قايرات قۇل-مۇحاممەت، ايتىسكەر اقىن: ايتىسقا 42 رەت قاتىسىپ، بارىندە باس جۇلدە الدىم Bilal Quanysh جۋرناليست قازاقتىڭ ايىرقشا اسىل مۇرالارىنىڭ ءبىر – ايتىس ونەرى. ايتىس دەگەندە قانى قىزبايتىن قازاق جوق. 1،5 ميلليون قانداسىمىز تۇراتىن جۇڭگو ەلىندە قازاق ايتىسىنىڭ... قازاقتىڭ ايىرقشا اسىل مۇرالارىنىڭ ءبىر – ايتىس ونەرى. ايتىس دەگەندە قانى قىزبايتىن قازاق جوق. 1،5 ميلليون قانداسىمىز تۇراتىن جۇڭگو ەلىندە قازاق ايتىسىنىڭ وزىندىك مەكتەبى قالىپتاسقان. سول مەكتەپتىڭ قالىپتاسۋىندا ءوز قولتاڭباسىن قالدىرعان ادۋىندى ايتىسكەرلەردىڭ ءبىرى – قايرات قۇل-مۇحاممەت بولاتىن.
– اڭگىمەنى بالالىق شاعىڭىزدان، ءسىز ات جالىن تارتىپ مىنگەن تۋعان جەرىڭىزدەن باستاساق...
– مەن 1966 جىلى 21 تامىزدا قىتايداعى التاي ايماعىنىڭ جەمەنەي اۋدانى دامىنعايشى دەگەن جەرىندە ومىرگە كەلدىم. «مادەنيەت توڭكەرىسى» دەگەن الاپات زامان بولاتىن ول كەزدە. جاسىراتىنى جوق، سونىڭ سالدارىنان بالالىق شاعىم باقىتسىز بولدى. ولاي دەيتىن سەبەبىم، 1967 جىلى مامىردىڭ بەسىندە اكەم قۇلمۇحاممەت ماناسباي ۇلى قىتايداعى «مادەنيەت توڭكەرىسىنىڭ» اۋىر قىسىمىنا شىداماي قازاقستانعا قاشىپ ءوتتى. ال 1971 جىلى شەشەم قيزا التىنبەك قىزى "بايدىڭ قىزى"، "بايدىڭ كەلىنى"، "كۇيەۋى وتانىن ساتىپ شەتەلگە قاشىپ كەتكەن" دەگەن ايىپپەن تۇرمەگە جابىلدى. اعام ۋاتقان قۇلمۇحاممەت ۇلى 17 جاسىنان 29 جاسىنا دەيىن جازا مايدانىندا، ايداۋدا كومىر قازىپ، بۇعاناسى مەرتىگىپ، 2-توپتاعى مۇگەدەك بولىپ ورالدى. مەن اۋىل اراسىندا، انا ۇيدە، مىنا ۇيدە قاڭعىرىپ ءوستىم. شەشەم مارقۇم 1974 جىلى تۇرمەدەن بوساتىلدى. كەتكەنىن كورمەسەم دە كەلگەنى ءالى ەسىمدە. كەيىن كەلە ازمان وڭالا باستادى. مەن ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ اعامنىڭ شارۋالارىنا كومەكتەسىپ، ءبىراز ءجۇرىپ قالدىم، بىردەن جوعارى وقۋ ورىنىنا ءتۇسىپ وقي المادىم. 1985 جىلى جەمەناي اۋدانىنان قارا ءۇزىپ العا شىعىپ، باتىرلاردىڭ، اقىنداردىڭ مەكەنى ءورالتايدىڭ كوكتوعايىندا «التاي ايماقتىق 6 كەزەكتى اقىندار ايتىسىندا» وتىرىك ولەڭ، تەرمە ايتۋدان جۇلدەمەن ورالدىم. سول جىلى مەنىڭ العاشقى شىعارمالارىم گازەت-جۋرنالداردا جاريالانا باستادى. ءبىر قىزىعى مەن ادەبيەت الەمىنە ولەڭمەن ەمەس، "بۇل ولەڭنىڭ يەسى كىم؟" دەگەن شاعىن سىن ماقالامەن كەلدىم. سول جىلى 18 مامىردا مەنىڭ اكەم قۇلمۇحاممەد ماناسبايۇلىن قىلمىسسىز دەپ اقتاپ، بارلىق قۇقىقتارىن قالپىنا كەلتىردى. ۇكىمەت تارپىنان اعام مەن شەشەمە جاردەماقى تاعايىندالدى، قاراشانىڭ 17ء-سى مەن دە جەمەنەي اۋدانى، بەستەرەك اۋىلىنا 74 يۋان جالاقى الاتىن بولىپ قىزىمەتكە ورنالاستىم. ايتايىن دەگەنىم 1985 جىل – ءبىزدىڭ وتباسىمىزدىڭ باقىت قۇسى قايتىپ ورالعان جىلى بولدى. ءسويتىپ ايتىستارعا قاتىسا باستادىم، اقىن بولدىق، دۇرىلدەتتىك، اتىمىز ەلگە تانىلا باستادى. 1988 جىلى مەن جەمەنەي اۋداندىق مادەنيەت مەكەمەسىنە اۋىسىپ باردىم، 1989 جىلى قىركۇيەكتە شىڭجاڭ مادەنيەت كوركەمونەر ينستيتۋتىنىڭ بۇقارالىق مادەنيەت باسقارۋ ماماندىعىن وقي ءجۇرىپ، شىڭجاڭ ۋنيۋەرسيتەتىنىڭ تىل-ادەبيەت ماماندىعىن قاتار اياقتادىم.
– ءسىزدىڭ ادۋىندى ايتىسكەر بولۋىڭىزعا ىقپال ەتكەن ەل اراسىنداعى ونەرپازدار تۋراسىندا اڭگىمە تيەگىن اعىتساق...
– دۇرىس ايتاسىڭ، جۇڭگو وزدەرىنىڭ ازاتتىعىن جاريالاعاننان اتىشۋلى «مادەنيەت توڭكەرىسىن» باستاعانعان دەيىنگى ارالىقتا حالىق ءبىرشاما ەركىندىكتە بولدى. سول ۋاقىتتا قازاق اراسىنان جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ «حالىق اقىنى» اتاعىن العان ءۇش ادام بولدى. ولار: سىماعۇل قالي ۇلى، بوزداق تۇزبەنبەت ۇلى، سۇلتان ءماجيت ۇلى. مەن وسى ءۇش اسىلدىڭ دا كوزىن كوردىم. 1980 جىلدارى التاي قالاسىنا بارىپ، ماڭايىنداعى اۋىلداردى ارالاپ جۇرگەن كەزىمدە بوزداق تۇزبەنبەتۇلىمەن كەزدەستىم، ول كىسى جىراۋلىق داستۇرمەن ايتاتىن كىسى ەدى، تاريحي شەجىرە داستانداردى جاقسى ايتاتىن، اسىرەسە، سول وڭىردەگى، ەلگە ءمالىم ءمامي بي، قازىرەت، تاڭ اۋىلدارىنداعى، ەرتىس بويىنداعى اڭگىمەلەردى جاقسى ايتاتىن. ال 1970 جىلداردىڭ سوڭىندا قوبىق اۋدانىنا بارعانىمدا سۇلتان ءماجيتۇلىن كوردىم. ول كىسى جاقسى كيىنەتىن، سەرى، ءارى سوزدەرىندە ورىسشا ارالاستىرىپ سويلەيتىن "سابەت مادەنيەتىن" قابىلداعان ادام ەكەندىگى كورىنىپ تۇردى. ەلدىڭ ۇستىندە جوق كوستيۋم مەن ەتىكتى، شلياپانى سول كىسىدەن كوردىم. ال سىماعۇل قالي ۇلى جەمەنەي اۋدانىنىڭ توقسى دەگەن جەرىندە ءومىر كەشىردى. ءمانتاي، توكەن دەگەن بالالارى بولدى. بازارقۇل دەگەن قىستاقتا قۇربان دەگەن كىسى بار، سىماعۇلدىڭ تۋىسى. ءبارى قازاقستاننان كەلگەن كىسىلەر عوي، «سابەت گراجداندارى». سول كەزدە قۇرباننىڭ اۋىلىنا سىماعۇل كەپتى دەگەندى ەستىپ، ءبارىمىز بالامىز، جۇگىرىپ بارىپ جۇرەمىز. سوندا اۋىلدىڭ بارلىق ادامدارى سول كىسىنىڭ اڭگىمەسىن تىڭداۋعا جينالىپ جاتقانىن كورەتىنبىز. بۇلار ەندى جۇڭگو قازاعىنداعى ايتىس ونەرىنىڭ، جىراۋلىق ءداستۇرىنىڭ العاشقى بۋىندارى. ال بىزگە ىقپال ەتكەن كەيىنگى بۋىنداردى ايتار بولساق، جالپى، ونەرپاز بولۋىڭ ءۇشىن اۋىلىڭدا اقىن، كومپوزيتورلاردىڭ بولۋى شارت ەمەس ەكەن... سوعان بەيىمى بار ادامدار بولسا بولعانى. مىسالى، بىرەۋ ءاندى جاقسى سالادى، بىرەۋ دومبىرانى جاقسى تارتادى. سونداي كىسىلەرگە ەلىكتەپ وستىك. توتەن، تولەۋباي الكەمىش ۇلى، ماقسۇتحان دەيتىن اقىن اعالارىمىز بولدى ءبىزدىڭ اۋىلدا. مەن دومبىرانى توتەن دەيتىن كىسىدەن ۇيرەندىم. ءسويتىپ ءجۇرىپ 12 جاسىمنان ونەردىڭ تىزگىنىنە جارماستىم.
– ايتىس ونەر اتادان بالاعا جالعاسىپ كەلە جاتقان اسىل مۇرا دەپ جاتامىز. جالپى، اۋلەتتەرىڭىزدە سوزدەن ءتۇيىن تۇيگەن ادامدار بولدى ما؟
– اكەمىز قابا اۋدانىندا شانامەن ءجۇرىپ ايتىسادى ەكەن. ال تارباعاتاي وڭىرىندە عۇمىر كەشكەن اتاقتى ءسوز زەرگەرى ءارىپجان جانۇزاق ۇلى اكەم ماناسبايدىڭ ناعاشىسى(شەشەسىنىڭ باۋىرى). شەشەمنىڭ ولەڭ ايتقانىن ەستىگەن جوقپىن. ءبىراق جاقسى سويلەيتىن كىسى بولاتىن. تاريحي شەجىرەلەردى جاتقا ايتۋشى ەدى...
– اعا، جالپى جۇڭگو ەلىندە قانشا ايتىسقا قاتىستىڭىز؟ قانداي ماراپاتتارعا يە بولدىڭىز؟
– مەن قىتايدا جۇرگەندىمدە وبىلىس، اۋدان، قالا، ايماق اراسىنداعى 42 ايتىسقا قاتىسىپ، بارىنەن تەك باس جۇلدە الىپ وتىردىم. قازىرگە دەيىن ەكىنشى، ءۇشىنشى ورىندى الىپ كورگەن كەزىم جوق.
– تەك ايتىسپەن عانا اينالىسىپ كەلەسىز بە، الدە، قولىڭىزعا قالام الىپ، ولەڭ جازاتىن كەزدەرىڭىز بولا ما؟
– وسى كۇنگە دەيىن 100-دەن استام ولەڭدەرىم، بىرنەشە پوەما، كوپتەگەن تولعاۋلارىم جاريالاندى، مەن جازبا اقىنمىن دەپ تە، ايتىس اقىنىمىن دەپ تە ايتۋىما بولادى. ادەبيەت سالاسىنىڭ ماماندارى اقىندى جازبا اقىن، ايتىس اقىنى دەپ ەكىگە ءبولىپ ءجۇر، بۇل دۇرىس تا شىعار. تەك جىراۋلىق ءداستۇر دەگەندى ۇمىتپاۋ كەرەك. مىسالى، كەشەگى شالكيىز، اقتامبەردى، بۇحار جىراۋلار جىرىن جازىپ قالدىرعان جوق، ايتىسقان دا جوق. مەن ءوزىمدى سونداي جىراۋلىق ءداستۇردى جالعاستىرۋشى اقىنمىن دەپ تە سانايمىن.
– وزىڭىزبەن ۇزەڭگىلەس، قاتارلاس ايتىسقان ارىپتەستەرىڭىزدەن كىمدەردى اتايسىز؟
– مەن بىلەتىن ايتىسكەر اقىندار وتە كوپ بولدى. ءبىراق ءبىر جول ولەڭ ايتىپ نەمەسە بىر-ەكى جىل عانا كوپتىڭ كوز ايىمىنا اينالعان اقىنداردى باعالاۋعا اسىقپاعان دۇرىس سياقتى. مەن ايتىستا جۇرگەن 28 جىلدىڭ 17 جىلى قىتايداعى قازاقتار اراسىندا ءوتتى. ومىردەن ءوتىپ كەتكەن اقىندارعا وكپە جوق. ال ونەر جولىن قىسقارىپ قالعان اقىندارعا مەن تاڭعالامىن. مىسالى، التايدىڭ شىڭگىل وڭىرىندە باقىت ءاباقان ۇلى دەگەن وتە تالانتتى، مەنىڭ الدىمدا تۇرعان اقىن بولدى. ءبىراق ول كىسى ومىردەن ەرتە ءوتىپ كەتتى... اناۋ كوكتوعاي اۋدانىندا رامازان دەگەن ادەمى، كەربەز ايتاتىن اقىن بولدى، ال بۋىرشىن اۋدانىندا مۇرات انۋاربەك ۇلى، تولقىن قۇدىس ۇلى، جامال مۇقالاي قىزى دەگەن اقىندار بولدى، ءقازىر امان- ەسەن عۇمىر كەشىپ جاتىر، قابا اۋدانىندا سانار قۇماتاي ۇلى، گۇلناز ومىربەك قىزى دەگەن اقىندار بار ەدى، ولار دا كورىنبەي كەتتى. جەمەنەي اۋدانىندا جانار اقتان قىزى، بەكبولات قۇماربەك ۇلى، بۋىرىلتوعاي اۋدانىندا جاڭاگۇل، اسەم دەگەن كەرەمەت اقىندار بولدى. سۇرپىل اقىنداردىڭ ءبىرى ەركىن ءىلياستان دا كەشە عانا ايىرىلدىق. ال، تارباعاتاي ايماعىندا باعداش، تاڭنۇر دەيتىن، ريزا قابدەن قىزى، ماقان بايدۇيسەن ۇلى، كادىرحان قيزات ۇلى، ەرجان دەگەن تالانتتى اقىندار بولعان. ىلەنىڭ كۇنەس وڭىرىندە باقىتالى، پاتىعالى، باھاربەك دەگەن تاماشا اقىندار بولدى. توعىزتاراۋدا، ءقازىر وسى ەلدە جۇرگەن ءابدىعالي ءپازىلقان ۇلى جانە زۋرا، زيراگۇل سەيىتقازى قىزى، ايعانىش دالەلحان قىزى دەيتىن جاقسى اقىندار بار ەدى. گۇلسىمقان اباش قىزى، جاقىپنۇر وقاس ۇلى، سەرىك ءانبيا ۇلى دەگەن اقىنداردىڭ ءبارى مەنىڭ دوستارىم، زامانداستارىم. اتتەگەن-ايى سول! ولار ۇلكەن ساحنادان كورىنبەي كەتتى. سانجى وڭىرىندە زەينەش، گۇلبايرام، باركولدە "الاشتىڭ بولماسامدا قۇرمانبەگى، باركولدىڭ بولا الامىن نۇرلانبەگى" دەپ جىرلايتىن نۇرلانبەك سىندى جاقسى اقىندار بولدى.
– قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ ىشىنەن كەيىنگى جاس تولقىن الدىڭعى بۋىننىڭ ورىنىن باستى ما؟ ساباقتاستىق قالاي جالعاسىپ جاتىر؟ – كەيىنگى جاس اقىندار ءبىزدىڭ ورىنىمىزدى وگەيسىتكەن جوق. ءبىراق مەنىڭ ءبىر نارسەگە كوڭىلىم تولمايدى. ءبىز ايتىسىپ جۇرگەن ۋاقىتتا ايتىستىڭ قۇنى بار ەدى، اۋىزىمىزعا قۇداي نە سالسا سونى ايتاتىنبىز، قىسىلتاياڭ ساتتە ويدىڭ تۇبىنەن، جانىمىزدىڭ تەرەڭىنەن شىعاراتىنبىز جاۋابىمىزدى. ءقازىر قىتايداعى بولسىن، وسىنداعى بولسىن اقىندارىمىزدىڭ كوبى دايىن ءسوزدى جاتتاپ الادى دا ءارتىس بولىپ شىعادى. مۇنداي كەلەڭسىزدىك ايتىستىڭ ومىرشەڭدىگىن جويادى. بارلىق اقىندارعا توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىن. ءبىراق ابايلاماساق بولمايدى. قىتايدا قازىرگى جاس تولقىن ايتىس اقىندارىنىڭ ىشىنەن جاميعا داۋلەت قىزى، ەرجانات بايقاباي ۇلى، گۇلسىناي، ناعىمان، پاتىعىلى، دينا، قاليحان دەگەن اقىنداردان جاقسى ءۇمىت كۇتەمىن.
– جۇڭگو ۇكىمىتىنىڭ قازاقتىڭ ايتىس ونەرىنە قاس-قاباعى قالاي، قانشالىقتى كوڭىل بولەدى؟
– جۇڭگو ەلى قازاقتىڭ ايتىس ونەرىنە جاقسى قارايدى. ونىڭ ءبىر بەلگىسى جۇڭگو ەلىندەگى ايتىس جاي عانا ءسوز سايىسى عانا ەمەس، قازاقتىڭ ەتنوگرافيالىق مادەنيەتىن تانىتاتىن، داستارحانىن، قول ونەرىن، ءسالت-داستۇرىن كورسەتەتىن ۇلكەن حالىقتىق جيىن. مۇنداي جيىن جىل سايىن اۋدان-ايماقتاردا، ءۇش جىل سايىن وبلىس كولەمىندە، شىڭجاڭ كولەمىندە بەس جىلدا ءبىر رەت ۇيىمداستىرىلادى. قىتايداعى اقىندار ايتىسىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – وعان ارنايى ۋاقىت ءبولىنىپ، جايلاۋ توسىندە جۇزدەگەن اقبوز ۇيلەر تىگىلىپ، ءار ءۇيدىڭ بوساعاسىنا اق سارباس بايلانىپ، كەرەمەت ءبىر سالتاناتپەن وتەدى...
– اتاجۇرتقا قاشان ورالدىڭىز؟
– مەن تاۋەلسىز قازاقستانىما 2001 جىلى 11 تامىزدا كوشىپ كەلدىم. ءقازىر الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنىمىن. اتتىڭ باسىن اتاجۇرتقا بۇرۋدى مەن باياعىدا-اق ويلاعانمىن. ويتكەنى اكەمىزدىڭ باسى وسىندا جاتىر، كەيىنگى ايەلىنەن ءۇش قىز، ەكى ۇل بار. سول تۋىستارىممەن ءبىر ەلدىڭ ازاماتى بولايىق دەپ كەلدىم.
– تاۋەلسىز وتانىڭىز سىزگە نە بەردى؟ ءسىز ەلىڭىزگە نە بەردىڭىز؟
– مەن ەلگە كەلگەلى 11 جىلدان اسىپ بارادى. ەڭ باستىسى – ءوز ەلىم، ءوز وتانىمدا ءجۇرمىن. بۇدان ارتىق باقىت جوق. تاۋەلسىز وتاننىڭ ماعان بەرگەن باقىتىن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. قىتايدا جۇرگەنىمدە جادىرا، شۋاق دەگەن ەكى قىزىم بولدى. شاڭىراققا يە بولار ۇلدى بولسام دەپ ارماندادىم. ەكىنشىدەن، شىڭجاڭداعى قازاق مەنى الاقانىنا سالىپ سىيلادى، ونداعى ايتىستى باعىندىردىم، ەندى ءوز وتانىمداعى جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار شىققان اقىندارمەن ۇزەڭگى قاعىستىرىپ كورگىم كەلدى. مەنىڭ بۇل ەكى ارمانىم دا ورىندالدى. 2002 جىلى 6 شىلدەدە ەلباسىنىڭ تۋعان كۇنىندە ۇلدى بولدىم. جازعان حاتىما وراي مەملەكەت باسشىسى ءوزى قۇتتىقتاپ، بالاما اتىن قويدى. 2007 جىلى 22 ناۋرىزدا، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تاعى ءبىر ۇلدى بولدىم، ول كەزدە الماتى قالاسىنىڭ اكىمى يمانعالي تاسماعانبەتوۆ ەدى، مەن حابارلاسىپ ەدىم، ول كىسى دە قۇتتىقتاپ، بالاما ءوز اتىن قويدى. ال قازاق ەلىندە وتكەن حالىقارالىق ايتىستاردا اينۇر تۇرسىنبايەۆا سىندى مىقتى اقىندارمەن ايتىسىپ ءبىرتالاي جۇلدەلەر الدىم. 2003 جىلى قاڭتار ايىندا تاشكەنتتە وتكەن اقىندار ايتىسىنىڭ باس جۇلدەسى دە ماعان بۇيىردى.سول جىلى شىلدە ايىندا ماڭعوليادا بولعان حالىقارالىق اقىندار ايتىسىنان باس بايگە الدىم. وسى جىلى رەسەيدىڭ ومبى وڭىرىنە كونسەرتتىك باعدارلامامەن بارىپ، رەسەي دۋماسىنان "حالىقتار دوستىعىنىڭ ۇزدىك جىرشىسى" دەگەن اتاق الدىم. 2005 جىلى تۇركياعا بارىپ ارنايى العىس حات ماراپاتتاۋمەن ورالدىم. 2007 جىلى گەرمانيانىڭ ميۋنحەن قالاسىنا ەۋروپا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايىنا بارعانىمدا، «العىس حاتپەن» ماراپاتتادى. قازىرگە دەيىن الەمنىڭ 8 ەلى ءوز سىيلىعىن ۇسىنعان ەكەن. قىتايدا جۇرگەندە "جۇڭگو وسى زامان ايگىلى كوركەمونەرشىسى" اتانعانمىن. اقش-تان "الەمنىڭ ايگىلى ادامى" دەگەن سىيتاقتا دا كەلگەن. مىنە، ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىندا "ق ر مادەنيەت قايراتكەرى" بولدىم.
– ءسىز ەڭ العاش قازاقستان توپىراعىن اتتاعاندا الدىڭىزدان شىعىپ، كومەك قولدارىن سوزعان كىمدەر بولدى؟
– تاۋەلسىز قازاقستانىم مەنى جاقسى قارسى الدى، كەلە سالا ۇلكەن ساحنادا قازاقتىڭ داۋىلپاز اقىنى قاسىم امانجولدىڭ 90 جىلدىعىنا ارنالعان رەسپۋبليكا سارايىندا وتكەن ايتىستا "ارمىسىڭ اتا مەكەنىم" دەپ تەرمە-تولعاۋ ورىندادىم. ءجۇرسىن اعامىز كەيىن حالىقارالىق ايتىستارعا كوپ شاقىردى. كوپتەگەن مادەني شارالاردىڭ، دۇنيەجۇزى قازاقتار قۇرىلتايىنىڭ ءىس-جيىندارى سياقتى اۋقىمدى ىستەردىڭ باسى-قاسىندا بولدىم. ايرىقشا اتاۋعا ءتيىستى اعالارىمنىڭ ءبىرى – شەرحان مۇرتازا. مەن ەڭ العاش قازاقستانعا 1991جىلى 6 مامىر كۇنى كەلىپ، ەكى ايعا جۋىق ۋاقىت ارالاپ، 2 شىلدەدە قايتتىم. سول كەزدە شەرحان اعاما ارنايى امانداسىپ بارىپ ەدىم. ول كىسى جىلى قابىلدادى، قوناق بولىپ ۇيىندە قوندىم. شەراعاڭمەن كۇنى بۇگىنگە دەيىن جاقسى ارالاسىپ كەلەمىز. اتاجۇرتقا ءبىر جولا قونىس اۋدارعانىمدا العان اتاقتارىمدى ەسكەرىپ اكىمدىك ماعان ءۇي بەردى. ال ازاپ پەن بەينەتتى كوپ كورگەن اعام مەن شەشەمنىڭ ءۇيلى بولۋىنا وسى شەرحان اعا ىقپال ەتتى.
– سوڭعى كەزدەرى ءوزىڭىز دە ۇلكەن ساحنادان كورىنبەي كەتتىڭىز...
– مەنى كورىنبەي كەتتى دەپ ساعىنىش وكپەسىن ايتىپ جۇرگەن جۇرتتىڭ جاقسى نيەتىن مەندە ەستىپ ءجۇرمىن. ونىڭ بىرنەشە سەبەبى بار. مىسالى، سوڭعى كەزدەرى 2003 جىلدارداعىداي ۇلكەن ايتىس وتپەي كەتتى. ەكىنشىدەن ايتىستاعى جولىما قاراسام بايقاماي الدىڭعى بۋىن ايتىسكەرلەر قاترىنا ءوتىپ بارادى ەكەنمىن. جاستارمەن جارىسىپ ايتىسقاندى قۇپ كورمەدىم. ۇشىنشىدەن، وسىعان دەيىن كورگەن-تۇيگەندەرىمدى قاعازعا ءتۇسىرىپ، كىتاپقا حاتتاۋدى پارىز دەپ ءبىلدىم. قازىرگى كوپ ۋاقىتىم جازۋ ۇستەلىندە وتۋدە. قۇداي قالاسا، الداعى كۇندەردە ەل-جۇرتىمدى جاقسى كىتاپتارىممەن قاۋىشتىرامىن.
– كوش توقتادى دەگەن پىكىرگە قالاي قارايسىز؟
– بۇل ەندى جۇرەك اۋىرتاتىن جاعداي. مەنىڭشە، كوش توقتاعان جوق. قايتا جالعاسادى. ويتكەنى ەلباسىنىڭ ءساليقالى ساياساتىنا كىم توسقاۋىل بولماق. بار قازاق ءبىر شاڭىراقتىڭ استىنا جينالادى ءالى-اق. ءبىر كۇيىنەرلىگى، وسىعان دەيىن قازاق جەرىنە كىم كەلىپ، كىم كەتپەدى؟ «ۇلتتاردىڭ لاباروترياسىنا» اينالۋعا ءسال-اق قالدى عوي... 130 ۇلت سىيىپ وتىرعان ۇلان-بايتاق دالاعا سىرتتان كەلەتىن از قازاقتىڭ سىيماۋى مۇمكىن ەمەس. ولاردىڭ ءبارى اتا جۇرتىن اڭساپ وتىر. ولار بىزگە قاجەت. سوندىقتان قازاق ەلىنىڭ ەڭ ۇلكەن ساياساتى – وسى باعىتتا بولۋى كەرەك. قايتەمىز كەلگەندەردىڭ جولىن بوگەپ، جۇرەيىك ەلدىڭ بار مەن جوعىن دا ەلەپ. جۇرسەكتە التىن ءىشىپ، اقشا قۇسىپ، ەرتەڭ سونىڭ يەسى بولۋى كەرەك! تەك قازاقتىڭ ءۇمىتىن قازاق اقتار، ساناڭدى شاپاعاتپەن تازالاپ قال. جەرىڭ كوپ ەلىڭ از بوپ تۇرعان كەزدە، قالاي تىنىش ۇيىقتايسىڭ ازاماتتار. – دەيتىن تىلەك تە جازعام كەزىندە... ءيلايىم، كوش توقتاماسىن!
اڭگىمەلەسكەن حازىرەت ءابدىلدا
"قامشى" سايتىنان الىندى
