سوناۋ 1970 جىلدارى «ەسىك» قورعانىنا جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىستارى بارىسىندا «التىن ادامنىڭ» قاسىنان توڭكەرىلگەن تۇبىندە 26 تاڭبالى جازۋى بار كۇمىس توستاعان تابىلعانى بەلگىلى. اتالمىش جادىگەردىڭ وڭدەلگەن نۇسقاسى ءقازىر باس قالاداعى تاۋەلسىزدىك سارايىنىڭ كورمە زالىندا تۇر.
بۇل بۇيىمنىڭ باستى قۇندىلىعى – قولدانبالى ونەر تۋىندىسى رەتىندەگى زاتتىق ەرەكشەلىگىندە ەمەس، جازۋىندا. عىلىمعا «ەسىك جازۋى» دەگەن اتاۋمەن ەنگەن بۇل تاڭبالار، وكىنىشتىسى ءالى كۇنگە تۇبەگەيلى تولىق وقىلعان جوق. بۇگىنگە دەيىن جازۋ-تاڭبالاردى وتاندىق وقىمىستىلار – ك.اقىشيەۆ، و.سۇلەيمەنوۆ، ا.امانجولوۆ، ب.تولەشوۆ جانە رەسەيلىك تۇركولوگ ا.ليۆشيچ پەن ازەربايجان ءتىل-بىلىمى مامانى ج.گاسانوۆ قاتارلى 12 ادام وقىپ كوردى.
وسىلاردىڭ ىشىندە تۇركىتانۋشى-عالىم التاي امانجولوۆتىڭ «اعا، ساڭا وچكۋق! بەز چوك! بۋكۋن ىچرە (ر؟) ازۋق ءى» دەپ وقىعانى (قازاقشا ماعىناسى: «اعا ساعان بۇل وشاق! بوتەن ەل ادامى تىزەڭدى بۇك!حالىقتا ازىق-تۇلىك مول بولعاي!) ءبىرشاما ءسوز بولعانىمەن تولىق مويىندالمادى. وعان سەبەپ – كوپتەگەن كونە جازۋ ماماندارى «بۇل يران-پارسى جۇرتىنا ءتان جازۋ» دەگەندى العا تارتۋدا. ءبىراق بۇعان ءبىزدىڭ وتاندىق تۇركولوگتار كەلىسپەيدى.
قالاي دەسەك دە، بۇل جازۋ-تاڭبانىڭ باستى ەرەكشەلىگى – ەرتە زاماندا قازاق جەرىن مەكەندەگەن تايپالاردىڭ جازۋ-سىزۋى بولعانىن دالەلدەيتىن بۇلجىماس قۇجات ەكەندىگى. الدا-جالدا بۇل تاڭبالار كونە تۇركى رۋنا جازۋىنىڭ «اتاسى» ەكەندىگى دالەلدەنسە – بابالارىمىزدىڭ بۇدان 2500 جىل بۇرىن جازۋ-سىزۋ مادەنيەتى بولعاندىعىن ايگىلەيتىن اسا زور وقيعا بولار ەدى. ءتىپتى جازۋدىڭ قۇنى التىن ادامنان دا اسىپ كەتەر ەدى.
بەكەن قايرات ۇلى،
سۋرەتتى تۇسىرگەن ورىنباي بالمۇرات
