بۇگىن بوزالا تاڭنان سايراعان بوزتورعايدىڭ ءۇنى ەمەس، ساۋىسقاننىڭ شىقىلمەن وياندىم.
– شىق، شىق، شىق!
ۇشسا بىرىگىپ ۇشپايتىن، ءجۇرىسى سەكىرىس، قۇستىڭ جامانى سانالعان وسىناۋ بەيباقتىڭ "شىقىلىن"، كەلە جاتقان جولاۋشىنىڭ حابارىنا بالاپ كەتكەن كىم ەكەن دەشى؟ قاي اتا-بابامنان قالعان تاعىلىم؟ ونى بىلمەيمىن… ونى بىزگە اكەمىز ايتقان، شەشەمىز ايتقان. وسىلايشا، تابيعاتتىڭ تيتتەي قۇسى ءبىزدىڭ جۇرەككە جاقسىلقتىڭ حابارشىسىنداي ورناپ قالعان. يا، دالالىقتاردىڭ داڭسالى تاربيەسى، وسىنداي ىرىم، ۇستانىم، داعىدى، ءبىر اۋىز تىيىم ءسوز ارقىلى-اق ۇرپاق كوكىرەگىنە بايتەرەكتەي كوكتەگەن ەمەس پە…
ءبىزدىڭ بالالىق شاق بەيمالىم ساعىنىشتىڭ جەتەگىمەن ءوتتى. كورشى وتىرعان اۋىل كوشكەندە، بىرگە ويناعان دوسىڭ كەتەتىن الىسقا؛ پىشەن شابۋعا جايلاۋدان ويعا اكەڭ كەتەتىن اي بويى جوعالىپ؛ الىسقا ۇزاتىلىپ اپەكەڭ كەتەتىن… ولاردان ەش حابار الا المايسىڭ… بۇزاۋىڭدى قايىرا ءجۇرىپ قارا جولعا قارايلايسىڭ. تاۋ باسىنا شىعىپ بۇلدىراپ جاتقان ويعا كوز سالاسىڭ…
– شىركىن، اكەم قاشان كەلەر ەكەن، پىشەندى شاۋىپ بولىپ قالعان بولار؟ ەرتىس پەن قىران تاسىماسا ەكەن، وتە الماي قالادى-اۋ دەيتىن ساۋالىعا تولى ويىمەن رياسىز جانارعا جاس تا كەلەتىن… كولەڭكە ۇزارعان سونداي ءبىر كەشتە، شەلەگىن الىپ شەشەم سيىر ساۋىپ جاتقاندا، ارباق ءمۇيىر كوك سيىردىڭ (جانۋار مالدىڭ باسى ەدى) مۇيىزىنە ساۋىسقان قونىپ شىقىلىقتاعان. شەشەم:
– الىستان جولاۋشى كەلەر، اكەلەرىڭ كەپ قالار بالكىم، اق سويلە الاقانات حابارشىم-دەپ، ءبىزدىڭ ۇركىتۋىمىزگە جول قويمايتىن. ساعىنشقا ماتالىپ، سارىلىپ جۇرگەن شاقتا ءتور جايلاۋدان ەل كوشىپ، اۋىل اۋىل مەن اۋىل قوسىلىپ، بالا دوستار دا كەلەتىن. قىستىڭ قامىن جاز ويلاپ، پىشەندى تاۋ مايا قىپ جيعان، جۇمىستان ءسال قاجىعان اكەم دە كەلەتىن. بالا كوڭىلدىڭ ورتايعان تۇسى ىلەزدە تولىپ مارە-سارە ءومىر باستالاتىن-دى!
ءبىراق، سول الاقانات حابارشى مەنى الداپ تا كەتتى. مەن ونى تۇڭعىش رەت جەك كوردىم. جەر باۋىرلاپ وكسىدىم. جاناتبەك اعام قايتىس بولعاندا، ۇلكەندەر مەنى:
– اعاڭ الىس جاققا ساپارعا كەتتى-دەپ الداپتى. مەن ساۋىسقان شىقىلىقتاعان سايىن اعام كەلەر دەۋمەن بولدىم. ءبىراق، اعام قايتا كەلمەدى… (ساۋىسقان ەمەس، ۇلكەندەر الداعانىن كەيىن ءبىلدىم) سول ساعىنشپەن جيىرما كوكتەم وتكەندە، اقىن بولىپ:
"ءتاتتى كۇنىم تاتتىدەن دە، ول ءبىر شاق،
كورىنەتىن جەردىڭ ءبارى جولعا ۇقساپ.
بال قىزىققا قانبايتۇعىن بال ءومىر،
مول ساعىنىش ارمان ەكەن، ەندى ۇقساق.
ارماندايتىن مىنسەم-اۋ، دەپ قۇيىندى،
تەنتەك ەدىم تەكتى اۋىلعا سىيىمدى.
مەنىڭ بۇلاق كوڭىلىمدى ىلايلاپ،
قايران اعام، قىرشىنىنان قيىلدى.
مەن ءولىمدى ونان بۇرىن كورمەدىم،
كوردىم ءسابي دۇنيەگە كەلگەنىن.
انام جىلاپ، اكەم جىلاپ جاتسادا،
مەن اعامنىڭ ولگەنىنە سەنبەدىم.
قايدان سەنسىن تۇنبادايىن تۇنىق كۇن،
قالعاندىعىن ءبۇرىن اشپاي سىنىپ گۇل.
جەر قوينىنا اكەتكەندە اعامدى،
الىس جاققا ساپار شەكتى دەپ ۇقتىم.
انام - اققۋ، بالاپان ەك كولدەگى،
عالامات جىر انا ءومىرى مەندەگى.
مەن اعامدى كوكتەم سايىن كوپ كۇتتىم،
ءبىراق، اعام قايتا اينالىپ كەلمەدى...
ۋاقىتقا قالاي كىنا تاعاسىڭ،
ءبىر باقتىقا جەتۋ ءۇشىن جاناسىڭ.
بالالىق جوق،
قارا جولدا مەن تۇرمىن،
ىزدەپ كەتكەن شىعار بالكىم اعاسىن؟!"- دەپ تولعاپپىن. ءبارى كورگەن تۇستەي ءومىر، باياعى كوڭىل!
"ۇشىپ جۇرگەن اۋەدە اق ساۋىسقان،
اي ون ەكى بولعاندا جىل اۋىسقان.
تىرشىلكتىڭ بارىندا وينا دا كۇل،
بۇل جالعاننىڭ قىزىعىن كىم تاۋىسقان؟" دەپ انگە سالۋشى ەدى ۇلكەندەر. ءومىردى، ۋاقىتتى ساۋىسقانمەن ساباقتاستىرا ايتۋىندا الدە ءبىر ءمان بار شىعار؟ اق ساۋىسقاندى كىم كوردى ەكەن دەشى؟ ءبىز تەك، الاقانات ساۋىسقاندى كوردىك. شىقىلىنا سەنىپ وستىك!
ال، ونىڭ شىقىلىنا بالام سەنبەيدى… ۇيتكەنى، ولار دا ساعىنىش جوق. الىستاعى اتا-اجەسى، اتا-اناسى، دوسى بارى-بارىمەن الاقانداي تەلوفونىمەن كۇندە سويلەسىپ، بىرگە جۇرگەندەي سەزىمدە ول. ءيا، تەحنيكا ەڭ الدىمەن ادام بويىنداعى ساعىنش دەيتىن قۇندىلىقتى جەپ قويدى. ساعىنا الماعان جان باعىنا دا، المايدى، تابىنا دا المايدى!
مەن، ءيا، مەن ساۋىسقاننىڭ شىقىلىنا يمانداي سەنگەن قالپىمدا قالدىم. مىنە، تاعى سەنىپ تۇرمىن.
كۇن شىقتى. جارىق دۇنيەنىڭ باستاۋىنداي شىعىسقا قارادىم…ساۋىسقان ۇشىپ كەتتى. تەك عانا، جاقسىلىقتىڭ دابىلىن قاعا بەرگەي مەنىڭ اياۋلىم قۇسىم!
ساۋسىقان شىقىلىقتادى،
ساعىنعان تۋىس كەلەر مە؟
سالەمىن باۋىر بەرەر مە؟
وزەنىم تولىپ كەمەرگە،
قوسىلار ما ەكەن ەل-ەلگە؟
ويىما وسىناۋ ولەڭ شۋماقتارى ورالدى! ساۋىسقان شىقىلىقتادى…
قۋانىش ءىليااس
2020.05.14
سارى ارقا
6alash ۇسىنادى
