جەڭىس شاكەن ۇلى 80 جىلداردىڭ باسىندا ءوزىنىڭ العاشقى جانە سوڭعى ءبىر توپ ولەڭىن باسپا بەتىنە جاريالاپ ۇلگەرگەن جاس اقىنداردىڭ ءبىرى ەدى. اقىننىڭ عۇمىرى قىسقا بولعانىمەن، ونىڭ ولەڭدەرى ەكىنشى ءبىر عۇمىرىنا داڭعىل جول اشتى. كەيبىر جاس اقىندار جەڭىستەن ۇلگى الدى. كەيدە ءومىردى جەڭىسشە جىرلاۋعا تىرىستى. جەڭىس سىنشىلاردىڭ نازارىنا دا كوپ ىلىكتى. كەي ولەڭدەرى ءتىپتى انگە اينالىپ حالىق اراسىنا كەڭىنەن تارالدى.
23 جاستىڭ قىرقاسىنا ىلىگەر-ىلىكپەسەن باقيعا اتتانعان جالىندى اقىننىڭ سوڭىندا 37 ولەڭى قالدى.
جەڭىس شاكەن ۇلى 1961 جىلى تارباعاتاي ايماعى، ءدوربىلجىن اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1985 جىلى ومىردەن وزعان.
جاسىن عۇمىرلى جالىندى اقىندى ساعىنىشپەن ەسكە الا وتىرىپ، بۇگىنگى «ولەڭ ولكەسى» ايدارى ارقىلى جەڭىس اقىننىڭ وتتى ولەڭدەرىنەن بىرلىكتە سۋسىندايىق.
بوساعا
قابىرعالاپ سىرتىندا،
ءدۇلدۇل تۇرعان بوساعا.
كۇمىس كومەي اسەتتەي،
بۇلبۇل تۋعان بوساعا.
تۇيە-بوتا ىرگەدە،
بوزداپ وتكەن بوساعا.
اساۋ قۇيرىق قىزىل قوي،
قوزداپ وتكەن بوساعا.
ەلى ءۇشىن ەڭىرەپ
بوزداق وتكەن بوساعا.
قوزى-كورپەش، بايانداي
عاشىق وتكەن بوساعا.
قوناقپەنەن ەسىگى
اشىق وتكەن بوساعا.
ارناسىنان ىرىسى
تاسىپ وتكەن بوساعا.
قابانبايداي الپاۋىت
باتىر تۋعان بوساعا.
قۇرمانعازى كۇيشىدەي
اسىل تۋعان بوساعا.
ءسابي تۋعان شەشەلەر،
بەلىن بۋعان بوساعا.
ادام ولسە ءبوز جاۋىپ،
سۇيەك جۋعان بوساعا.
اپام سۋعا كەتكەن دە،
ۇرشىق قالعان بوساعا.
اتام سوققان كوكجالدان،
قىلشىق قالعان بوساعا.
كەرەگەنىڭ كەرىلگەن
باسىن تاڭعان بوساعا.
ۇزاتىلعان قىزداردىڭ
جاسى تامعان بوساعا.
قوس جىگىتتەپ كوتەرەر
قورجىن تىككەن بوساعا.
قوس جىلىكتەپ تارتاتىن
تاباق بىتكەن بوساعا.
سوندىقتان دا دوستارىم،
بوساعانى سىيلايىق.
جانىمىزدى قيساق تا،
بوساعانى قيمايىق.
سولپىلىق
تاپسىراتىن سالەمىم بار توقتاڭدار،
جەر استىنا كەتىپ بارا جاتقاندار.
ابايعا ايت ولگەندەردى باستاسىن،
توپىراقتىڭ سىزى وتكەنشە جاتپاسىن.
تىرىلەر بوپ، ولگەندەر بوپ قاپتاڭدار،
جەر ۇستىنەن ارام شىبىن شاققاندار.
ءمادى قايدا، ءمادىنى ەرتە كەلىڭدەر،
وسى ومىرگە ەندى كەلە جاتقاندار.
ءبىرى ەمەسپىن قونىشىنان باسقاننىڭ،
قامىن جەيمىن سۇيتسە داعى باسقانىڭ.
قايساعا دا حات بەرگىزىپ جىبەردىم
«ءتۇس ەندى» دەپ پەرىسىنەن اسپاننىڭ.
اباي باستاپ ولىلەر دە قوزعالار،
ءمادى شىعىپ اق قىلىشىن قولعا الار.
قايسا تۇسەر قۇدىرەتىن قولدانار،
سولپىلىق تا وسىلارمەن وڭدانار.
ءتىرى ءسابي ولگەندەرگە جول قارار،
باقىت جاۋار مۇساپىرگە دوربالار.
بۇل كۇندەردە تەڭەلمەگەن تىرلىكتە،
قاستىق ءۇشىن قازىلعان تەك ور قالار.
كورەم سوندا الا اياقتى جورعالار،
كوزىڭ اعىپ ودان سورىڭ سورعالار.
سول كۇندەردە ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءيتى وتتاپ،
قاسقىرلاردىڭ ۇلىعانى جول قالار.
ساپتاما
جان ەمەسپىن كۇنەلتۋ دەپ جاتپاعان،
ۇيقتاتپايدى ءتاتتى جىرىم تاپپاعان.
وي ساپ وتىر نيەت قىلار كەزىڭدە،
اتا سەنىڭ سۋ تۇمسىقتى ساپتاماڭ.
اتتىڭ تەرى تەبىنگىدەن وتكەندە،
ۇزەڭگىلەس قاشقان جاۋعا جەتكەندە.
كيگەندەيسىڭ جانىن بەرىپ قولىنا
قىرلى قىزىل جىلىنشىكتەن تەپكەندە.
كيگەندەيسىڭ نار كۇشىندەي وكتەمگە،
كىم كيىپتى بۇل جەردەن دە، كوكتەن دە!
كيگەندەيسىڭ قونىشىڭداعى كەزدىكپەن
جولبارىستى جارىپ ءوتىپ كەتكەندە.
سان قۇرتتار مەن شايانداردى تاپتاعان،
ءىزى جاتىر قارا جولدا اق تابان.
بولسا داعى قاي بىرەۋگە جاقپاعان،
ءبىراق ءوزىم سول كيىمگە ماقتانام.
تىڭدا مەنى اق جۇرەكتى ادامدار!
بۇل كيىمدى اتا مۇرا اتاڭدار.
ورتەگەنگە قوق قىلاتىن نالەتىم،
ساقتاعانعا سارقىلمايتىن باتام بار.
تىڭدا مەنى سانالىلار، ناداندار،
مىنە وسىلاي ساپتامالى اتام بار.
ءبىراق وسى ساپتاما دا جۇك بولىپ،
بۇك تۇسەر مە كەيىن ءالى اتاندار.
نامىس جانە قان
نامىس قالىپ بارا ما وسى قيىردا،
قانىن كورسە وكىرمەي مە سيىر دا!؟
يت دەيمىز عوي قىڭسىلايدى نامىستان،
اڭ جەتكىزبەي سوعىپ كەتسە شيىرعا.
ءبىر نامىسقا مىڭ سۇرقيا قاپتايدى،
شىرىلداتىپ شىبىن جانىن قاقتايدى.
سوندا داعى ناعىز نامىس ءوزىنىڭ،
اق مايدانىن كوز ىلگەنشە ساقتايدى.
مەنىڭ ءتىلىم نامىس تۋىن جوقتايدى،
ەلىن، قانىن ولسە جاتقا ساتپايدى.
نامىس دەلىك قانى ءۇشىن جىلقى دا
وزىمەنەن ءبىر جاتىرعا شاپپايدى.
ەمەس ءقازىر «بايتال تۇگىل باس قايعى»،
نامىس عانا دارالىققا باستايدى.
ادامدىق پەن ادالدىقتىڭ ءبارىن دە،
سول نامىستىڭ ساۋساعىنان اسپايدى.
سوندىقتان دا قولدان نامىس بەرمەلىك،
تەك ىرىزدىق تەرىپ جەۋگە كەلمەدىك.
تەڭدىك ءۇشىن، وزۋ ءۇشىن تەبىنىپ،
دارا بىتكەن قاناتتاردى سەرمەلىك.
نامىستىنى نامىسسىزسىڭ دەمەلىك،
قانسىزداردىڭ قامىن بوسقا جەمەلىك.
شىبىننىڭ دا ءوز ماقساتى بولادى،
كەي جانعا وي بىتپەگەن كەنەلىك.
سوندايلارعا سونا بولار سەزىمىم،
نامىستانام قىلىعىنا ەزىمنىڭ.
«نامىسسىز» دەپ ۇلكەن تۇگىل قۇربىمنان،
ەستىمەيىن تىرىسىندە كوزىمنىڭ.
«جەر جۇتقىر» دە ولەرىمدى ۇعامىن،
قانسىز دەمە توزبەس وعان شىدامىم.
ولگەندە دە ەل نامىسىن ەستىسەم،
كورلىگىمدى كوتەرە ساپ شىعامىن.
قارا تاۋدىڭ ەلدەرى
شاعي بەلبەۋلى،
اق قۇر بەلدەۋلى،
ناردىڭ ءسۇتى توگىلگەن قارا تاۋلارىم.
جاسىلدىڭ تۇمسىعى دال بولعان جارتاسىم.
ءتۇن كەزگەن بۇرگە،
ماڭىراتىپ كوتەرتپە،
اۋىلدىڭ لاعىن مارقاسىن.
ەڭىرەتسەڭ بىرەۋدى،
ەرتەسى – ازابىن مىڭ ەسە تارتاسىڭ.
كەز عوي بۇل قورىقپاي جولبارىس، ايۋدان.
تۇلكى دە سوناردا تۇستە ۇيىقتاپ،
اقشامدا جورتاتىن.
مەكەندەپ قالعان سوڭ، ادامدار ورتاسىن.
ناردىڭ ءسۇتىن ەمگەن قارا تاۋلارىم.
قارا شالدارىم،
قاراعان قاققان مايلى شالبارىن.
سول مەنىڭ بايتاق دالامدا،
ءدۇلدۇلدىڭ ءىزى قالعان جاندارىم.
سول مەنىڭ ءيىسى بۇرقىراعان ەرمەننىڭ،
قاجىرلى قاجىماس ەرلەرىم.
باسىنا كوتەرگەن تۋعان جەرلەرىن،
تاۋ دەۋ كەرەك، تاۋدىڭ ەلدەرىن.
«تاۋداي» دەيتۇعىن تاۋدىڭ ەلىندە.
قارا تاۋدىڭ قانى بار،
قارا تاۋدىڭ قالى بار،
قارا ايۋدىڭ جالى بار،
كىسىنەسە جىلقى قاي جەردە،
سول جەردەن سول ەل تابىلار،
كوبەيسىن جىلقى جانۋار.
ەر قاناتى
ۇلت بولعان سوڭ
دالا كوركىن ساقتاعان،
قاجەتتىسى ەر قاناتى ات ماعان.
ايتشى قانە، قايسى قانداي سايىستا،
وگىز ءمىنىپ اتتان سالىپ شاپتى اعاڭ؟ !
قاجەتتىسى ەر قاناتى ات ماعان،
ەر ءۇمىتىن حايۋاندا ات اقتاعان.
تەكپىشەكتە وسكەن قازاق ۇلىمىن،
بەلدەۋىندە ات تۇرماسا جاتپاعان.
ات مىنگەن سوڭ تىزگىنىم دە قولىمدا،
اتقا مىنسەم قورقىنىش جوق جولىمدا.
بوگەت ەمەس ءدارياڭ دا، تاۋىڭ دا،
بوگەت ەمەس قويان سىرعىر قورىم دا.
بايقاپ تا قوي ات ۇستىندە ونەرىم،
اتتىڭ جالى – دۇرىلدەگەن ولەڭىم.
ات ۇستىندە ويسىراتىپ جاۋىمدى،
ولسەم داعى ات ۇستىندە ولەمىن.
ات ۇستىندە باقىتىم دا، سورىم دا،
اتتان بولار جىعىلاتىن ورىم دا.
ات ۇستىنەن كورىپ كەلەم ادامنىڭ
اق سۇڭقارعا تارتقان شىرعا، تورىن دا.
ات ۇستىندە بولدى قانشا اتتاندار،
ات ۇستىندە اتتى قانشا اق تاڭدار.
كەلەسى ۇرپاق ات ماڭدايىن قاقپاڭدار،
اتاڭ مىنگەن اشامايدى شاقپاڭدار...
6alash ۇسىنادى
