بۇل جادىگەردى – شوق (ءتۇپ) دەپ اتايدى. اۋەلى «شوق» سوزىنە تۇسىندىرمە قاراستىرساق، قازاقتىڭ ەتنوگرافيالىق كاتەگوريالار، ۇعىمدار مەن اتاۋلارىنىڭ ءداستۇرلى جۇيەسى 5 توم ەنسيكلوپەدياسىندا بىلاي دەپ بەرىلگەن:
شوق – ساندىك ءۇشىن كيىمگە، ەر-تۇرمانعا، جۇگەننىڭ جاقتاۋى مەن ساعالدىرىعىنا، كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعىنا ورناتىپ، ۋىعىنا بايلايتىن كوزگە شوقتاي جايناپ كورىنەتىن اسىل بۇيىم. شوق دەپ اسىل تاستىڭ بەلگىلى ءبىر ءتۇرىن ەمەس، اشەكەي رەتىندە تاعىلۋىن ايتادى. وعان نەگىزىندە لاعىل، جاقۇت، بريلليانت ءتارىزدى تاستاردى نەمەسە التىن، كۇمىستەن قۇيىلعان اشەكەيدى قولدانعان. كيىم تۇرلەرىنەن اسىل تاسپەن – بورىك پەن بەلبەۋ اشەكەيلەنگەن.
باس كيىمگە تاعىلاتىن شوق باسقا اشەكەيلەرمەن بىرگە قولدانىلادى. بۇل تۋرالى بايىرعى قازاق جىرلارىندا: «كامشات بورىك كەلىسىپ، بريلليانت قويدى باسىنا»، – دەپ كەلەدى. شوقتى ەرتەرەكتە شور، شورتاس دەپ تە اتاعان. شوق قوندىرىلعان بۇيىمدار ەرتەدە بايلىقتى، ءسان-سالتاناتتى بىلدىرۋمەن بىرگە ادامنىڭ قوعامداعى ورنىن، قىزمەت دارەجەسىن، لاۋازىمىن دا اڭعارتىپ تۇرعان (ق. شوق بەلبەۋ).
قازاق، قىرعىز اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىندە جۇڭگو مەن قالماقتىڭ تەكتىلەرى مەن اكىمدەرى قىزىل شوقتى جۇڭگو، قارا شوقتى قالماق دەپ سيپاتتالادى (ق. زەرگەر).
ق ر موم – ماتەريالدارىنان؛
ومەە – ماتەريالدارىنان.
وڭ جاقتاعى كۇمىستەن جاسالعان شوق. سول جاقتاعى سانگە ءتىزىپ جاپسىراتىن قۇيما اشەكەي. بۇل شوق ۇكىنىڭ تۇبىنە قوندىرىلادى.
عاسىرعا جۋىق تاريحى بار مىنا كۇمىس شوق پەن قۇيما اشەكەي – جانتەكەي تايلاق رۋلى شاعي ۇلى ورىنباي زاڭگىدەن قالعان جادىگەر. پۇشپاق تىماعىنىڭ توبەسىندەگى ۇكىنىڭ تۇبىنە قوندىرىلعان اشەكەيى.
ورىنباي – زاڭگى دارەجەلى رۋباسى بولعان. موڭعوليا تاۋەلسىزدىگىن العاننان بەرگى ۋاقىتتا تايلاق دەگەن سۋمىننىڭ (قازىرگى بۇلعىن سۋمىنى) ەڭ العاشقى باستىعى بولىپ، 1935 جىلى مەكەنى لاقشىنعا مەشىت سالدىرعان. 1937 جىلى التايعا قاشقالى ءجۇر دەگەن جالامەن ۇستالىپ سوتتالعان، جازا وتەپ جۇرگەندە 1938 جىلى فەودال توپتىڭ جەتەكشىسى دەگەن جالامەن ساياسي ناۋبەتكە ەڭ ءبىرىنشى بولىپ تارتىلىپ، ايدالىپ كەتكەن. كەيىن قوبدادا قايتىس بولدى دەگەن دەرەكتەر بولعانىمەن ءىز-توزسىز كەتكەن.
1898 جىلى التايدا تۋىپ، 1938 جىلى قوبدادا ساياسي ناۋبەتتىڭ قۇربانى بولعان ورىنباي زاڭگىنىڭ اكەسى شاعي – بي بولعان، التاي، قوبداعا اتى تانىلعان ادام.
ۇكىنىڭ تۇبىنە قوندىرىلعان كۇمىس شوق.
ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا ەل بيلەگەن سۇلتاندار، اۋىل ستارشىندارى (زاڭگى)، بولىستار سياقتى قىزمەت دارەجەسى جوعارى، لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ ەر مەن جۇگەندەرىنە، كۇمىس بەلبەۋىنە، كيىم-كەشەك بۇيىمدارىنا لاعىل تاس قوندىرىپ، كۇمىس شوقتارمەن اشەكەيلەگەن. سول بۇيىمدارىنا قاراپ تۇلعانىڭ وزگە توپتاردان الەۋمەتتىك ستاتۋسىنىڭ جوعارى ەكەندىگىن ايقىنداسا كەرەك.
شوق قوندىرىلعان بۇيىمدار:
شوق قوندىرىلعان ەر-تۇرمان
شوق قوندىرىلعان كۇمىس بەلدىك
6alash ۇسىنادى
