ول، 2003-2005 جىلدارى ۇلانباتىر قالاسىندا موڭعوليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىن، 2009-2010 جىلى ورەگون شتاتىنداعى پورتلەند مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن باكالاۆر، 2010-2012 جىلى ماگيستر دارەجەسىمەن بىتىرگەن. وحيو شتاتىنداعى كەنت مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنەن دوكتورانتۋرادا وقىپ، PhD دارەجەسىن 2016 جىلى قورعاعان.
2017 جىلدان بەرى فرەسنو قالاسىنداعى كاليفورنيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەسيتەتىندە اكادەميك پروفەسسور بولىپ جۇمىس ىستەيدى.
مەكەنجايى: اقش كاليفورنيا شتاتى، فرەسنو قالاسى
قىزمەتى: كاليفورنيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وپەراسيالىق تالداۋ، ماتەماتيكالىق ۇلگىلەۋ پروفەسسورى
قولداناتىن ۇيالى تەلەفونى: OnePlus
پايدالاناتىن كومپيۋتەرى: MacBook Pro، Surface Book
الەۋمەتتىك پاراقشالارى: Twitter @ertaytanay
كاليفورنيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، دوكتور ەرتاي تاناي ۇلى
– اقش-قا قالاي باردىڭىز؟
– 2003-2005 جىلدارى ۇلانباتىر قالاسىندا موڭعوليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە قارجى مامانى بويىنشا وقىپ، ءۇندىستان ۇكىمەتىنىڭ گرانتى بويىنشا 2005 جىلى جازدا پۋنە قالاسىنا اتتاندىم. 2005-2008 جىلعى وقۋ جىلدارىندا ءۇندىستاننىڭ پۋنە ۋنيۆەرسيتەتىنەن ءبىلىم الىپ، ونى قارجىگەر ماماندىعى بويىنشا ءتامامدادىم. سونىمەن ەلگە ورالىپ، 2009 جىلى اقپان ايىنا دەيىن ۇلانباتىر قالاسىنداعى كاپيتال بانكتە Financial Risk analyst ماماندىعى بويىنشا قىزمەت اتقاردىم. بۇل مەنىڭ العاشقى جۇمىس ورنىم بولدى.
2009 جىلى اقش-قا ماگيسترانتۋراعا اتتاندىم. ءبىر قىزىعى سول، ماگيسترانتۋرا وقۋىن تۋرا باستاي المادىم. ويتكەنى مەنىڭ ءۇندىستاندا بىتىرگەن باكالاۆر دەڭگەيدەگى ديپلومىم 3 جىلدىق بولىپ سانالادى ەكەن. ال ماگيسترلىك شارتى بويىنشا 4 جىلدىق جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن بولۋىم كەرەك. سوندىقتان اقش –تا تاعى باكالاۆرياتتا وقي باستادىم. ءبىراق پۋنە جانە موڭعوليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە العان ساباق كرەديتتەردى كورسەتىپ، قۇجاتتار وتكىزدىم. مۇندا ءبىر جىل ءبىلىم الىپ، 2009-2010 جىلى الەۋمەتتىك عىلىمدارى (social science) ماماندىعى بويىنشا باكالاۆر ءبىتىردىم. سودان كەيىن ماگيستردى 2010-2012 جىلدارى ەكونوميكا سالاسى بويىنشا ءتامامداپ، ارى قاراي PhD دوكتور دارەجەسىن الۋ ءۇشىن 2012-2016 ارالىعىندا ءبىلىمىم مەن بىلىكتىلىگىمدى شىڭدادىم. جالپى العاندا، PhD دوكتور دارەجەسىن العانعا دەيىن 13 جىل جوعارى ءبىلىم جولىندا تەر توكتىم دەسەم بولادى.
– ءسىزدىڭ ماماندىعىڭىزدىڭ ەركەشەلىگى قانداي؟
– «ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي» دەگەندەي ماماندىعىم ءبىلىم جولى بولعاندىقتان كوپ ۋاقىتىم ستۋدەتتەرگە وقيتىن دارىستەرگە دايىندالۋ مەن زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋمەن وتەدى. قازىرگى بۇكىل دۇنيە تەز وزگەرەتىن جاھاندانۋ زامانىندا بيزنەس پەن وركەنيەت الەمىندە نە بولىپ جاتقانىن ءجىتى باقىلاپ، ءبىلىپ وتىرۋ كەرەك. سوعان وراي ءبىلىم سالاسىندا اشىلعان جاڭالىقتار مەن ادىستەمەلىك تاسىلدەر، جۇمىستا قولدانىلاتىن جاڭا كومپيۋتەرلىك باعدارلامالاردى قاراستىرىپ، وقۋلىق كىتاپ جانە ماتەريالداردى وزگەرتىپ وتىرۋىمىز قاجەت. ودان تىس سوڭعى اكادەميالىق ماقالالاردى وقىپ، ءبىلىم جۇيەسىندە نە بولىپ، قالاي وزگەرىپ جاتقانىن باقىلاپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن دا سوعان قاراي سايكەستىرىپ جۇمىستاۋ كەرەك. اقش كوپ سالالارداعىداي اكادەميالىق ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا دا الدا كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ءبىرى. سوندىقتان وسى ەلگە دۇنيەجۇزىنەن ءبىلىمدى ادامدار كوپ كەلىپ، كوپتەگەن عىلىمي جينالىس، كونفەرەنسيالار وتكىزىپ وتىرادى. مەن دە جىلىنا 2-3 رەت وسىنداي كونفەرەنسيالارعا بارىپ قاتىسىپ تۇرامىن.
– قاراپايىم وقىرماندارعا وپەراسيالىق تالداۋ، ماتەماتيكالىق ۇلگىلەۋ پروفەسسورى دەگەن دارەجەڭىزدى ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز؟ ونىڭ بيزنەستى جۇرگىزۋدە ماڭىزى قانداي؟
– نەگىزگى تاقىرىبىم – قانداي ءبىر ءونىمنىڭ ديزاين جانە ءوندىرىس پروسەسسىنەن باستاپ تۇتىنۋشىعا دەيىنگى جولىنداعى بارلىق ۇدەرىس جانە ءوندىرىس كەزەڭدەرىندەگى شىعىستى ازايتىپ، تيىمدىلىكتى (efficiency) كوبەيتۋ. ياعني، قىسقاشا ايتساق، تۇتىنۋشىعا ءونىمدى ەڭ ارزان، ءبىراق ساپالى تۇردە جەتكىزىپ، قامتاماسىز ەتۋ جولدارىن ىزدەستىرۋ. سول ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن ماتەماتيكالىق جانە داتا اناليتيكالىق مودەلدەردى شىعارىپ، ونى قولدانۋ بولىپ سانالادى.
قازىرگى ەركىن نارىقتىق ەكونوميكادا الەمدىك باسەكەلەستىككە تۇسەتىن كومپانيالارلار ءۇشىن ونىڭ ماڭىزى وتە زور.
– ورتاشا تاۋلىكتىك جۇمىس كۇنىڭىز قالاي وتەدى؟
– كوپ ۋاقىتىمدى ۋنيۆەرسيتەتتە وتكىزەمىن. ءدارىس وقۋ، ساباق ۇيرەتۋ، ستۋدەنتتەرمەن بىرگە زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ دەگەن سياقتى. ونىڭ سىرتىندا ۋنيۆەرسيتەتتە ءارتۇرلى جۇمىستار اتقاراتىن كوميسسيالار بولادى. مەن ماگيسترانتۋرا / MBA / وقىتۋلارىن قاداعالايتىن كوميسسيا مۇشەسى بولعاندىقتان ءبىراز ۋاقىتىمدى سوعان جۇمسايمىن.
– ەڭ كوپ قولداناتىن باعدارلامالارىڭىز قانداي؟
– ءقازىر GitHub-تى كوپ قولدانامىن. سونىمەن قاتار ماماندىعىم بويىنشا ءبىر سالادا جۇمىس اتقاراتىن، ءبىراق باسقا جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءدارىس بەرەتىن ادامدارمەن Slack ارقىلى الەۋمەتتىك جەلىدەگى توپتار سياقتى بايلانىس جاسايمىن.
– ۋاقىت ۇنەمدەۋدىڭ ۇتىمدى ءتاسىلى نە؟
– مەن كەلەر اپتادا ىستەيتىن جۇمىستاردى الدىمەن ويلانىپ، ءتىزىمىن جاساپ العان دۇرىس دەپ ويلايمىن. ەرتەڭگى كۇنى سول ءتىزىم ارقىلى جاسالعان جوسپار بويىنشا جۇمىس اتقارساڭىز، ەڭبەگىڭىز ءونىمدى بولماق. ەگەر جوسپارىڭىز ءساتتى جۇزەگە اسسا، جۇمىسىڭىزدى اياقتاعان سوڭ ءلاززاتقا بولەنەسىز.
– اتقارىلاتىن ىستەر ءتىزىمىن قايدا بەلگىلەپ، قالاي جۇرگىزەسىز؟
– ونلاين كۇنتىزبە مەن قابىرعاعا جاپسىرىپ قوياتىن قاعازداردى قولدانامىن.
– جۇمىسىڭىزدىڭ وڭ جانە كەرى اسەرلەرى؟
– ۋنيۆەرسيتەت كەلەشەك ماماندىق جەتىلدىرەتىن ورتا بولعاندىقتان ونىڭ ماڭىزى زور. ستۋدەنتتەرگە ءدارىس بەرۋ ادىستەمەسىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن كوپ تەر توگۋ قاجەت. سوڭعى كەزدە جاڭالىق بولىپ ەنىپ جاتقان بيزنەستىك امال-تاسىلدەردى ۇنەمى قاداعالاپ، سول ارقىلى زەرتتەۋ تاسىلدەرى مەن وقۋ مازمۇنىن ۇنەمى وزگەرتىپ وتىرعان ءجون. سوندىقتان دا بۇرىڭعى وقۋ جۇيەسىنە قاراعاندا قازىرگى كەزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى ديناميكالىق سەرپىندى وزگەرىس جاساپ كەلەدى. سوعان ىلەسۋ ءۇشىن ۇنەمى وزگەرىستە بولۋ جاعىمەن ەرەكشەلىكتە دەپ ويلايمىن.
وقۋ، ءبىلىم ارقىلى ادام ءوزىن-وزى ۇنەمى دامىتىپ وتىراتىندىقتان جۇمىسىمنىڭ كەرى اسەرى جوق. ءبىراق جاساعان جۇمىس، ىستەگەن ارەكەتتەرىڭنىڭ جەمىسىن ۇزاق ۋاقىتتان كەيىن سەزىنەسىڭ. مىسالى ءبىر اكادەميالىق ماقالا جازعانعا 1-2 جىل ۋاقىت الادى. ونى اكادەميالىق جۋرنالدارعا جىبەرگەن سوڭ ولار تەكسەرىپ كورۋ ءۇشىن 1 جىلدان استام ۋاقىت كەتەدى. ياعني ءبىر ماقالا ەڭ از دەگەندە 2 جىلدا باسپاعا ارەن شىعادى.
– ءسىز نەنى ىستەۋگە شەبەرسىز؟
– ەشتەڭە. ءبىراق بىلمەگەن جانە ۇيرەنگىم كەلگەن نارسەنى جۇيەلى تۇردە تەز ارادا ۇيرەنىپ، اتقارۋعا ەبىم بار.
– ءقازىر قانداي جۇمىسقا نازار اۋدارىپ جاتىرسىز؟
– قازىرگى جاعدايدا لوجيستيكا /تاسىمال/ جانە تۇتىنۋشى سۇرانىسىن قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدەمىن. دالىرەك ايتقاندا، تۇتىنۋشى كەرى قايتارعان تاۋارلاردى ەڭ قىسقا مەرزىمدە از شىعىنمەن قالاي رەتتەۋ جونىندە ماتەماتيكالىق مودەلدەر جاساپ جاتىرمىن.
– كىتاپ كوپ وقيسىز با؟ ءدال ءقازىر قانداي كىتاپ نەمەسە ماقالا وقۋداسىز؟
– ماماندىعىما قاتىستى كىتاپتار مەن ماقالاردى كوپ قارايمىن. سوڭعى ۋاقىتتا جاقىندا عانا ەكونوميكا سالاسىندا نوبەل سىيلىعىنا يە بولعان ءۇش عالىمنىڭ ەڭبەكتەرىن وقىپ ءجۇرمىن.
– ءسىزدىڭ مىنەزىڭىز تۇيىق پا الدە اشىق پا؟
– كوبىنەسە اشىقپىن دەپ ويلايمىن.
– ءسىز قانشا ۋاقىت ۇيىقتايسىز؟
– شامامەن 7 ساعات ۇيىقتاۋعا تىرىسامىن.
– جۇمىس كەزىندە مۋزىكا تىڭدايسىز با؟ قانداي اۋەندەرگە اۋەسسىز؟
– كوپ مۋزىكا تىڭدامايمىن. ءبىراق ارەدىك جۇمىس بارىسىندا باياۋ كلاسسيكالىق اۋەندەردى تىڭداۋدى ۇناتامىن.
– ءسىزدى جۇمىستان تىس ۋاقىتتا قايدان تابۋعا بولادى؟
– جۇمىستان تىس ۋاقىتتا تازا اۋادا جۇرگەندى جاقسى كورەمىن. سوندىقتان ءدال وسى جەردە بولامىن دەپ ايتا المايمىن.
– كىمنەن، نەدەن كۇش قۋات الاسىز؟
– مەن ءۇشىن ەڭ باستىسى جانە ماڭىزدىسى – انامنىڭ تىلەك، دۇعالارى. اتا-انانىڭ بالاسىنا جاساعان باتا، دۇعالارى قابىل بولادى دەگەندەي قيىن ساتتەردەن جاقسىلىقپەن وڭاي وتكەن جاعدايلاردى ولاردىڭ دەمەۋلەرى دەپ تۇسىنەمىن.
– ومىردەن العان ەڭ جاقسى عيبراتىڭىز…
– قۇدايعا شۇكىر، توسىن وقيعالار بولعان جوق. الايدا قولىڭدا باردىڭ ءقادىرىن بىلگەن ءجون.
– جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن نەگە ءمان بەرۋ كەرەك؟ جاستارعا قانداي كەڭەس بەرەسىز؟
– كەيدە كەجەگەڭىز تارتىپ تۇرسا دا، ۇنەمى تالاپتانۋ كەرەك. نەگىزى كوپ جەتىستىككە جەتكەن ءبىلىمدى ادامدار مەن كاسىپكەرلەردىڭ بارلىعىنىڭ ءساتتى ساتتەرىنەن گورى ساتسىزدىكتەرى كوپ بولعان. كوپشىلىگىمىز سياقتى بىرنەشە قۇلاعان سوڭ ءتۇسىپ بەرە سالماعان. قايتا تاۋەكەل ەتىپ، تالاپتانا بەرگەن. سول ءۇشىن قاراپ جاتپاي، اركەز ارەكەتتە بولۋ قاجەت.
– كەلەسى قوناققا كىمدى ۇسىنىپ، جۇمىس ىستەۋ تاسىلىمەن تانىسقىڭىز كەلەدى؟
– Rio Tinto كومپانياسىندا مەنەدجەر بولىپ جۇمىستايتىن جەڭىس ۇلى باۋىرجاندى ۇسىنىس ەتەمىن.
kaznews.mn سايتىنان الىندى
6alash ۇسىنادى
