1976 جىلدىڭ قوڭىز كۇزى. ناقتىراق ايتساق، قىركۇيەك ايىنىڭ 16-شى جۇلدىزى. بيىل ەراۆانعا كۇزدىڭ ىزعارى ەرتە ءتۇستى. جىلداعىداي قىركۇيەكتە تامىلجىپ تۇراتىن، جايماشۋاق اتىمەن جوق. قالانىڭ سۇرعىلت كوشەسىنە كوكتەگى ماقتا بۇلت قۇلاپ تۇسكەن بە دەرسىز، قاپتاي جايىلعان بوزعىلت تۇماننىڭ اراسىنان قالا كولىكتەرى اۋپىرىمدەپ جول تاۋىپ اسىقپاي جىلجيدى...
قالانى جاناي اققان اراكس، ەراۆان وزەندەرى تاسىعان كەزدە قارعىن سۋدان قالانى قورعاۋ ءۇشىن سالىنعان بيىك دامبانىڭ قولتىق-قولاتىنا بۇققان سۋدىڭ بەتىنە قابىرشىقتانىپ، مۇزقايماق تۇسكەن. بۇل ماڭعا ادامدار كوپ كەلە بەرمەيدى. ويتكەنى، وزەنگە قۇيىلعان ونەركاسىپ قالدىقتارىنىڭ كۇلىمسى ءيىسى اڭقىپ تۇرادى.
بيىك دامبانى بويلاپ جالعىز ادام جۇگىرىپ بارا جاتتى. ونىڭ كۇندەگى ادەتى. ۇستىندە ماتاسى قالىڭ سپورتتىق كوستيۋم. ارشىنداپ العا ۇمتىلادى. قارسى الدىنان سىزىلا سوققان ىزعارعا تەرشىگەن ماڭدايىن سۇيگىزىپ، ەتى قىزعان تۇلپارداي قوس تاناۋىنان جىلى دەمى اتقىلاپ، ور قويانداي ورعيدى كەپ. بۇل ادام – 1953 جىلى تۋعان، جۇزۋدەن الەمنىڭ 17 دۇركىن چەمپيونى، الەم رەكوردىن 11 رەت جاڭارتقان، ەۋروپانىڭ 13 دۇركىن جەڭىمپازى، كسرو كۋبوگى مەن بىرىنشىلىكتەرىندە الدىنا جان سالماعان اتاقتى سپورتشى – شاۆارش كاراپەتيان بولاتىن. كاراپەتياندى كۇللى الەم جۇرتى بىلەتىن. ول باعىندىرماعان بيىك قالماعان. ءبىراق مىنا عالامدا ول دا باعىندىرا المايتىن بيىكتەر بار ەكەن...
كەنەت ارقا تۇسىنان كۇرس ەتكەن قاتتى دىبىس شىقتى. جۇگىرىپ كەلە جاتقان كاراپەتيان جالت بۇرىلىپ ارتىنا قارادى. قۇداي ساقتاسىن! دامبانىڭ تەمىر جيەگىنە ارقانداۋلى تروللەيبۋس سوعىلىپتى. ىشىندە لىق تولى جولاۋشىسى بار، الىپ ماشينا اسپاقتالعان ءجىبىن ءۇزىپ، تەرەڭ وزەنگە قاراي قۇلاپ بارادى. وكىرگەن، باقىرعان ادامداردىڭ جانايقايى سپورتشىنىڭ قۇلاعىنا كەلىپ جەتتى. ءومىر مەن ءولىم اراسىنداعى ارپالىس...
اپ-ساتتە تەرەڭدىگى 10 مەتر يىرىمگە تروللەيبۋس تۇمسىعىمەن شانشىلىپ ءتۇستى دە، كوزدى اشىپ-جۇمعانشا زۋ ەتىپ باتىپ كەتتى. سۋدىڭ بەتىندە كارى كەمپىردىڭ اجىمىندەي ايعىزدالعان ءىزى قالدى. ارى-بەرىدەن سوڭ ول دا جوعالدى.
كاراپەتيان ءبىر سەكۋندتا ويلانىپ جاتپادى، ۇستىندەگى سۋ تارتاتىن ماتا كوستيۋمىن لاقتىرىپ جىبەرىپ، يىرىمگە قاراي ءبىراق ىرعىدى. سۋ لاي تۇكتە كورىنبەيدى. وزەنىڭ تۇبىنەن قوپارىلعان شوگىندى الەمتاپىراق. شاۆارش جانۇشىرىپ سۇڭگىپ كەلەدى. تروللەيبۋستىڭ ارتقى تەرەزەسىن تاپتى. ءبىر تەۋىپ ونى سىندىردى. كوزتۇركىسىز لايدىڭ اراسىنان قولىنا ىلىنگەن ادامدى سۇيرەپ جاعاعا شىعاردى. ەسىنەن تانىپ قالعان بەيباقتى دامبانىڭ ەرنەۋىنە سۇيەي سالىپ قايتا سۇڭگىدى. تاعى ءبىر ادامدى الىپ شىقتى... وسىلاي قۇتقارۋ ءىسى جالعاسا بەردى. باتپاقتى سۋدىڭ استىندا، ون مەتر تەرەڭدە، ءولىم مەن ءومىر ءۇشىن ارپالىسقان قان مايدان... كوز الدىنا ەلەستەتىپ كورىڭىز... سۋعا باتقان 92 جولاۋشىنىڭ تاعدىرى.
بۇل وقيعا جايلى كەزىندە بارلىق گازەت-جۋرنالدار جازدى. دۇنيە ءجۇزى تاڭ قالدى. كاراپەتياننىڭ جانكەشتى ەرلىگىنىڭ ارقاسىندا 20 ادامنىڭ ءومىرى ساقتالدى. وكىنىشتىسى، بۇل 20 ءتىرى قالعاندارى، ايتپەگەندە قۇتقارعاندارىنىڭ ىشىنەن سۋ بەتىنە جانسىز شىققاندارى قانشاما.
شاۆارش ادامداردى قۇتقارىپ، ارپالىسىپ جاتقان دا، جاعاعا جينالعان جۇرت سپورتشىنىڭ دەنەسىنىڭ قىپ-قىزىل قانعا بوككەنىن كورىپ تۇردى. ول ءار سۇڭگىگەن سايىن سىنعان اينەكتىڭ جارىقشاقتارى دەنەسىنە جاراقات سالىپ وتىردى. 20 مينۋتتان استام مۇزداي سۋدىڭ استىندا ارپالىسۋ مىڭ جەردەن الەم چەمپيونى بولساڭ دا وڭاي ەمەس. ودان ارىگە شاۆارشتىڭ شاماسى جەتپەدى. ەسىنەن تانىپ قۇلاپ ءتۇستى. اسا اۋىر جاعدايدا اۋرۋحاناعا جەتكىزىلدى.
دارىگەرلەردىڭ كاراپەتيانعا قويعان دياگنوزى: ەكى وكپەسىنەن قابات سۋىق تيگەن جانە وتە كۇردەلى تۇردە. سونداي-اق، كەشىكپەي قانىنا قاتەرلى ۋ ءوتىپ كەتكەنى انىقتالدى. ول جانتالاسىپ ءجۇرىپ دامبانىڭ لاي سۋىنا توگىلگەن قوقىستاردان تاراعان ۋلى ۆيرۋسقا تاپ بولعان ەكەن.
سپورتشىنىڭ ءومىرىن قۇتقارىپ قالۋ ءۇشىن وداقتىڭ ءبىلىمدى دارىگەرلەرى ات سالىستى. اقىرىندا قۇتقارىپ قالدى. ءبىراق، بۇدان بىلاي ونىڭ سپورتپەن اينالىسۋى جايلى ءسوز بولعان جوق. دارىلەرلەر كاراپەتيانعا مۇگەدەكتىگى تۋرالى انىقتامانى قولىنا ۇستاتىپ اۋرۋحانادان شىعاردى. گازەتتەر «كاراپەتيان تەڭدەسسىز تالانتىن ەريەۆاننىڭ لاي سۋىنا تۇنشىقتىردى» دەپ جازىپ جاتتى. بۇرىن-سوڭدى تەڭدەسسىز اتاق-داڭققا بولەنىپ تۇرعان ساتىندە سپورتتى تاستاپ كەتۋ تاريحتا بولماعان وقيعا. ءبىراق، ەشكىمدە مىنا وقيعادان كەيىن كاراپەتيانعا «سپورتتى نەگە تاستاپ كەتتىڭ؟» دەپ ايتا المادى، ايتا المايدى دا.
وسىلاي تالانتىن جەرلەگەن اتاقتى سپورتشى ءبىر كۇندە مۇگەدەكتىڭ زەينەتاقىسىنا قاراپ قالدى. ءبىراق، تۋمىسى قاجىرلى جىگىت ماسكەۋگە كەلىپ، اياق كيىم جوندەيتىن شەبەرحانا اشىپ جاڭا كاسىپكە كىرىستى. ارادا ءبىرشاما ۋاقىت ءوتىپ وقيعانىڭ ىسىك-جەلىگى باسىلعان سوڭ شاۆارش كاراپەتيان جوعارىداعى وقيعا جايلى ەسكە الا وتىرىپ، مەنىڭ سپورتتىق دايىندىعىم مىڭ جەردەن وتە جوعارى دەڭگەيدە بولعانىمەن، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتان ارتىق توتەپ بەرە الماسىمدى سۋعا العاش تۇسكەندە-اق ءبىلدىم. ءبىر رەت لايدىڭ اراسىنان سىيپالاپ ءجۇرىپ، قولىما ىلىنگەن جۇمساق زاتتى سۇيرەپ شىقتىم. ول تروللەيبۋستىڭ ارتى ورىندىعىنىڭ كوپشىگى ەكەن. قانداي وكىنىشتى مەنىڭ ءبىر قاتەلىگىم ءبىر ادامنىڭ ومىرىنە تاتىدى. ەگەر قاتەلەسپەسەم تاعى ءبىر ادامنىڭ ءومىرىن قۇتقارار ەدىم. سول جۇمساق كوپشىك ءالى كۇنگە دەيىن تۇسىمە كىرەدى، دەپتى.
وسى وقيعانى ءبىز كەزدەيسوقتىق دەپ ويلايمىز. گازەتتەر دە سولاي دەپ جازدى. ءبىراق كاراپەتيان بۇنى كەزدەيسوقتىق دەپ ويلامايدى ەكەن. اشىعىن ايتقاندا بۇل جىگىت جەتىستىككە ابدەن تويىپ-تويىنىپ، باعىندىراتىن بيىك قالماعان سوڭ، قۇدايدان «ەندى مەنىمەن جارىستىراتىن نەڭ بار، ونى دا ەڭسەرەم» دەپ كۇپىرلىكپەن اسىپ-تاسىپ سۇراعان ەدىم دەپ، مويىندادى. ال، قۇدايدىڭ جىبەرگەنى جوعارىداعى سىناق.
بەكەن قايرات ۇلى
