولسا كۇنىن جوقتايدى دەپ قاپتاعان قالىڭ مالىن پاناسىز ەكى جەتىم بالاعا باقتىرىپتى.
ەكى بالانى ەلسىز، ءشوبى شۇيگىن، سۋى مول ءبىر يەن تاۋعا الىپ بارىپ مالىمەن تاستاپ، ءوزى سىرتىنان باقىلاپ جۇرەدى ەكەن. ەكى بالا مالدان كوز جازسا بايدىڭ زاھارى قاتتى، كۇندىز جالاڭاياق، جالاڭاش قالىڭ قويدىڭ ەكى شەتىندە تىزداقتاسا، تۇندە بوران مەن بورىدەن قورقىپ كىرپىك ىلمەي كۇزەتەدى. ءبىر توقتىسىنىڭ تاڭىن قاسقىر تارتىپ كەتسە دە بايدان تاياق جەيتىن بەيباقتار امالسىزدان وسىلايشا بەينەت شەگىپ جۇرە بەرىپتى. ەكەۋى ەسەيىڭكىرەي كەلە كىشىرەگى كۇندىز قوي جايادى ەكەن دە، ەرەسەكتەۋى لاشىعىن جوندەپ، وتىن-سۋىن دايىنداپ، تاماق ىستەپ، ەكەۋىنىڭ كيىم-كەشەگىن جاماپ-جاسقاپ، تۇندە قوي كۇزەتەدى. كۇندەردە ءبىر كۇنى كىشى دەتىم قويىن شالقار توسكە بەتتەتە قاپتاتىپ تاستىڭ ۇستىنە وتىرا كەتەدى. وتىرعاندا نە ىستەيدى، تاعدىر تالكەگىمەن دۇنيەدەن اتتانىپ كەتكەن اكەسى مەن شەشەسىن ساعىنادى، ءوز ۇيى-ولەڭ توسەگى، بۇل كۇندە ورناسى قالماعان قارا كۇركەسىن ساعىنىپ ءسابي كوكىرەگىن شەر كەرنەيدى. ونىڭ سىرلاسى جەل عانا. وسىلايشا ويعا شومىپ وتىرعاندا ىزىلداعان بوتەن ءبىر داۋىس ەستىلەدى. داۋىس قىرات جاقتان شىققانىن اڭعارادى. قۇستىڭ يا اڭنىڭ داۋىسىنا ۇقسامايدى، ۇرى-قارى بىردەڭە بولار دەپ زىر جۇگىرە قويدىڭ شەتىن قايىرىپ، باسقا جاققا بۇرىپ كەتەدى. ءبىر ەمەس-اۋ بىرنەشە كۇن بۇل ماڭعا مالىن جۋىتپاسا دا جانە بىردە الگى جايىلىمعا قايتا الىپ كەلىپ قۇلاق سالسا ىزىلداعان داۋىس تاعى دا انگە باسادى. قاسقىردىڭ، ۇرىنىڭ دىبىسى انتەك ەمەس. مىقتاسا قاراۋ بايدىڭ قاتتى تاياعىنداي شىعار تاۋەكەل، نە بولسا دا اۋسەلەسىن كورەيىن دەپ بالا تىڭداي-تىڭداي الگى داۋىستىڭ «يەسىنە» قاراي بىرتە-بىرتە جاقىندايدى. ىزىلداقتى سوندا عانا كورەدى. ول نە ەكەن دەيسىز بە؟ ءيا ول اڭ مەن قۇس تا، ۇرى قاراقشى دا ەمەس، باسىنداعى ءبۇرى مەن جاپىراعىن مال جەپ كەتكەن سارى قۋراي بولىپ شىعا كەلەدى. بالا تاڭ قالادى، جانى بار ما، جوق. اۋزى، مۇرىنى بار ما، جوق. دەگەنمەن جەل قاتتىراق ەسكەندە داۋىسى قاتتىراق شىعادى، جەل باسىلىڭقىراعاندا باسەڭدەيدى. ءبىراق ادامنىڭ ەڭىرەگەنىندەي، وكسىگەنىندەي ايانىشتى ءۇن شىعارادى ەكەن. داۋىستى تىڭداي وتىرىپ جەتىمنىڭ شەرى قوزعالىپ، ەرە جىلاپ ءوزى دە ەڭىرەپ الادى. مىنا قۋراي جانسىز بولسا دا بالاعا ءۇن قوسىپ ەكەۋى قاتارلاسا اڭىرايدى. جاپادان جالعىز قوي جايعاندا ەرمەك عانا ەمەس-اۋ، وزىنە مۇڭداس سەرىك تاپقانىنا قۋانادى بايعۇس بالا. وسىدان بىلاي ءىشى قۋىس، باسى شولتيعان سارى قۋرايدىڭ قاسىنا كۇندە كەلىپ ءان قوسا مۇڭداسۋدى ادەتكە اينالدىرادى. «دومبىرا-شاتتىققا، سىبىزعى-مۇڭلىققا» دەپ كاريالار بەكەر ايتپاعان عوي. ءبىراق قۋراعان قۋراي تۇگىل تاۋ ەكەش زاڭعار تاۋدىڭ ءوزى ءمۇجىلىپ توزباس پا، الگى اندەتكىش سارى قۋرايدى ءبىر كۇنى مال سىندىرىپ، جەگەنىن جەپ، ۇزىنداۋ ءبىر بولىگىن ورنىنا تاستاپ كەتكەنىن كورگەن بالا قاتتى وكىنەدى. جان جولداسىنان ايىرىلىپ جاپا شەككەندەي قاپالانا وتىرىپ سىنعان قۋرايدى قولىنا السا قۋراي تاعى دا ىزىلداعان سەكىلدەنەدى. سويتسە بۇل قۋراي ءوسىپ ورنىندا تۇرماسا دا قۋىس جاعى جەلدىڭ وتىنە قاراعاندا ءۇن شىعاراتىنىن ەندى بىلەدى. قولعا الىپ، كەيدە بەلگە قىستىرا ءجۇرىپ، جەلگە ۇرلەتىپ دىبىسىن تىڭداۋمەن بولادى. سويتە كەلە ءۇپ دەگەن جەل جوق تىمىق كۇندەردە ەرىنگە توسەپ ادام ۇرلەسە دە دىبىس شىعارادى ەكەن، بالا قاتتى قۋانادى. ءتىپتى اۋىزبەن ۇرلەپ نەندەيبىر ويدى وسى دىبىسپەن جەتكىزۋگە بولادى ەكەن. بالا قاۋىپ-قاۋىپ، اۋزىن جەلگە تولتىرا قاتتى-قاتتى ۇرلەگەندە تىپتەن كەرەمەت دىبىستاردى نەشە ءتۇرلى ناقىشپەن شىعارادى. قىرىق قۇبىلعان سول مۇڭلى داۋىسقا ەلتىپ، ونىمەن ءۇن قوسا ءوزى دە ەڭىرەپ ەسى كەتكەن بالا بايعۇس سول كۇنى كۇننىڭ باتىپ، ءتۇننىڭ بولعانىن دا اڭعارماي قالىپتى. ايتەۋىر ءوز ەركىمەن قوسقا بەتالعان قويىنىڭ سوڭىنان ەڭىرەتە ءجۇرىپ ەرە بەرىپتى، ەرە بەرىپتى. ال قوستا قالعان ەرەسەكتەۋ جەتىم بۇل نەگە تۇنگە قالدى، قويىنا قاسقىر شاپتى ما، ۇرى ءتيدى مە دەپ الاڭداپ ىزدەپ شىعىپ، تاستاي قاراڭعى تۇندە تابا الماي قاڭعىپ ءجۇرىپ سىزىلتىپ شىققان ءبىر دىبىس قۇلاعىنا شالىنىپ، سول دىبىسپەن جەتسە، قويى ءدىن امان، قوي سوڭىندا الدەنەسىن سىزىلتا ەڭىرەتىپ سەرىگى كەلە جاتقان ەكەن دەيدى. سونىمەن بۇل اسپاپتى باستابىندا «سىزىلعى» دەپ اتاعان ەكەن. تالاي زامان وتكەندە ءبىزدىڭ قازاق تۇندىكتى «تۇڭىلىك» دەپ ءسوز لامىنە قاراي ءسال بۇرىپ اتايتىنى سەكىلدى سىزىلعىنى «سىبىزعى» اتاندىرعان. سىبىزعىنىڭ كۇيىن تىڭداي وتىرىپ باستان كەشكەن قاسىرەتتەرىن ەسكە الىپ ەگىلەتىن بۇرىنعى اقساقالدار. سونىمەن قوسا ولار سىبىزعىنى قوي جايعان قويشىدان تۋعان ونەر دەيتىنى وسى اڭىزعا ءدوپ كەلمەس پە. وسى اڭىزدىڭ ءوزى حالقىمىز اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءبىر بولشەگى ەكەندىگى دە ايدان انىق...
***
ءبىزدىڭ قازاق ەجەلدەن ساۋىقشىل، ءانشى، كۇيشى حالىق. ءوزىنىڭ كوڭىلىن كوتەرەتىن، جان ءلاززاتىن الاتىن رۋحاني ازىعىن ءوزى تاپقىرلىقپەن قولدان جاساپ الىپ وتىرعان. كونە ەسكەرتكىشتەردىڭ قازبا دەرەكتەرىنە قاراعاندا دومبىرا، سازسىرناي، جەتىگەن، سىبىزعى ءتارىزدى مۋزىكا اسپاپتارى ءبىزدىڭ ارعى اتالارىمىزدىڭ قولىنان تۋىنداپ، باسقا جۇرتتارعا تارالعان. ول اسپاپتار ناسىلىمىزگە، سالت-سانامىزعا ۇقساس بەينەلەنگەن ءارى جانعا جايلى، جاراسىمدى كەلەدى. سىبىزعى اۋەنى قازاق بالاسىنىڭ جۇرەك قىلىن شەرتەدى، ونىڭ كۇيلەرى قاي-قايداعىڭدى ەسىڭە ءتۇسىرىپ، تاريحي قيىن كەشۋلەردەن شەجىرە شەرتەدى. جوقتاۋ جىرى ايتىلعاندا جۇباتۋ ايتا وتىرساق تا، «جارايدى، از جىلاپ تا السىن، شەرى تارقايدى» دەمەس پە ەدىك، سىبىزعى كۇيى دە ادامعا سونداي اسەر ەتەدى. سول ەرەكشەلىگى ءۇشىن حالقىمىز دومبىراشى، سىبىزعىشىلارىن بەك قادىرلەيدى. ءار زاماننىڭ وزىنە ءتان ۇنامدى اۋەنى بار. بۇگىنگى ءار ۇلتتىڭ ساز اۋەندەرى وز-وزىنە جاقسا دا قازاقتىڭ ءبىرتالايىنا داڭعازا، دارىلداق بولىپ سەزىلەرى انىق. ال نار يدىرەتىن، قۋعىنعا كەتكەن جىلقىنى قايتاراتىن قوبىز، سىبىزعى ۇندەرى قاي قازاقتىڭ جانىن باۋراماسقا. سونداي سيقىرلىقتى يگەرگەن نەلەر ءدۇلدۇل كۇيشىلەر بولىپتى. بۇرىنعىنىڭ سوڭى، بۇگىنگىنىڭ باسى رەتىندە سيرەك بولسا دا سولاردىڭ سوڭعى تۇياعىن ءبىز دە كوردىك.
بىزدەن بۇرىنىراق وتكەن شەرۋشى ءبيى اقتاي ۇلى جىلقىشىنىڭ ءادىل بيلىگى، بالۋاندىعى اباق كەرەيگە ءمالىم، ال ول كىسىنىڭ سىبىزعىشىلىعىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى ەكەن. جىلقىشىدان سۇكىرباي، سۇكىربايدان دوربەتحان بي مەن دالەلحان گەنەرال، دالەلحاننان قوعام قايراتكەرى ءباتىحان، بۇلاردى بۇرىنعىلار «قاراكوكتىڭ تۇقىمى» دەر ەدى. جىقاڭ تۋرالى اڭىز كوپ. سولاردىڭ بىرەر جارىمىن عانا ايتايىن:
مەنىڭ ەستۋىمشە جىلقىشى قازاق دالاسىندا تۋىلىپ، ەس بىلگەن تۇسىندا التايدىڭ كۇن بەتى قوبداعا ءوتىپ، اعالىق جاسىندا ەلىن باستاپ تەرىسكەي بەتىنە قونىستانىپتى. سول كىسىنىڭ جاستاۋ كەزىندە رەسەي جەرىندە ۇلكەن سياز بولىپ، كورشىلىك داستۇرمەن ىلە مەن تارباعاتايدان، ءبىزدىڭ التاي ەلىنەن دە بي، تورە، باي، ماناپتاردى شاقىرىپتى. سياز سوڭى تويعا ۇلاساتىندىقتان ولار جۇيرىك اتتارىن، بالۋان جىگىتتەرىن دە الا بارادى. سەز اياقتالعان سوڭ الامان بايگەنى ايداپ، بالۋاندارىن شىعارادى. سوندا رەسەي جاعىنان ءبىر قارا ءداۋ شىعىپ كەلەدى: لىپاسى عانا بار تىرداي جالاڭاش، تۇلابويىنا زىعىردىڭ مايىن جاعىپ، قارا توپىراقپەن سىلاعان، شىنجىرمەن نوقتالاپ ءتورت ادام جەتەلەگەن، اۋزىنا قىزىل بوياۋ ەزىپ ۇرتتاتىپ، ەزۋىنەن قاندى كوبىك بۇرقىراعان، جاراعان بۋراداي شابىنادى. ىلە، التاي، تارباعاتايدان ارنايى كەلگەن بالۋاندار ونى كورگەندە شوشىپ كەتەدى، كۇرەسۋدەن تۇپا-تۋرا باس تارتادى. ال بالۋاندىقپەن اتى شىعا قويماعان، اتشى بولىپ عانا ەرىپ بارعان جاس جىگىت جىلقىشى سوندا ەكى بىلەگىن ءتۇرىپ اقساقالداردىڭ الدىنا شىعىپ: «ءبىر دە بىرەۋىمىز شىعا الماۋ دەگەن نامىس قوي، جىعىلسام جەر كوتەرەر، مەن شىعايىن، باتالارىڭىزدى بەرىڭىزدەر!» دەيدى. ءبىراق ەل اعالارى: «قوي، شىراعىم، كۇرەسپەگەن نامىس ەمەس. اناۋ حايۋان سەنىڭ ەتىڭدى جۇلىپ جەپ، سۇيەگىڭدى بۇركىپ جىبەرەدى، انىق نامىس سول» دەپ ۇيعارماعان ەكەن. الايدا قارا ءنوپىر حالىق: «قالاي بولعانمەندە جاستىڭ تالابىن قايتارمايىق، شىق، بەلدەس، كۇش اتاسىن تاني ما!» دەگەن سوڭ جاس جىقاڭ مايدانعا شىعادى. نوقتا-جۇگەنىن سىپىرىپ ورىس جاعى قارا ءداۋىن قويابەرەدى. جىقاڭ قاراپ تۇرىپ قالمايدى، شاپشاڭ شالت قيمىلداپ ءبىر يىقتان قاعىپ قالىپ جالت بەرىپ وتە شىعادى. ەرەپايسىز دەنەلى قارا ءداۋ قولباڭداپ قايتا بۇرىلعانشا اشادان الىپ جەرگە ءبىر-اق ۇرادى دا قازانتولماستان جالعىز نۇقىپ كەرى بۇرىلادى. ءداۋدىڭ اۋزىنان قاندى كوبىك لاق ەتەدى. دەگەنمەن جىقاڭ قايتار جولدا جۇدەي باستايدى. سويتسە قارا ءداۋدىڭ بارماعى قالىڭ ەتكە كىرىپ كەتكەن ەكەن، ءبىر سانى قارايا قالىپتى. جاراقاتتىڭ ۋىتىن قايتاراتىن ءدارى جوق، جولاۋشىلار ءار اتتىڭ اششى تەرى سىڭگەن ىشپەگىن كەزەك-كەزەك وراعاندا ىسىك قايتادى. ءبىراق ءبىر سانى سولىپ قالىپتى دەگەن اڭگىمەنى اكەمنىڭ اۋزىنان ەستىگەن ەدىم. اتاقتى كۇيشى تولەك ءۇرىم قۇجاي ۇلى جانە اقىن، شەشەن ۇزىنمىلتىق امانباي اقساقال 1969 جىلى جازدا 89 جاسىندا ماعان سىبىزعى تارتقىزىپ وتىرىپ ايتىپ بەرگەن. كارى سىبىزعىشىلار جىقاڭدى اسكەرە كۇيشى دەپ ءپىر تۇتقان. كوپ كۇي تارتىپتى. امال نە جازىپ الار اسپاپ بولماعان. ول كىسى قوبداعا 1850 جىلداردا اۋىپ كەتىپتى.
جىقاڭ التايداعى ون ەكى وزەندى ون ەكى كۇي عىپ سىبىزعىدا تارتقان ەكەن: ەرتىستىڭ توقىنى، اققابانىڭ تولقىنى، بۇقتىڭ وزەنى-مىنە وسى ۇشەۋى ءبىزدىڭ قولىمىزدا وسى ءۇش وزەننىڭ عانا كۇيى بار. «جىلقىشىنىڭ قوڭىر كۇيى»: جىقاڭ ەل اعالارىن جيناپ، ۇلكەن ءبىر جۇمىستى اقىلداسىپ ءبىتىرۋ ءۇشىن قوڭىرلاتا ۇزاق تارتىپ بارىپ ءسوز باستايدى ەكەن. مىسالى سازگەر بي بەجەڭ دومبىرادا «كەڭەس كۇيى» دەپ شەرتىپ كەڭەس باستايدى ەكەن. جىقاڭنىڭ بىزگە جەتكەن ءبىر كۇيى «اتتەڭ سارىبەل»: جىلقىشى باستاعان زاماندا ۇرى-قارى كوپ بولىپتى. ولار جىلقىنى ۇيىر-ۇيىرىمەن ايداپ كەتەدى ەكەن. سوندىعىنان جىقاڭ جىلقىسىن قوراعا ءيىرىپ، اتىن ەرتتەپ بەلدەۋگە بايلاپ، سىبىزعى تارتىپ وتىرادى. سىبىزعى داۋىسىنا ۇيىعان جىلقى قورانى اينالا مۇلگىپ تۇرادى. جىقاڭ بىردە قالعىپ كەتەدى. ءتورت ۇرى بەلدەۋدەگى اتىنىڭ شىلبىرىن قيىپ جىبەرىپ جىلقىنى قۋا جونەلگەندە جىقاڭ ويانا كەلىپ سىرتقا شىقسا تاعالى تاي قالدىرماي تۇگەل ايداپ، اناۋ سارى بەلدەن اسىرىپ بارادى ەكەن. جىقاڭ ءبىر ارقاندى شۋماقتاپ بىلەگىنە ىلە سالىپ، سىبىزعىسىن الىپ جاياۋ اقساڭداپ جۇگىرەدى. «اتتەڭ سارى بەل، وسى سارى بەلگە جەتسەم!» دەپ سارى بەلگە دە شىعىپ سىبىزعىنى تارتقاندا سىبىزعى داۋىسىن ەستىگەن جىلقى ءتورت ۇرىعا بوي بەرمەي بىتىراي، بۇرىلا قاشادى دا جىقاڭا كەلىپ يىرىلە توقىراپ قالادى. سوندا ۇرىلاردىڭ بىرەۋى كارتەڭ ادام: «ءاي جىگىتتەر، مىناۋ بەكەر ادام ەمەس ەكەن، مەن بارىپ بىلەيىن» دەپ جەتىپ بارسا سىبىزعىسىن سىزىلتىپ تارتىپ ءبىر ادام وتىر، جىلقىسى ونى اينالا ءۇيىرىلىپ قالعان. بۇل قاسيەتتى ادام ەكەن دەپ سالەم بەرىپ، وۋ ءسىز كىمسىز؟ دەپ سۇرايدى. جىقاڭ اتىن ايتادى. اتاقتى بالۋان بي ەكەنىن ۇعىپ، جازدىق، جاڭىلدىق دەپ اياعىنا جىعىلىپ كەشىرىم سۇراپ، ارتتاعى سەرىكتەرىن شاقىرىپ، ۇستاپ العان جىلقىلارىن بوساتىپ، جىقاڭدى قولتىقتاپ اتىنا قوندىرادى. بۇل جىقاڭنىڭ دا قاسيەتتىلىگى، قارىستاي قارا سىبىزعىنىڭ دا كيەسى بولار. «اتتەڭ سارىبەل» كۇيى وسىلاي تۋىپتى. جىقاڭنىڭ ءبىر كۇيى «قايران باتەكەن»، «زار جالعان» دەپ تە اتالادى: «جاسانعان كۇنى دوس كەلمەس، جاراقتى كۇنى جاۋ كەلمەس»، «قىزىلاياق» دەگەن جاۋ تيگەنى وسىلاي بولعان. ەلۋ ادام توسىننان جەتىپ كەلىپ، اۋىلدىڭ جەلىدەگى قۇلىندارىنىڭ نوقتاسىن قيىپ، جەتى-سەگىز ءجۇز جىلقىنى ايداي جونەلەدى. جاۋ تيگەنى تۋرالى جىلقىشىعا حابار جەتكەنشە ەل قورعانى ەرجۇرەك باتەكەن باتىر اق سويىلىن الىپ اقبوزىنا ءمىنىپ جاۋدىڭ ارتىنان قۋىپ جەتىپ، ەلۋدىڭ جيىرما شاقتىسىن جالعىز ءوزى سويىلمەن باۋداي تۇسىرەدى. جىقاڭا سوندا عانا حابار جەتىپ، وتىزداي قول جيىپ جەتسە، باتەكەن باتىر «جەكپە-جەك، جەكپە-جەك!» دەپ ارىستانداي اقىرىپ ات ويناتىپ ءجۇر ەكەن. باتىرعا جەكپە-جەككە شىعۋعا باتا الماسا دا جىقاڭمەن كەلگەن وتىز ادامدى كورگەن جاۋ جىلقىنى تاستاي سالىپ باتەكەڭە ۇيمەلەپ كەلىپ ۇرىپ-سوعىپ بەزىپ بەرەدى. جىقاڭدار باتىرعا جەتسە، سويىلىن جەرگە تىرەي تىكەسىنەن تىك تۇرىپ كوز جۇمعان ەكەن. قابىرعاسى قاقىراي قايعىرعان جىقاڭ «بۇل جالعاننىڭ الدى قىزىق، ارتى زار» دەي وتىرىپ، سىبىزعىسىن الىپ وسى كۇيدى شىعارعان ەكەن. ەندى ءبىر كۇيى «جىلىپ وتكەن دۇنيە». جىقاڭ قارتايىپ، ۇزاپ شىعا المايتىن بولعان كەزىندە ءوزى قۇرالىپتاستار، وزگەلەر دە كەلىپ سالەم بەرىپ، اۋىلىنان ات، ۇيىنەن قوناق ۇزىلمەپتى. بىردە ءبىر كۇيدى قوناقتار ورتاسىندا تىم ۇزاق تارتىپتى. «بۇرىن ەستىمەدىك، مىناۋىڭىز نەمەنە دەگەن كۇي؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ قاتپاي-اق سالالى ساۋساقتارىمەن باسىن سيپاي كۇڭىرەنتە باسىپ، باسىپ جىبەرىپ قالت توقتاپ:«جىلىپ وتكەن دۇنيە-اي!..» دەپ تەرەڭ كۇرسىنگەن ەكەن. كۇيدى زەردەسىنە قۇيىپ العان زەرەك شاكىرتتەرى ول كۇيدى وسىلاي اتاپ، بىزگە جەتكىزگەن ەكەن. جىقاڭ ءتورت تەسىكتى سىبىزعى تارتادى ەكەن. ءبىز دە سول ءداستۇردى جالعاستىرىپ كەلەمىز.
قۇسمان ماقمىرزا ۇلى ياحيا تەگى.
قحر. شۋار. ءۇرىمجى، ەرەنقابىرعا جايلاۋى. 2016ج
6alash ۇسىنادى
