التى قىردان اسىپ جەتكەن «اناعا ساعىنىش»

ءسوزى: قۋانىش ءىليااس ۇلى

ءانى: اينۇر ۇرىستەم قىزى

ورىنداعان: كابىيرا ۇرىستەمقىز

ادام بالاسىنىڭ اناعا دەگەن جۇرەك ءسوزىن بەينەلەيتىن ءبىر ءان جۋىقتا دۇنيەگە كەلگەنىن جۇرت تولىق بىلە بەرمەسە كەرەك.
ول قۋانىش ءىلياس ۇلى ءسوزىن، اينۇر ۇرىستەم قىزى اۋەنىن جازعان، كابيرا ۇرىستەم قىزى شىرقاعان «اناعا ساعىنىش» اتتى جاڭا ءان.
يا، اياۋلى انا، ارداقتى ەسىم، كۇللى عالام وسى ءبىر عانا سوزگە سىيىپ تۇرعانداي، بۇل عالامدا انانى جىرلاماعان اقىن، انا جايىندا ءان شىعارماعان سازگەر جوق شىعار-اۋ! دۇنيەدەگى ساعىنشىتىڭ ەڭ بيگى، اسقاعى اناعا ساعىنىش بولار، سول سان مىڭ جۇرەكتىڭ ساعىنىشىن ءبىر جۇرەككە سيعىزىپ، جەتكىزۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن دارىن بولسا كەرەك.
اڭعارلى ويمەن ءان الەمىنە كوز سالساق، انا جايىندا شىرقالعان تالاي انگە كۋا ەكەنبىز.

نۇرعيسا تىلەندى مەن قادىر مىرزا-ٴالىنىڭ «اسىل اجە»، مارات وماروۆتىڭ «اناشىم»، قۇماربەك ساحارين مەن ەلمۇرات تۇياق ۇلىنىڭ «ساعىندىم انامدى»، ابدىماناپ ابەۋ ۇلى مەن يمانالى تولەۋباي ۇلىنىڭ «اياۋلى انا»، الماسبەك شايمۇران ۇلىنىڭ «اناشىم»، جىگەر حاكىم ۇلى مەن قادىل احىمەت ۇلىنىڭ «انام مەنىڭ اۋىلدا» قاتارلىاندەر وتە ءساتتى شىققان، ءوز داۋىرىندە تالاي ساعىنىشتىڭ سارىعىن باسقان، بۇگىنگى كۇندەرى حالىق انىنە اينالىپ كەتكەن بەگزات اۋەندەر.
جوعارداعى اندەرىمىز انا سىندى ارداقتى وبىرازدى ءار قىرىنان سۋرەتتەپ، جۇرت جۇرەگىنەن ورىن العان، ايتا بەرسەك جالپى ادامزاتتىڭ ورتاق ءانى بوپ شىرقالعان ماڭگىلىك ءان.
كوركومونەر جالپىنىڭ دۇنيەسى، ول ءبىر جۇرەكتەن تۋعانىمەن جالپىنىڭ جۇرەك ءسوزىن ايتا الاتىن بولۋ كەرەك. ال تىلىمىزگە تىيەك بولىپ وتىرعان «اناعا ساعىنىش» ءانى بوگەنايى بولەك، حالىقتىق ءارى زامانالىق بوياۋى بار ءان. ول سان جۇرەكتىڭ ساعىنىشىن ءبىر ارناعا توعىستىرعان، انا مەن بالا ورتاسىنداعى تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكتى تاماشا سەزىممەن جەتكىزگەن تۇعىرى بيىك، تۇلعاسى بولەك ءان.
ەندى وسى ءاننىڭ سوزىنە توقتالايىق:
ەڭ اسقاق الەمدەگى كيەلى ەسىم،
تۇسىمە اياۋلى انا، جيى ەنەسىڭ.
تالدىرىپ جانارىڭدى قارا جولعا،
جاۋتاڭداپ تاياعىڭا سۇيەنەسىڭ.
يا، الەمدەگى كيەلى ەسىم انا، بالا جۇرەگىندە ماڭگىلىككە ساقتالعان، كورە الماسا تۇسىنە جيى كىرەتىن شىن بەينە. ال جانارىن تالدىرىپ، قارا جولعا قاراعان، تاياققا سۇيەنىپ جاۋتاڭداعان قانشاما انا ءجۇر دەيسىڭ-اۋشىركىن! ءتىل جەتپەس ساعىنىش سەزىمدى وسىنداي ەكى تارماققا سيعىزىپ انا وبىرازىن سومداۋ قانداي دانالىق دەرسىڭ.
قايسار بوپ قاسيەتىڭ جارالعانىڭ،
ويلايسىىڭ قارتايساڭ دا بالا ارمانىن.
سان بەلدەن اسقانىمدا،
ساعىنىپ جاتقانىڭدا،
قۋانتىپ انا سەنى بارا المادىم!
قاراڭىزشى، قارتايسا دا بالاسىنا ماڭگى باقىت تىلەۋ، ساعىنۋ انا سىندى وسى ءبىر جاننىڭ ماڭگىلىك وتەيتىن بورىشى سياقتى. ول ماڭگىلىك ساعىنىش، ماڭگىلىك ارمان.
سان بەلدەن اسسا دا، ساعىنىپ جاتقان اناسىنا بارىپ قۋانتا الماۋ بارلىق بالا جۇرەگىندەگى وكىنىش، ارمان.
جالعادىڭ ۇرپاق كوشىن سان اتانىڭ،
اتىردىڭ الديمەنەن دالا تاڭىن.
سيپاعان ماڭدايىمنان بار جاقسىلىق،
ول سەنىڭ اياۋلى انا الاقانىڭ!
بولاشاق ۇرپاق كوشىن جالعاعان سول انانىڭ ءالديى، ەرتەڭگى ۇرپاعىم دەپ شەكسىز مەيىر سىيلاعان سول انانىڭ اياۋلى الاقانى.
انانىڭ سيپاعان الاقانى بۇكىل دۇنيەنىڭ مەيىرى.
ارىلماس اق سۇتىڭنەن ءنار الىپپىز،
قيىرعا قۇشاعىڭنان تارالىپپىز.
اتىمىز ايعا جەتكەن ساعان جەتپەي،
الىستان ساعىنۋعا جارالىپپىز.

اينۇر ۇرىستەم قىزى

انانىڭ اق سۇتىنەن ءنار الىپ، ىستىق قۇشاعىنان تارالىپ،سان قيىرعا قانات قاققان قانشاما ۇلاندارىمىز ءجۇر. ولار وتاننىڭ ۇلان-بايتاق جەرىن ارالاۋعا اياعى جەتسە دە، اناسىنا اياعى جەتپەيتىنىن قايتەرسىڭ؟ «اتىمىز ايعا جەتكەن ساعان جەتپەي، الىستان ساعىنۋعا جارالىپپىز» قانداي اسەرلى، شىن جۇرەكتەن شىققان شىنايى ساعىنىش، مىنە بۇل اناسىن ساعىنىپ جۇرگەن جانداردىڭ جۇرەك ءسوزى.
جالپى ءان سوزىندە، اناعا ساعىنىش ارقاۋ بولىپ وسى ءبىر ءتىل جەتپەس ساعىنىشتى سەزىم وبىرازدى وي مەن تاماشا سۋرەتكەرلىكپەن بەينەلەنگەن. وسىنداي ءان دۇنيەگە قالاي كەلدى؟ قانداي سەزىم قۇدىرەتىنەن تۋدى؟ دەيتىن ساۋالدىڭ جاۋابىن جۇرت بىلگىسى كەلەر. اسىرەسە وسى ءاننىڭ الدىمەن مۋزيكاسى دۇنيەگە كەلىپ، سوڭىنان ءان ءسوزى جازىلعاننىڭ ءوزى ءبىر اسەرلى اڭگىمە.
ەندى سازگەر اينۇر ۇرىستەم قىزى مەن ءان سوزىنىڭ اۆتورى قۋانىش ءىلياس ۇلىنىڭ اڭگىمەلەرىنە دەن قويىڭىز. اينۇر ۇرىستەم قىزى بىلاي باياندايدى:
«اكەم ۇرىستەم قامزا ۇلى التاي قالالىق ويىن-ساۋىق ۇيىرمەسىنىڭ، مادەنيەت مەكەمەسىنىڭ باستىعى بولعان، ءان ونەرىن شىنايى سۇيگەن ءانشى، سازگەر. ءوزىنىڭ قىسقا ومىرىندە التايدىڭ مادەنيەت-كوركەمونەرىنە ٴٴبىر كىسىلىك ۇلەس قوسىپ، جۇرتتىڭ جاقسى باعاسىن العان ازامات. ءبىراق 1997-جىلى ومىردەن ءوتتى. سوندا ۇيدە 8 بالا جەتىم قالدىق. شەشەم اكەمىزدىڭ جوقتىعىن بىلدىرمەي، ءبىزدى باعىپ-قاعىپ ەرجەتكىزدى، وقىتتى، ۇيلەندىردى. ءوزىم 1997-جىلى جوعارى مەكتەپتى ءبىتىرىپ كەلىپ، قىزمەتكە شىعىپ، انام كوتەرگەن اۋىر جۇكتىڭ ءبىر جاعىنا قولعابىس تىيگىزە ءجۇرىپ، انامنىڭ قاجىماس قايسار رۋحىنا كۋا بولدىم. ءقازىر بارلىعىمىز سەميالانىپ، بولەك كەتتىك، قىزمەت، تىرشىلىك كۇيبىڭمەن سول انامىزعا سالەمدەسۋگە مۇرسا تىيمەيتىن جەرىمىز بار، ال انامىز سول باياعىسىنشا ءبىزدىڭ تىلەۋىمىزدى تىلەۋمەن كەلە جاتىر. ارداقتى انامنىڭ اق ءسۇتىن قالاي اقتاسام دەيتىن وي مازالاي بەرەتىن-دى. ۇلدە مەن بۇلدەگە وراپ كيىندىرسەم، انامنىڭ اق ٴسۇتى اقتالار ما؟ جوق، انام سياقتى انالاردىڭ وبىرازىن بەينەلەي الاتىن ءبىر ءان شىعارۋعا بەكىندىم. تۇڭعىش ءانىم «پاي-پاي ءومىر» ءساتتى شىققان سوڭ، بۇل ويىم ءتىپتى بەكىندى دە، سونىمەن وسى ءاننىڭ اۋەنىن جازىپ شىقتىم، ەندى ءان ءسوزىن جازدىرۋعا تۋرا كەلدى.

قۋانىش ءىليااس ۇلى

اي ءسۇيدى ماڭدايىمنان جىلىنبادىم،
كۇن ءسۇيدى ماڭدايىمنان جىلىنبادىم.
قىسسا دا قۇشاعىنا دالا تاعى،
كەرەك بوپ انامنىڭ الاقانى-دەپ انا جايىندا تالاي جاقسى ولەڭ جازىپ جۇرگەن اقىن قۋانىش ءىلياس ۇلىنا ءان اۋەنىن جولداپ، وسى اۋەندى تولىق بەينەلەي الاتىن ءان ءسوزىن جازۋدى تاپسىردىم» دەپ اياقتاتتى.
ءان ءسوزى جايىندا، قۋانىشىلياس ۇلى:
«اتا-انا ءوز ۇرپاعىنىڭ تىلەۋىن تىلەيتىن، ماڭگى ۇرپاعىم دەپ وتەتىن سەزىمىن ءبىر سوزبەن بەينەلەۋ قيىن عوي. ءبىر ۇرپاق ءبىر ۇرپاققا قارىزدار، قارىز ۇرپاق جالعاسىپ قايتارىلىپ جاتاتىن ءومىر فيلوسوفياسى بار. ءوزىم ەرتە وقىپ، ورتالىق قالا ۇرىمجىدە قىزمەتكە ورنالاسىپ قالدىم دا، انامنىڭ قاسىندا كوپ بىرگە بولاالمادىم. «اتىمىز ايعا جەتكەن ساعان جەتپەي» دەگەندەيىن، پارتيانىڭ باۋلىپ-تاربيەلەۋىنىڭ ارقاسىندا، جەرمەن دە جۇگىرىپ، اسپانمەن دە ۇشىپ، ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن جەرىن ارالادىق، ءبىراق سول ساعىنىپ جۇرگەن اناعا ات جەتپەدى.
«سان بەلدەن اسقانىمدا،
ساعىنىپ جاتقانىڭدا،
قاسىڭا بارا المادىم» دەپ اناعا بورىشىمدى ءبىلدىرۋ ءۇشىن، ءبىر ءان تەكىسىن جازۋ ارمان ەدى.
وسىنداي وي جەتەگىندە جۇرگەنىمدە، اينۇر ۇرىستەم قىزىنىڭ وسى اۋەنى الدىما كەلدى. ءان اۋەنى مەنى ساعىنىشقا جەتەلەدى، ويىما انا جايىندا كوپ ويلار ورالدى. ءان اۋەنىن تولىق بەينەلەي الاتىن، اناسىنا بورىشتار بوپ جۇرگەن جانداردىڭ جۇرەك ءسوزىن ايتا الاتىن «اناعا ساعىنىش» اتتى ءان تەكىسىن ءساتتى جازىپ شىقتىم. كەيىن كابيرا ۇرىستەم قىزى ورىنداپ، جۇرتتىڭ جاقسى باعاسىن الدى» دەپ اياقتاتتى.

كابىيرا ۇرىستەم قىزى

ءساتتى شىققان قايسى ءبىر ءاننىڭ شىعۋ تاريحى بولادى، جاقسى ءان قاشاندا ءوز تاريحىن ءوزى جازدىرادى. ونىڭ قۇندىلىعى وسىلاي ءار جاعىنان ۇلكەن ءبىر رۋحانيات دۇنيەسىن الدىڭا جايادى.
«اناعا ساعىنىش» ءانىن تىڭداساڭىز، جان دۇنيەڭىزدى ءبىر ءتۇرلى ساعىنىش سەزىم كەرنەپ، انا دەگەن ارداقتى ەسىم، كوڭىل كوكتەمىڭىزدە مىڭ قايتالانىپ، ماڭگىلىك وشپەس تۇلعاعا اينالادى. بۇل ءان قۇدىرەتتى! وسى قۇدىرەت قايدان كەلدى؟ ول ءان ءسوزى مەن اۋەننىڭ ءبىر ارناعا توعىسۋى، شىرقاۋشىنىڭ ءدال سايكەسىمى ءاننىڭ باعىن اشۋى دەسەك ارتىق ايتقان بولماسپىز.