وربۇلاق شايقاسى – جاۋىنگەر قازاق ساربازدارىنىڭ جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى تۇرىپ، ەرەن ەرلىك كورسەتىپ، ارتىنا ادام سەنگىسىز اڭىز قالدىرعان اتاقتى وقيعا.
800 قازاق ساربازى جوڭعاردىڭ جەر قايىسقان 50 مىڭ ساربازىن ويسىراتا جەڭگەن دەلىنەتىن بۇل تاريحي وقيعا تۋرالى تالاس-تارتىس تا كوپ. ءبىز بۇل ماسەلەنى عالىمدار تالقىسىنا قالدىرىپ، تاقىرىپقا ويىسايىق. قالاي بولسا دا، تاريحتا وربۇلاق شايقاسى دەپ اتالاتىن قازاقتىڭ مەيماناسىن تاسىتىپ، ابىرويىن اسقاقتاتقان ءبىر شايقاستىڭ بولعانى راس. مىنە، وسى ءبىر تاريحي وقيعانى ەسكە ساقتاپ، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ ۇلتتىق رۋحىن وياتۋ، كەلەر ۇرپاققا بابالاردىڭ تەڭدەسسىز ەرلىگىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا تۇسىرىلگەن «وربۇلاق شايقاسى» تەلەحيكاياسىنىڭ كورەرمەنمەن جۇزدەسكەنىنە دە ۇزاق ۋاقىت بولعان جوق.
ۇلتتىق تاريحىمىزدان ءبىر مولتەك سىر شەرتىپ، ەرلىك پەن ەلدىكتى ۇلىقتاۋعا شاقىراتىن بۇل تەلەحيكايانىڭ قويۋشى وپەراتورى – ايدىن ماقسات. سەنارييىن قولعانات مۇرات پەن مۇرات بيدوسوۆ جازسا، بەكسۇلتان نۇرجەكەيەۆ كەڭەسشىلىك ەتىپتى. ءبىراق تەلەحيكايانىڭ اتى الاتاۋداي «وربۇلاق شايقاسى» بولعانمەن، حيكايانى تۇگەل كورىپ شىعۋعا توزىمدىلىك كەرەك ەكەن. سەبەبى وقيعاسى كورەرمەندى تارتپايدى، جاي بايانداۋدان اسپاعان سيۋجەتتە كورىپ وتىرعان ادامدى «ەندى قايتەر ەكەن» نەمەسە «قاپ، اتتەگەن-اي» دەگىزەتىن شيەلەنىستى وقيعالار جوق. سىپىرا بايانداۋ، رەتىمەن كورسەتۋدەن اسا الماعان. ءتىپتى باسقا قىرىنان بايانداپ، استارلاپ بەينەلەپ تە جاپ-جاقسى وقيعا جاساۋعا بولاتىن جانسىزداردىڭ ارەكەتى دە «اۋىل ءۇيدىڭ مونشاعىن كۇندىز ۇرلاپ، تۇندە تاعاتىن» دەڭگەيدە عانا بەينەلەپ وتە شىققان. حيكايانىڭ وزەكتى ويىن اشىپ كورسەتۋگە سەپتىگى تيمەيتىن قاجەتسىز كورىنىستەر وتە كوپ. قيسىنعا قيعاش تۇستارى دا بارشىلىق. سونىڭ ءبىرى اعىنتاي مەن قاراسايدىڭ تۇندە سىرتقا شىققان قونتايجىنى ۇرىپ-جىعىپ، قاپىدا قولعا ءتۇسىپ، قاماۋدا جاتقان جاڭگىر سۇلتاندى قۇتقارىپ شىققان كورىنىسى بەس جاسار بالانىڭ ءوزىن يلاندىرمايدى. كۇزەتتە جۇرگەن جاساۋىلدار بولسا ءبىر ءسوز، اتاعى الاتاۋداي قونتايجىنىڭ ءوزىن «ات قورادا» جۇرگەن جەرىندە ءبىزدىڭ باتىرلار قالپاقتاي ۇشىرىپ، ۇرىپ-جىعىپ كەتەدى ەكەن. سوندا ونىڭ سامساعان سارى قولى، قاراۋىلدا تۇرعان كۇزەتى قايدا؟ جوق، الدە ءبىزدىڭ باتىرلار عانا ەر، جاۋى ەز بولعانى ما؟ وسىنداي قوراش كورىنىس كىمگە كەرەك؟
باتىر قونتايجىنىڭ ورداسى دا وردا سياقتى ەمەس، الدەكىمنىڭ يەن قالعان كىلەتىن يەمدەنىپ العان ءبىر توپ سودىر-سوتاناقتىڭ بەينەسىن كوز الدىڭا ەلەستەتەدى. ونىڭ ۇستىنە حان ورداسىنا قارۋ كوتەرىپ كىرمەيتىن كوشپەندىلەردىڭ زاڭى تۇرعىسىنان العاندا دا حان تاعىنىڭ الدىندا ساربازداردىڭ قىلىشتاسىپ، كۇرەسىپ، اسىر سالىپ جۇرگەنىنەن دە فيلم تۇسىرۋشىلەردىڭ قانداي تاريحي دەتالعا سۇيەنگەنىن تۇسىنگەنىمىز جوق.
حان جاڭگىردىڭ شاتىرى دا البا-جۇلبا. ماتامەن وراپ، ىلدالداپ جاساعان شاتىرسىماق، شاتىر دەگەننەن گورى وزبەكتىڭ ماسادان قورعايتىن قالتقىسىنا كوبىرەك ۇقسايدى. جورىق ۇستىندەگى جاعداي عوي دەسەك تە، نە بورانعا، نە جاۋىنعا توتەپ بەرە المايتىن، ۇلتىمىز ومىرىندە جوق نارسەنى بۇگىنگى ۇرپاققا «سۇلتاننىڭ شاتىرى» دەگەن وسى دەپ كورسەتۋدىڭ تۇك تە قاجەتى جوق سەكىلدى. تىككەن كيىز ۇيلەرى دە تۇگەل جۇتاپ تۇر. ءۇي ىشىندەگى مۇكامالداردى ايتپاعان كۇننىڭ وزىندە، كيىز ۇيلەردىڭ كەيبىرىنىڭ شاڭىراعىندا تۇندىك جوق، ۇڭىرەيىپ تۇرسا، ال كەيبىر ۇيلەرگە بەلدەۋ ارقان دا تارتىلماي، تۋىرلىقتىڭ جەلمەن جەلپىلدەپ تۇرعانى دا قازاقى تۇرمىستىڭ قۇتىن قاشىرىپ-اق تۇر.
جەكپە-جەككە شىققان تالاي تايشىنى ايقاستا اتىنان اۋدارىپ تۇسىرگەن جاڭگىردىڭ «ءبورىنى توبەتكە تالاتقانداي» كەرگىلەپ ولتىرگەنى كوشپەندىلەردىڭ باياعىدان قالىپتاسقان دالا ءداستۇرىن كەلسە-كەلمەس بۇرمالاۋدان باسقا ەشتەڭە ەمەس. وسىعان دەيىن قانشاما باتىرلار جىرىن وقىساق تا، جەكپە-جەكتە جەڭىلگەن ادامدى ۇستاپ اكەلىپ، كەرگىلەپ ءولتىردى دەگەن ەپيزودتاردى كورگەن ەمەسپىز. جاۋىنىڭ دا ارتىنان وق اتپاعان، اۋلايتىن اڭىن دا ىسقىرىپ بارىپ اتاتىن دەگدار قازاق جەكپە-جەكتە جاۋىنىڭ باسىن كەسىپ تابانىنا سالسا سالعان شىعار، ءبىراق مىنا كينوداعىداي قول-اياعىن بايلاپ اكەلىپ قورلاپ ولتىرمەگەن.
ال تەلەحيكايانىڭ نەگىزگى ءتۇيىنى، وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى بولعان وربۇلاق شايقاسى دا، بىزشە، دىتتەگەن بيىگىنە جەتە الماعان. قاداۋ-قاداۋ جارتاستارى بار جىلعانىڭ بويىندا الىنعان كورىنىس كوپ كورەرمەندى «الەمدى تاڭعالدىرعان اتاقتى شايقاسى وسى ما سوندا؟» دەگەن جاداعاي ويعا جەتەلەيتىنى انىق.
قىسقاسى، ۇلتتىق كينو-تەلەفيلم قورىمىزدىڭ تاعى ءبىر تەلەحيكايامەن تولىققانىنا قۋانساق تا، قاتارداعى كورەرمەن رەتىندە ءوزىمىز بايقاعان ولقىلىقتاردى كورىپ، ءۇنسىز قالا المادىق. ماقسات – كەلەسى تۇسىرىلىمدەردە وسىنداي قاتەلىكتەرگە جول بەرىلمەسە ەكەن دەگەن ءۇمىتىمىزدى بۇلك ەتكىزىپ ءبىلدىرۋ عانا.
قالياكبار ۇسەمحان ۇلى
"استانا اقشامى" گازەتىنەن
6alash ۇسىنادى
