كولىكتەن تۇسەر-تۇسپەس ەرنارعا:
– توقتا – دەدىم. ارتىنا بۇرىلىپ قارادى.
– و كىسى تەمەكى تارتقاندى ۇناتپايدى ەكەن. وسى جەردە شەگىپ الايىن. ەكى ساعات وتكەنشە "قۋراپ" قالامىن – دەدىم.
– كەشىگەمىز. اسقار اعا كەشىكسەڭ كەتىپ قالادى ەكەن. تەلەفون ۇستامايتىنىن بىلەسىڭ.
– كەشىكپەيمىز – دەدىم قويۋ ءتۇتىننىڭ اراسىنان سىعالاپ.
– سۋرەتكە تۇسىرگەندە "بىلاي تۇرىڭىز، وڭعا قاراڭىز" دەگەنىمىزگە وتكەندەگى قىرسىق شالدارداي كونبەي قالماي ما؟ – دەپ كۇدىگىن ايتتى.
– باستىسى كەزدەسۋگە كوندىردىك قوي، ارى قاراي بىردەڭە بولار – دەدىم اۋزىما ءبىر تال "وربيت" ساعىزىن سالىپ جاتىپ.
اسقار اعانى وڭاي تاپتىق. قبتۋ-دىڭ ۋادەلەسكەندەي ءدال الدىندا كەزدەستىك. اماندىق-ساۋلىقتان كەيىن:
– الدىمەن مەن سەندەرگە ءبىر تاريحي ورىندى كورسەتەيىن. نەگىزگى جۇمىسىمىزعا سوسىن كىرىسەيىك – دەدى.
ورتا عاسىرداعى اعىلشىن سارايىنداي ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ۇلكەن ەسىگىن زور كۇشپەن يتەرىپ اشىپ، ەكىنشى قاباتقا كوتەرىلدىك. حان سارايىنداي جارىق، كيىز ۇيدەي دوڭگەلەنگەن ءدارىسحاناعا كىردىك.
"مىنە، مىنا جەر – تاريحي ورىن. العاشقى دەكلاراسيا، تاۋەلسىزدىك، اتا زاڭ، پرەزيدەنتتى تاعايىنداۋدىڭ بارلىعى وسى جەردە وتكەن. مەن – باقىتتى اداممىن. العاشقى جىلدارى سونىڭ داۋىسىن قولمەن ەسەپتەدىم. سەبەبى، ول كەزدە كومپيۋتەر جوق ەدى. كەيىن ەلباسىنىڭ جالاقىسىن دا ەسەپتەپ شىقتىم. انە، اناۋ شەتكى ورىندىقتا يمانعالي ەكەۋمىز وتىراتىنبىز"، – دەپ ەسىكتەن كىرە بەرىستەگى شەتكى ورىندىقتاردى نۇسقادى.
كەڭ ءزاۋلىم ساراي، ورىندىقتارعا وتىرىپ كوردىم. قالىڭ اعاشتان جاسالعان وتە بەرىك ورىندىقتار. ءالى مىڭ جىلعا دەيىن شىدايدى. وتىرىپ الىپ، 90-جىلدارداعى وسى جەردەگى وقيعالاردى ەلەستەتتىم. ەڭ العاش مەكتەپكە بارعاندا سىنىپتان سەزگەن ءبىر ءيىستى سەزدىم. ەسكىنىڭ ءيىسى...
"مىنە، مىنا مىنبەردە ەلباسى تۇرىپ العاش رەت تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ اتىنان سويلەدى"، – دەپ ەسكى، ءبىراق وتە اۋىر مىنبەردى كورسەتتى. وعان دا شىعىپ كوردىم...
مىسالى، اقش-تاعى العاشقى تاۋەلسىزدىك جاريالاعان شاعىن ەكى قاباتتى ءۇيدى مۇراجايعا اينالدىرىپ، سىرتىنا ەسكەرتكىش تاقتا قويعان. ال ءبىزدىڭ عيماراتتى ەشكىم بىلمەيدى"، – دەدى اسەكەڭ.
ءىشىن ارالاپ بولعان سوڭ، اعانىڭ كابينەتىنە كەلدىك. جولدا ەلباسىنىڭ تۇسكى اس ىشەتىن بولمەسىنە، قونايەۆتىڭ كابينەتىنە سوعىپ وتتىك...
ەرنار اينالدىرىپ سۋرەتكە ءتۇسىرىپ ءجۇر، ال مەن وسى وقيعالاردى ميىما جازۋعا تىرىسىپ، اسقار اعاعا سۇراقتى توتەسىنەن قويدىم:
— سۇحباتتى بىردەن تاريحتان باستاعىم كەلىپ وتىر. ەجەلگى ماتەماتيك تۇلعالار ولەڭ دە جازعان. مىسالى، ومار ھايام، ءال-فارابي، ۇلىقبەك، ءتىپتى ءحىح عاسىرداعى سوفيا كوۆاليەۆسكايا... اتاقتى ماتەماتيك ۆەيەرشتراسس: "ماتەماتيك اقىن بولماسا بەلگىلى ءبىر جەتىستىككە جەتە المايدى" دەيدى. ماتەماتيكتەردىڭ ولەڭدى تۇسىنەتىنىن قايدام، قازىرگى اقىندار ەسەپكە جۇيرىك ەمەس. بۇگىنگە كەلىپ وسى ەكەۋىنىڭ ەكىگە بولىنۋىنە نە سەبەپ بولدى؟
— ءومىر! ويتكەنى ءومىر ءبىر ورىندا تۇرمايدى. ءسىز تاريحتان وتسەڭىز، ءال-فارابي دەگەن كىسى اقىن دا بولعان، مۋزىكانت تا بولعان، ماتەماتيك تە بولعان، استرونوم دا بولعان ءھام فيلوسوف تا بولعان. ءال-فارابي عىلىمدى بەسكە بولەدى. سونىڭ ءبىرىن "ماتەماتيكا" دەپ العان. ال مۋزىكانى ماتەماتيكانىڭ ىشىنە كىرگىزەدى. مىنەكي، وسىدان-اق بىلۋگە بولادى. جاڭا ءوزىڭ ايتقان ومار ھايام. يراننىڭ مىقتى عالىمى. ول كىسى دە ەسەپكە جۇيرىك بولعان. ولەڭ دە جازعان.
ءقازىر عىلىم دامىدى، پوەزيا دا دامىدى. ءبىراق ءوز باسىم قانشالىقتى دامىعانىن بىلمەيمىن.
— پوەزيا دامىدى...
— قاتتى دامىسا دامىعان شىعار. ءبىراق، ءبارىبىر ومار ھايامنىڭ ءبىر شۋماعىنا جەتە المايدى. ءقازىر بۇل ەكەۋى (پوەزيا مەن ماتەماتيكا) بىر-بىرىنەن الشاق بولىپ كەتتى. تۇپتەپ كەلگەندە تۋىسقان.
— ەكەۋىن بايلانىستىراتىن نە نارسە؟
— ەكەۋىن ينتۋيسيا بايلانىستىرادى. قازاقشالاپ ايتساق قيال، سەزىم. سەزىم بولماسا، دۇرىس ولەڭ شىقپايدى. سەزىم بولماسا، دۇرىس ەسەپ تە شىقپايدى.
— سوندا ماتەماتيكاعا دا شابىت كەرەك پە؟
— مىندەتتى تۇردە كەرەك! شابىت بولماسا ءىسىڭ جۇرمەيدى. ماتەماتيكادا پروبلەما كوپ. سەن ونىڭ ءبارىن شەشە المايسىڭ. سەبەبى نە دەسەڭىز؟ قيال جەتپەيدى. وي، شابىت كەلۋ ءۇشىن جاعداي بولۋ كەرەك. مەن كۇي تىڭداسام نە كلاسسيكالىق مۋزىكا تىڭداسام...مىسالى، "تاتتىمبەت"، "جۇمىر قىلىش"، "كورۇعلى"، "جولاۋشىنىڭ جول قوڭىرى"... وزىنەن ءوزى وي كەلە باستايدى. ارى قاراي ءوزى جۇرە بەرەدى.
— ءبىر سۇقباتىڭىزدا: "ولەڭ جازۋ وڭاي، ماتەماتيكا قيىن" دەپسىز. وسىعان قارسى پىكىر ايتقىم كەلىپ وتىر. ەسەپ سياقتى ولەڭ جازۋ دا قيىن. ابايدىڭ ءسوزى بار: "تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ، ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەدى دەنەڭ" دەگەن. مەنىڭشە، بارلىق عىلىم، وركەنيەت پوەزيامەن باستالىپ، پوەزيامەن بىتەدى. ءسىزدىڭ ومىرىڭىزدە وسى ولەڭنىڭ الار ورنى قانداي؟
— مەن ابايمەن تالاسا المايمىن. ءبىراق مەنىڭ لوگيكامدى تىڭداپ كور. پۋشكين: "پوەزيا دولجنا بىت گلۋپوۆاتا" دەيدى. كىشكەنە اقىماقتاۋ بولۋ كەرەك دەگەنى عوي. سوعان قاراپ "ولەڭ — اقىماقتاۋ ونەر" دەپ ايتا الامىز با؟ جوق! تەك ۇلى ادامدار سولاي ەركىندەۋ ويلايدى. مەن ۇلى ادامنىڭ ماڭىنا جولاي المايمىن، ءبىراق كەيدە مەنىڭ دە ەركىندەۋ ايتاتىن كەزىم بولادى(كۇلدى). ارينە اقىندىقتىڭ، ولەڭنىڭ ادامزاتقا كەرەك ەكەندىگى، ولەڭمەن تۋىپ، ولەڭمەن ولەتىندىگى – ايقىن نارسە. ءبىراق ءسىز فاكتىگە كەلىڭىز. مىسالى، اقىنداردىڭ جازاتىن 3-4 تاقىرىبى بار: "ماحاببات، تۋعان جەر، وتان". باسقا تاقىرىپ جوق. ماحاببات دەگەن ەڭ وڭاي تاقىرىپ. "سۇيدىم-كۇيدىم" دەپ ءبارى جازادى ەمەس پە؟ شىندىعىندا ونى جازۋ دا وڭاي ەمەس. جالپى، كاسىپتىڭ ءبارى جاقسى. عىلىم دا، اقىندىق تا، قۇرىلىسشىلىق دا. اڭگىمە سونى پروفەسسيونالدى تۇرعىدا يگەرۋدە. ەگەر، ولەڭ جازۋ قيىنداپ كەتسە، دەمەك، پروفەسسيونالدى دەڭگەيدىڭ جوعارىلاعانى. "ماحاببات، كۇيدىم-سۇيدىم" دەگەن ميلليون ولەڭ بار.
— ماتەماتيكا تۋرالى ءبىر ولەڭ بىلەسىز بە؟
— ماتەماتيكا ەمەس، فيزيكا تۋرالى اكىم ىسقاقتىڭ "فيزيكتىڭ ماحابباتىن" بىلەمىن. — بوس ءسوز. ماتەماتيكا، فيزيكا تۋرالى ءبىر ولەڭ جوق. ولار ۇيقاسقا كەلمەيدى. ۇيقاسقا كەلتىرۋگە بولادى. تەك، ءبىلىم كەرەك. اعىلشىنداردا دجەيمس سيلۆەستر دەگەن ماتەماتيك ەسەپتى ولەڭمەن جازعان. نەمەسە نيككولو تارتاليا... قازاقتا ايتىس دەگەن ونەر بار. سوزبەن سالعىلاسۋ. "سەن قىز جىبەك ەمەسسىڭ" دەيدى. وعان جاۋاپ رەتىندە: "مەن قىز جىبەك بولماسام، سەن تولەگەن ەمەسسىڭ" دەيدى. اينالىپ كەلگەندە سوزبەن سالعىلاسۋ. مىنە، وسىنداي ايتىس يتاليادا دا بولعان. ءبىراق ول ايتىستىڭ بۇل ايتىستان ەرەكشەلىگى يتاليادا سوزبەن ەمەس ەسەپپەن ايتىسقان. ءبىرى ەكەنشىسىنە 10 ەسەپ بەرگەن. ونى كادىمگىدەي نوتاريۋس ارقىلى بەكىتىپ، پالەن كۇندە شىعارام دەپ قول قويادى ەكەن. جاۋابىن كەيىن حالىققا جاريالايدى. ول ەسەپتەردى حالىق تۇسىنبەسە دە ىشىنەن بىر-ەكى تۇسىنەتىن ادام بولعان. مىنە، سول كەزدە تارتاليا دەگەن كىسى ءۇشىنشى دارەجەلى تەڭدەۋدىڭ شىعارۋ جولىن تاپقان. تارتاليا دەگەن كەكەش دەگەن ءسوز. ومىردە دە ول كىسى كەكەش ەكەن. ونىڭ قارسىلاسى كاردانو دەگەن ماتەماتيك بولعان. كاردانو قۋلاۋ، سوزگە شەبەر كىسى ەكەن. سول ايتىستا تارتاليانى ەشكىم جەڭە الماعان. سەبەبى ول قارسىلاسىنا ىلعي ءۇشىنشى دارەجەلى ەسەپ بەرەدى ەكەن. قارسىلاس شاق كەلتىرمەگەن. كاردانو سونى ءبىلۋ ءۇشىن الداپ، ارباپ: "بۇل نە، بىزگە دە ۇيرەتشى؟" دەپ ءىشى-باۋىرىنا كىرىپ سۇراعان عوي باياعى. سول كەزدە تارتاليا ولەڭمەن جاۋاپ بەرگەن ەكەن. كاردانو دا قۋ عوي ءبىلىپ العاسىن، تارتاليا دالادا قالعان. سول فورمۋلانى "كاردانو فورمۋلاسى" دەيدى. كاردانو – ونسىز دا بەلگىلى مىقتى ادام. مىسالى، كولىكتەگى "كاردان ۆالدى" وسى كىسى ويلاپ تاپقان. ول كەزدەگى جۇرت ون قىرلى ەدى. كاردانونىڭ اقىلدىلىعى ماتەماتيكادان بولەك كۇندەلىك جازعان. ونىڭ ىشىندە ءبارى بار. باستى تاقىرىبى كۇندە نەشەدە تۇردى، جوتەلدى مە، جوتەلمەدى مە، قانداي ءتۇس كوردى، قاننىڭ قىسىمى قالاي بولدى ءبارىن جازىپ وتىرعان. مۇنىڭ ءبارى نە ءۇشىن؟ سەبەبى، ول كىسى ماتەماتيك ءارى "مەديك" بولعان. مەديسينادا دا جەتكەن جەتىستىكتەرى بار. ول: "مەن بوسقا ءومىر سۇرمەۋىم كەرەك" دەپ، ومىرىنە مەديسينالىق ەكسپەريمەنت دەپ قاراعان. ادامنىڭ كۇنىنە نەشە رەت تۇشكىرگەنى، اۋىرعانى، تاماق ىشكەنى جالپى قىزىق ەمەس شىعار، ءبىراق مەديسينا ءۇشىن قۇندى. يتالياداعى ايتىپ وتىرعان ايتىسىمىز – حVءى عاسىرداعى ەسەپ ايتىسى. ال، بىزدىكى سوزبەن سالعىلاسۋ. مۇنىڭ قايسىسى جاقسى ەكەنىن مەن ءدوپ باسىپ ايتا المايمىن. ءبىراق مەنىڭ بىلەتىنىم كەز كەلگەن ماتەماتيك ماحاببات تۋرالى ولەڭ جازىپ بەرە الادى. ونىڭ ساپاسى ناشار، دەڭگەيى تومەن بولۋى مۇمكىن. ول – باسقا ماسەلە. ال كەز كەلگەن اقىن ەسەپ شىعارىپ بەرە المايدى. جالپى اقىن ەمەس، كەز كەلگەن ادام ەسەپ شىعارا المايدى. وكىنىشكە وراي بىزدە نە كوپ اقىن كوپ. قازاقتا ەكىنىڭ ءبىرى ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن قۇراي الادى. ەكىنىڭ ءبىرى ەسەپ شىعارا المايدى.
ءبىز نەمەن ماقتانامىز. ءقازىر سۇراساڭ: "ويباي، شىڭعىسحان قازاق ەكەن، ويباي، ادام اتا قازاق ەكەن، ويباي، يسا پايعامبار قازاق ەكەن" دەيدى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟! بۇل ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ ءالى دامىپ جەتىسپەگەندىگىن بىلدىرەدى.
— قازاققا كىم كەرەك؟
– قازىرگى دامىعان زاماندا قازاققا تەحنوكرات كەرەك. ويتكەنى ءبىز ەرتەڭ ءسوز ۇيقاستىعى، ادەمىلىگىمەن العا شىعىپ كەتە المايمىز. ونى ءسىز مويىندايسىز، مەن مويىندايمىن. بالاڭىز مويىندامايدى. "وي، اتامىز بولتۋن ەكەن"، - دەيدى. "ايتا بەرەدى"،- دەيدى. بولدى. ءبىز نەمەن ماقتانامىز؟! ءقازىر سۇراساڭ: "ويباي، شىڭعىسحان قازاق ەكەن، ويباي، ادام اتا قازاق ەكەن، ويباي، يسا پايعامبار قازاق ەكەن" دەيدى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟! بۇل ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ ءالى دامىپ جەتىسپەگەندىگىن بىلدىرەدى. بالا دەڭگەيىندە ەكەنىن بىلدىرەدى. بۇل – پروۆينسياليزم. ويتكەنى، بۇگىن ماقتاناتىن ەشتەڭەسى جوق، سوندىقتان وتكەنىمەن ماقتانادى. ءسىز وتكەنمەن ماقتانباڭىز. ءسىز بۇگىنمەن ماقتانىڭىز. يسا پايعامبار – ەۆرەي، اسسيريا تايپاسىنىڭ ءبىر تىلىندە سويلەگەنىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. بولدى! قازاققا "بوراتسىڭ" دەسە نامىسى كەلەدى. شىندىعىندا وسىنداي سانامەن قايدا بارامىز. سەبەبى، ءبىز بوراتتىڭ تىرلىگىن قايتالاپ وتىرمىز. مىنە، وسىعان جۇرت نازار اۋدارسىن. قازاق تەك اقىندىق ونەرمەن وزامىن دەۋى – بوس ءسوز. اقىندىق قازاقتان باسقا ەشكىمگە كەرەك ەمەس. بۇل "ولەڭدى تاستا" دەگەن ءسوز ەمەس. ول "بۇگىنگى كۇننىڭ كاسىبىن ۇيرەن، جاتپا، العا جىلجى، پوزيتيۆ ىزدە" دەگەن ءسوز.
— تەحنوكرات دەپ قالدىڭىز. 2009 جىلى دا قازاققا تەحنوكرات كەرەك دەگەن ەكەنسىز. سودان بەرى 10 جىل ءوتتى. 10 جىل عارىشپەن ەسەپتەگەندە كوزدى اشىپ-جۇمعانداي ۋاقىت بولعانىمەن، عىلىم مەن تەحنيكا، اقپارات سالاسى جارىق جىلدامدىعىنداي دامىعان بۇگىنگى زاماندا، 10 تۇگىل 1 جىلدىڭ ءوزى كوپ. سەبەبى، ءبىر جىلدا جاڭا تەحنولوگيا شىعىپ، جاڭا عىلىمنىڭ نەگىزى قالانىپ جاتادى. جالپى، بۇدان 1 عاسىرداي ۋاقىت بۇرىن اباي سىناعان، اباي جازعان قازاق نەگە وزگەرمەدى، نەگە ءبىز ءالى قىسىر سوزگە قۇمارمىز، سوزدەن ىسكە كوشپەيمىز؟
— تاعى دا ابايمەن تالاسا المايمىن. قبتۋ-دا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىن. بيىل 200-دەي ستۋدەنتىم بار. بۇرىن 10-15، 20 بولاتىن. ءقازىر 200. اۋديتورياعا سىيماي كەتەدى. سونىڭ ىشىندەگى ونىنىڭ كوزىندە وتى بار، عىلىمعا ىنتاسى بار جىگىتتەر. بۇرىن ونداي دا جوق بولاتىن. سوندىقتان مەن تراگەديا كورمەيمىن. باستىسى ۇمتىلىس بار. جاقسى ايتتىڭ "10 جىل از با، كوپ پە" دەپ. ەگەر يسا پايعامبار جاسىمەن ەسەپتەسەڭىز 10 جىل تۇك تە ەمەس. ال كومپيۋتەر جاسىمەن ەسەپتەسەڭىز 10 جىل وراسان قاشىقتىق. كومپيۋتەر ميى ءار جارتى جىلدا 2 ەسە ءوسىپ وتىرادى. ءقازىر جىلدام دامىپ جاتىرمىز.
– پيفاگورشىلار 10 سانىن يدەال سان دەپ ەسەپتەگەن ەكەن. جالپى، سانداردىڭ قاجەتى مەن قاسيەتى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز.
–10 سانى يدەال سان ەمەس. 1 ساعاتتا قانشا مينۋت بار؟
– 60 مينۋت.
– دۇرىس.
– 1 مينۋتتا قانشا سەكۋند بار؟
– 60.
60. نەگە 60، نەگە 10 ەمەس؟! نەگىزى قاجەتتى سان 10 ەمەس، 60. 60 سانى قايدان شىقتى؟ كونە ۆاۆيلوننان. ەگيپەت پيراميدالارى كونە 60-تىق جۇيەمەن ەسەپتەلگەن. وندىق جۇيە بەرتىن كەلە شىقتى. ول بۇرىن ءۇندىستاندا جازىلعانىمەن، ەلدىڭ بارىنە قوسۋدى، كوبەيتۋدى ۇيرەتكەن Vءىىى عاسىرداعى ال-حورەزمي دەگەن بابامىز. وعان دەيىن جۇرتتىڭ ءبارى الپىسپەن جۇرگەن. نەگە ءبارىن الپىسپەن ەسەپتەيدى؟ 3-4-5 – ءۇش قاتار تۇرعان ساننىڭ كوبەيتىندىسى. بۇرىن ءبارى الپىسپەن ەسەپتەلگەن. اي، كۇن، جىلىڭىز. شەڭبەردىڭ ءوزى 360 گرادۋس. سوندىقتان قاجەتتى سان 10 ەمەس، 60 بولعان. ال-حورەزمي وندىق جۇيەنى ويلاپ تاپقاسىن جۇرتتىڭ ءبارى سوعان كوشىپ كەتتى. وڭاي عوي. جالپى، پيفاگور وزىنە بولىنەتىن باسقاعا بولىنبەيتىن سانداردى مىقتى دەپ ەسەپتەگەن. مىسالى، 7 وزىنە بولىنەدى، باسقا سانعا بولىنبەيدى. ال 6 ەكىگە جانە ۇشكە بولىنەدى. قازاق تا ەسەپكە جۇيرىك بولعان. ءبىراق ونىڭ ەسەبى بولەك ەسەپ. ءبىز وندىق جۇيەمەن ەسەپتەسەك، قازاق ون ەكىلىك جۇيەمەن ەسەپتەگەن. ونداي ەسەپ باسقا حالىقتاردا دا كوپ. مىسالى، چۋكچالار. ورىستار ءبارىن جاۋلاپ العانىمەن وسى چۋكچالاردى باعىندىرا الماپتى. سەبەبى، ولاردىڭ ويلاۋ، ساناۋ جۇيەسى باسقاشا بولعان. ارينە، كەيىن سوعىسپەن ەمەس، اراق بەرىپ، اۋرۋ تاراتىپ جەڭدى. سانداردىڭ قاجەتتىلىگى، قاسيەتى ونىڭ تۇرمىس سالتىنا بايلانىستى. سالىستىرمالى تۇردە عانا.
— قازاق حالقىنىڭ اراسىنان ماتەماتيكتەردىڭ كوپ شىقپاۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟
— ونىڭ ءبارى سالىستىرمالى نارسە. ماتەماتيكا قيىن عىلىم، وعان جۇرتتىڭ ءبارى بارمايدى. بىرىنشىدەن، جۇرەگى داۋلامايدى. ەكىنشىدەن، قىزىق ەمەس دەپ ويلايدى. شىندىعىندا ماتەماتيكادا شابىت بار، ادەمىلىك بار، وي بار. ءبىراق ونى ءتۇسىنۋ وڭاي ەمەس. "مۋزىكانىڭ تورەسى – وپەرا"،- دەيدى. نەگە وپەرا؟ ادامداردى جيناپ وپەراعا اپارساڭ جارتىسى قاشىپ كەتەدى. تىڭداي المايدى. وپەرانى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ۇلكەن ءبىلىم كەرەك. سول سياقتى ماتەماتيكاعا ءبىلىم كەرەك. ءسىز، مىسالى، 20 توم كىتاپ جازۋىڭىز مۇمكىن. ءبىراق حالىقتىڭ ەسىندە ءبىر عانا جول ولەڭىڭىز قالادى. ونى ءوزىڭىز دە بىلەسىز. ال ماتەماتيكادا ونداي بولمايدى. دۋلات يسابەكوۆ: "20 جاسىندا اقىن كلاسسيك بولا الادى، 20 جاسىندا جازۋشى كلاسسيك بولا المايدى" دەيدى. ماتەماتيكا دا سونداي عىلىم. ەگەر قازاققا مىڭ اقىن كەرەك دەسەڭىز، ون ماتەماتيك كەرەك شىعار. سوندىقتان از با، كوپ پە بار. جۇرتتىڭ ءبارى ماتەماتيك بولمايدى عوي. وندا ءومىر قىزىق بولماي قالاتىن ەدى. ويتكەنى ماتەماتيكا فورمالدى، ابستراكتىلى عىلىم. ونىڭ تۇبىنە ءىلۋ دە، بىرەۋ عانا جەتە الادى. سوندىقتان كوپ ادام ءوزىنىڭ، باسقانىڭ ءومىرىن قۇرتپاي قۇرىلىسپەن، قوي باعۋمەن اينالىسسا، مۇمكىن، پايدالىراق بولاتىن شىعار.
P.S. – الگى بوقتاپ سويلەيتىن قىزدىڭ اتى كىم ەدى؟ دەدى اسقار اعا.
– ايجان بايزاقوۆانى ايتاسىز با؟ – دەدىم.
– ءيا، سول قىز ءبىزدىڭ دەڭگەيىمىزدى كورسەتەدى. ايتپەسە، ەسى دۇرىس ادام سونىڭ ءسوزىن، ءىسىن باعا ما؟ ونىكى ماركەتينگ، كاسىپ. ولار "اتىڭ شىقپاسا جەر ورتەنى" تۋرا ماعىناسىندا تۇسىنەدى.
– شىرىن نارچايەۆاعا قالاي قارايسىز؟ – دەدىم.
– "ءنورمالنى" قارايمىن – دەدى دە كوستيۋمىنىڭ وڭ جاعىن اشىپ كورسەتىپ:
– ادام وسىنى كورسەتكەنگە داۋرىعا ما؟ ەلەمەي قويۋ كەرەك، ءبىتتى. وندايلار بارلىق ۇلتتا بولعان. ادامدار ايەل دەنەسىن كورگىسى كەلسە، ميكەلاندجەلونى قاراسىن دەدى.
– وعان گەنريح الدەگريەۆەر، دوروتي ياننونە، ەگون شيلە، گيۋستاۆ كۋربە، ۆينسەنت ۆان گوگ، رەنۋار سىندىلاردى قوسىڭىز،- دەدىم.
وسىلاي قوشتاسىپ شىقتىق. اسقار اعانىڭ: "قازاققا اقىن ەمەس، تەحنوكرات كەرەك! ەرتەڭ سەنىڭ بالاڭ ءسوزىڭدى مويىندامايدى" دەگەنى سانامدا جاڭعىرىپ جاتتى.
– شىندىعىندا سولاي ما؟ – دەپ ەرنارعا قارادىم. ول مەنىڭ ءسوزىمدى ەستىگەن دە جوق. كوشەدەگى بەيتانىستاردى سۋرەتكە تۇسىرۋمەن اۋرە ەدى.
اڭگىمەلەسكەن تۇرسىنبەك باشار
massaget.kz
