اسان قايعى جەلمايا ءمىنىپ جەلدىرتىپ، سارىارقانى ارالاپ جۇرگەندە، ءار جەرگە ايتقان سىندارى مىناۋ ەكەن: ۇزىن اققان ەرتىستى كورگەندە: «مىنا شىركىننىڭ بالاسى تويدىم دەپ قاراپ وتىرماس، قارىنىم اشتى دەپ جىلاپ وتىرماس. سيىردىڭ ءمۇيىزى، دوڭىزدىڭ قۇلاعى شىعىپ تۇرعان جەر»،- ەكەن دەپتى.
اسان قايعى (حاسان) ءسابيت ۇلى
تۇندىكتى وزەنىن كورگەندە: «ون ەكى قازىلىق وي تۇندىك، ماڭىراپ جاتقان قوي تۇندىك. قويدىڭ قۇلاعى تۇتام شىعىپ تۇرعان جەر ەكەن»،- دەپ تاستاپ كەتۋگە قيماي، ارتىنا ءۇش قاراعان ەكەن. سونان «ءۇش قارا» اتانعان ەكەن تاۋدىڭ اتى.
قىزىلتاۋ دەگەن جەرگە كەلگەندە: «تاۋ-تاسى كەش بولعاندا قوي بولىپ، ىڭىرانىپ جاتادى ەكەن. توقتى قىسىر قالمايتىن جەر ەكەن»،- دەپتى.
باياناۋىل تاۋىن كورگەندە: «ات ەرىن المايتىن جەر ەكەن. باۋىرىندا تۇزى بار ەكەن، تۇزى اۋىر ەكەن، ءبىر ءتۇن تۇنەپ كەتەمىن دەگەن ادام، ءبىر جۇما توقتاپ قالادى ەكەن. تۇزى جىبەرمەيدى ەكەن»،- دەپتى.
اششى بويىنا كەلگەندە، ارتىنا قاراپ: «ا، باياناۋىل! سەنىڭ قونىس بولىپ تۇرعانىڭ مىناۋ، اششىنىڭ ارقاسى ەكەن. مال جازعىتۇرىم ءبىر جۇما اششىلايدى ەكەن، كۇزگە تامان ءبىر جۇما اششىلايدى ەكەن. سونىسى ءبىر جىلعا تاتيدى ەكەن»،- دەپتى.
شىدەرتى دەگەن وزەندى كورگەندە: «مىنا شىركىننىڭ توپىراعى اسىل ەكەن. التى اي ءمىنىپ ارىقتاعان ات، ءبىر ايدا مايعا بىتەتىن جەر ەكەن. بوس جىلقى شىلدەرلەپ قويعانداي توقتايتىن، جىلقىنىڭ قونىسى ەكەن»،- دەپتى.
ولەڭتى وزەنىن كورگەندە، توقتاپ ەشنارسە ايتپاي، ولەڭدەتە بەرگەن ەكەن. «نەگە ۇندەمەيسىز؟» — دەگەندە، از تۇرىپ: «ولەڭتىنىڭ سۋى — ماي، شىدەرتىنىڭ ءشوبى — ماي»،- دەپ جۇرە بەرىپتى.
سىلەنتىدەن ءوتىپ جالاڭاشتىڭ تۇزىنا بارعاندا: «اتتىڭ توبەلىندەي جالاڭاش، سەنى الدىما وڭگەرەيىن بە، ارتىما بوكتەرەيىن بە، قاي جاراما تارتايىن؟ اينالاڭ از، ونان باسقا ءمىنىڭ جوق، تابىلمايتىن جەر ەكەنسىڭ»،- دەپتى.
ەسىل وزەنىن كورگەندە: «جارى مەن سۋى تەڭ، جارلىسى مەن بايى تەڭ بولاتىن جەر ەكەن»،- دەپتى.
نۇرانىڭ بويىن كورگەندە: «التى كۇندە ات سەمىرتىپ مىنەتىن جەر ەكەن»،- دەپتى.
تورعاي وزەنىن كورگەندە: «اعار سۋى بال تاتىعان، اق شاباعى ماي تاتىعان جەر ەكەن»،- دەپتى.
تەرىساققان دەگەن وزەندى كورگەندە: «سارىارقانىڭ تۇزدىعى ەكەن»،- دەپتى.
«جەتى قوڭىردى كورگەندە: «سارىارقانىڭ ماۋسىمى ەكەن»،- دەپتى.
ۇزىن اققان سىر بويىن كورگەندە: «باسى بايتاق، اياعى تايپاق قونىس ەكەن، قارا تاۋدى جايلاسام، سىردىڭ بويىن قىستاسام، قونىس بولۋعا سوندا عانا دۇرىس ەكەن»،- دەپتى.
سۋلى كەلەس، ڭۇرلى كەلەس وزەندەرىن كورگەندە: «موڭىرەۋىن، سيىر بولىپ موڭىرەۋىن. سيىر تۇقىمى ۇزىلمەيتىن جەر ەكەن»،- دەپتى.
اسانقايعى بۇكىل التى الاشتىڭ (قازاقتىڭ) جەر-سۋىن، قونىسىن كورەم، بۇلارعا جاعداي تۋعىزامىن دەپ كوپ زامان ءومىرىن دالادا وتكىزىپتى. جۇرگەن جەرىندە جاقسى قونىسقا دا، جامان قونىسقا دا باعا بەرىپتى.
اسانقايعى جيدەلىبايسىن جەرىنە قىزىعىپ: «اي، جيدەلىبايسىن، ارتىما بوكتەرىپ كەتەر ەدىم، اتتەڭ اتىم كوتەرە المايدى-اۋ!»- دەپتى.
ياسسى قالاسىن (قازىرگى تۇركستان) ولاردىڭ قوجا-مولدالارىن كورگەندە: «اي، قارىس جەرى ءبىر ارىق، جەر سورلىسى مۇندا ەكەن، ايەلى سەمىز، ءورى ارىق، جۇرت سورلىسى مۇندا ەكەن»،- دەپتى.
شىڭعىرلاۋدى كورگەندە: «اي شىڭعىرلاۋ، جىلقى ءوزى وسكەن جوق، شىڭعىرلاۋ سەن ءوسىردىڭ!» - دەپ ءۇش اينالىپ، شىڭعىرلاۋدىڭ سۋىنا قولىن مالىپ وتىرىپ: «شىڭعىرلاۋ وكپەلەر، اتتىڭ ەرىن ال، قونايىق، ات سۋارىپ، اۋناپ-قۋناپ كەتەيىك»،- دەگەن ەكەن.
«اي جانارىستان، جىرىمداي سۋعا بولا شەتتە قالدىڭاۋ ەسىل، ەرىم-اي»،- دەپ ءبىر توبەگە كەلىپ جىلاپ تۇرعان ەكەن. اسان قايعى بەكارىس تۇقىمىنان، ورتا ءجۇز؛ قايتىس بولعان جەرى ۇلىتاۋدىڭ باسى بولسا كەرەك.
"شەشەندءىك شيىرلارى" كءىتابى
6alash ۇسىندى
