On shaqty jyl buryn Ulan-Batyr qalasynda qazaq tilinde jaryq kórgen «Náýbet qurbandary» atty kitapta 1938-1950 jyldar aralyǵynda atylǵan nemese qandaı da bir jaza júktegen 1250-ge jýyq mońǵolıalyq qazaqtardyń aty-jóni jarıalanypty.
Mundaǵy tizimde 1239-shy bolyp «Chokomanov Mahmýd (t)» degen adamnyń esimi tur. Qysqasha anyqtamalyqta: «1917 jyly Qazaqstannyń Semeı oblysy, Úrjar aýdanynda týǵan. Ómiriniń kóbi Shyǵys Túrkistanda ótken. 1944 jyly 27 aqpanda mońǵol shekarashylarynyń qolyna túsip, Qobda qalasynda segiz aı tergeýde jatqan. Osy jyldyń qazan aıynda Ulan-Batyr qalasyna jóneltilip, qatań baqylaýǵa alynǵan. 1951 jyly 7 sáýir kúni tutqyndalyp, 29 maýsymda arnaıy komısıanyń №2 buıryǵymen atý jazasyna buıyrylǵan. 1991 jyly 6 jeltoqsanda Joǵary sot ákimshilik keńesiniń 184-shi kepildemesimen aqtalǵan» delinipti.
Joǵarydaǵy jazbadan keıin «Úrjarda týyp, Ulan-Batyrda atylǵan qazaq kim?» degen suraq kópten beri kókeıde júrdi. Eptep izdene bastadyq. Áýelgi bilgenimiz: Ulan-Batyrda atylǵan arystyń esimi – Mahmut Ybyraıuly Shoqamanov (Chokomanov emes) eken. Sátin salǵanda Mahmuttyń atalas inisi Murat Smaǵulov pen jıen qaryndasy İńkár Bapına tabyla ketkeni. Murat aǵamyz qazir Almaty oblysynyń Talǵar aýdanyndaǵy Taldybulaq aýylynda turyp jatyr. Mukeńniń aıtýyna qaraǵanda, bul áýlettiń rýy – naıman-qarakereı-tuma. Shoqamannan tórt ul: Ybyraı, Smaǵul, Júnis, Adaljan. Ybyraıdan – Mahmut, al Smaǵuldan – Murat. İńkár apamyz bolsa Shoqamannyń tórt qyzynyń biri Zulqıjadan týǵan jıen. Bul kisi qazir Almatyda turady.
İnisi Murat Smaǵulov 1990 jyly 12 qańtar kúni baı-ólkelik jazýshy Kákeı Jańjuńulynyń atyna hat jazyp, aǵasy Mahmutqa suraý salypty. Osy oqıǵadan keıin sondaǵy el-jurt, zıaly qaýym, Shoqamanovtyń kózi tiri urpaqtary, Mahań jaıly habar taýyp, tulǵanyń ómir-tarıhyn zertteı bastady.
Mahmuttyń Mońǵolıaǵa barýy
Áńgimeni áriden bastasaq, Mahmut 1917 jyly týǵan. Aq qashyp, qyzyl qýǵan jyldary týystarymen birge shekara asqan. Sháýeshek qalasynda orta mektepti, odan keıin 1933 jyly Úrimjidegi qarjy tehnıkýmyn bitirip, úsh jyl memlekettik bankte qyzmet atqarǵan. 1936-1939 jyldary Úrimji qalalyq muǵalimder daıarlaıtyn oqý ornyn támamdap, Shyńjań ólkelik Aǵartý mekemesinde qytaı tilinen aýdarmashy jáne qazaq mektepterine oqýlyq daıyndaý bóliminiń bas mamany, 1941 jyly ólkelik Qazaq-qyrǵyz mádenı-aǵartý uıymynyń tóraǵasy mindetin úsh jyl atqaryp, 1943 jyly Úrimjidegi gomından partıasynyń saıası mektebine qabyldanypty.
1943 jyldyń 14 jeltoqsan kúni gomından partıa mektebiniń kýrsanttary Mahmut, Qusaıyn, Nurmahmud úsheýin Shyńjań ólkesiniń dýbany (tóraǵasy) Shen Shısaıdyń ózi qabyldap, olarǵa asa mańyzdy tapsyrma júktegeli otyrǵanyn aıtady. Ol tusta gomındannyń basty jaýy Ospan bastaǵan qazaqtar Mońǵolıa shekarasyna ótip baryp, eki ortada baıyrqalap turǵan. Al Shyńjań bıleýshisi Shen Shısaı bolsa Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta Keńes Odaǵy jeńiledi dep oılap, olardan dereý qol úzip, 1943 jyldyń basynda ólkede qyzmet atqaryp júrgen keńestik mamandar men áskerı kúshtik qurylymdardy qýyp shyqqan. Ornyna ishki qytaıdan Chan Kaıshı basqarǵan gomından áskerılerin engizgen bolatyn.
Shen Shısaıdyń satqyndyǵy saldarynan Shyǵys Túrkistan qoldan shyǵyp bara jatqanyn ańǵarǵan Stalın ólkede gomından áskerine qarsy turǵan jalǵyz kúsh Ospan batyrdy qoldaý qajet degen sheshim shyǵaryp, oıyn júzege asyrý úshin Shyńjań-Altaı óńirine shekaralas Mońǵolıany paıdalanýdy kózdedi. «Qulannyń qasýyna, myltyqtyń basýy» degendeı Stalın dereý Mońǵol úkimetine «Ospandy qoldańdar!» degen buıryq berip, irgege kelgen qazaqtarǵa «mine myltyq, mine aqsha tek ana satqyn gomındandy jaıpap berseńder boldy» deıdi.
Oqıǵa bulaı órbıdi dep oılamaǵan Chan Kaıshı men Shen Shısaı sasyp qalyp, dereý Ospannyń betin qaıtarýǵa adam attandyrady. Olar joǵarydaǵy úsheý: Mahmut, Qusaıyn, Nurmahmud. Bularǵa júktelgen tapsyrma: Ospandy áskerimen qosa qaıtaryp ákelý. Kelgen jaǵdaıda kóterilisshilerge eshqandaı jaza joq. Mal-múlki ıne-jibine deıin qaıtarylady. Tutqyndaǵy adamdaryn túgel bosatamyz... t.b. jaqsylyqty úıip-tógedi. Eger kónbese, «áskerı kúshpen qaıtaramyz» dep aıbat shegýdi de umytpaıdy. Choıbalsynnyń shaıyn iship, Stalınniń sálemin alǵan Ospan ózinen qysqa kúnde qyryq jeńiletin qytaıdy urǵany bar.
Sonymen joǵarydaǵy úsh qazaq qupıa attanyp, eki eldiń shekara aımaǵyna ornalasqan gomından dıvızıasynyń bastyǵy Lı Zı Hýıǵa jolyǵyp, qytaı áskerleriniń kómegimen 1943 jyldyń 19 jeltoqsan kúni shekaradan qupıa ótip, Ospanǵa keledi. Batyr úsheýdiń basshysy Qusaıyndy jeke qabyldap uzaq sóılesken. Qusaıyn ádettegideı batyrǵa Shen Shısaıdyń «jarylqaýshy» hatyn tabystaǵan.
Osy taqyrypty tereń zerttep 1998 jyly «Juldyz» jýrnalynyń 9-shy sanyna «Qaıran Mahmut» atty kólemdi jazba jarıalaǵan KSRO Memlekettik qaýipsizdik komıteti joǵary mektebiniń túlegi, maman chekıs Qaırathan Qaltabaıulynyń paıymdaýynsha, Qusaıyn Ospanǵa jolyqqanda qasyndaǵy joldasy Mahmutty «senimsiz adam, gomından jansyzy» retinde sıpattaǵan, sol sebepti Ospan qolma-qol Mahmuttyń kózin joımaqshy bolǵan deıdi. Biraq istiń bulaı aıaqtalýyna Qusaıyn jol bermegen syńaıly.
Bul top erteńinde shekaradan ótip, Shen Shısaıǵa Ospannyń hatyn ákelgen. Ol hatta: «Túrmedegi barlyq qazaqty túgel bosatyp, Altaı ólkesindegi tiri qytaıyńdy alyp ket. Osylaı isteseń ǵana senimen sóılesemin» delingen. Hatty oqyǵan Chan Kaıshı men Shen Shısaı yzadan jaryla jazdaǵany anyq.
Osy mezette Mahań kimge senerin bilmeı eki ortada sendelip qalǵan sıaqty. Óıtkeni Mahmutty «gomından jansyzy» degenge sený qıyn. Sebebi ol 1943 jyly Úrimjide uıǵyr Ábdiraıym, Omar, qazaq Zarıf, tatar Asqat pen Masǵut bar ózi basqaryp, qupıa uıym qurǵan. Mundaǵy maqsaty zertteýshi Q.Qaltaıbaıulynyń paıymynsha, «Shyńjań ólkesinde bolyp jatqan alasapyran aıqastyń arasynan qazaqqa bostandyq alyp berý» deıdi. Bul da múmkin óıtkeni shyńjandyq ólketanýshy-zertteýshi Qalıolla Nurtazanyń esteliginde, Shoqamanov qytaı betine alash ıdeıasyn arqalap kelgen tulǵa dese, bizdiń qoldaǵy qujat-derekterde Mahańnyń «qazaqtyń aýzyn aqqa tıgizsem» degen shynaıy maqsaty bolǵany anyq baıqalady.
Aıtpaqshy, Mahmut týraly qupıa málimet saqtalǵan mońǵol jaǵynyń bir qujatynda, «Bul adam Ospanǵa alǵash jolyǵýdan (19.12.1943) buryn, ıaǵnı osy jyldyń qazan aıynda gomından qolshoqpary Zımhanmen birge qupıa shekara asyp kelgen, bul tulǵa Ospan men Mońǵol múddesine qaıshy adam» degen málimetti kezdestirdik. Soǵan qaraǵanda, Mahań kádimgideı kásibı barlaýshy bolǵan sıaqty.
Biraq Mahańnyń túp maqsaty men isi qaıshylyqqa urynǵan. Oǵan sebep, Úrimjide gomından bıligin paıdalanyp, qazaq múddesi úshin astyrtyn uıym qurǵanyn qytaılar sezip qalyp, ony senimsiz adam retinde qyryna alsa, ekinshi jaqtan Ospan batyr mońǵol barlaýshylary jetkizgen aqpar boıynsha «gomından jansyzy» dep túsingen. Sóıtip eki arada ilinip qalǵan Mahmut taǵdyryn sheshý mońǵol jaǵyna júktelip, ony qolǵa túsirý úshin Ospan arqyly tuzaq qurǵan syńaıly.
1944 jyldyń 27 qańtar kúni Shoqamanov qasynda Shárı jáne Hasen degen eki azamat bar gomından tarapynan taǵy da «Ospanǵa hat jetkizý» tapsyrmasyn alyp qupıa saparǵa attanǵan. Muny jumsaǵan qytaı jaǵy da, mońǵoldar da kórip-bilip otyrǵan. Sóıtip Mahmut bastaǵan top mońǵol shekarasynan qupıa ótip, Ospanmen kezdesýge tıis núktege jetkende ony mońǵolıalyq qazaq ofıseri Mardan bastaǵan barlaýshylar qarsy alǵan.
Osyndaǵy «Gomından tyńshysyn qolǵa túsirý» operasıasy jaıly qujatpen tanysyp, mán-jaıdy anyqtaǵan iz kesýshi Q.Qaltabaıuly: «Mahmutpen birge kelgen Shárı men Hasendi mońǵoldar Ospan jasaǵyna tapsyrypty. Al Shoqamanovty Qobda qalasynyń túrmesine aparyp qamaǵan. Sóıtip eki jaqtyń «Mahmuttan qutylý» josparyn mońǵoldar iske asyrdy» dep jazady.
Túrmedegi kúnder
Qobda qalasynda bastalǵan Mahmutty tergeý isi segiz aıǵa sozylyp, 1944 jyldyń qyrkúıeginde aıaqtalypty. Oǵan taǵylǵan aıyp: «Gomındannyń qol-aıaǵy jáne zańsyz shekara buzǵan». Aıyptyń alǵashqysy naqty dálelin tappaǵan syńaıly, al ekinshisin moıyndamasqa bolmaıdy. Mahańdy sottaý úshin osynyń ózi jetip jatyr. Biraq munymen is bitpeıdi.
1944 jyldyń 3 qazan kúni M.Shoqamanovty Ulan-Batyrǵa alyp kelgen. Munda aıǵa jýyq tergep, naqty qylmystyq dálel tappaǵandyqtan qarasha aıynyń 14-i kúni ortalyqtan shalǵaı ornalasqan Zýnqara túzeý mekemesine jibergen. Jazalanýshynyń is-qujatynda sottalǵany nemese ýaqyttyq jaza júktegeni jaıly esh nárse aıtylmaǵan. Qysqasy, zańsyz ákelip aýyr jaza arqalaǵan adamdarǵa qosyp qoıǵan.
Mahań osy túrmede qatty azap kórgen. Onyń ústine til bilmeıdi. Mońǵoldardyń ómir-saltynan beıhabar. 1945 jyly 27 sáýir kúni ómirden ábden túńilip, ý iship ólmek bolady. Biraq ólmeı tiri qalǵan. Onymen qoımaı óziniń ólimine sebep bolǵan oqıǵany aıtyp jáne ózin túsinbeı mundaı jaıǵa tap bolýyna áser etken Ospan batyrǵa arnap arzý hat jazyp qaldyrypty. Bul hat is-qujattyń 125-shi paraǵyna tirkelipti. Birinshi hatta: «Lagerde qatty azap kórdim, shoshqa etin jeýge májbúr boldym, Bulaı azaptanǵansha ómirden qaıtqanym durys dep sheship 1945 jyldyń 27 sáýir kúni ý iship ómirden ozdym» dese, Altaıdaǵy Ospan batyrǵa kóne uıǵyr-mońǵol jazýymen joldaǵan ekinshi hatta (bul hatty uıǵyr-mońǵol jazýyn biletin adam jazyp bergen syńaıly), batyrdy jan-tánimen qoldaıtynyn aıtyp, ózi tar qapasta azap shegip, aqyry ólip tynýǵa bel baılaǵanyn jetkizipti.
Osy oqıǵadan keıin lagerdiń tótenshe jaılar jónindegi bólim bastyǵy Terbish degen azamat M.Shoqamanovtyń is-qujatymen tanysyp, qamaý isinde zańsyzdyq baryn ótinip, bul adamdy bosatý týraly joǵary jaqqa málimdegen.
Maqań da qarap jatpaǵan. Áýeli, 1945 jyldyń 7 maýsym kúni Mońǵol eliniń ortalyqtandyrylǵan kolonıalar basqarmasynyń bas keńesshisi Rakovqa hat jazyp, óziniń markstik-lenındik baǵyttaǵy bilimin jetildirgisi keletinin aıtyp, áleýmettik máselesine kómektesýdi ótinse, úsh aıdan keıin, ıaǵnı 27 qyrkúıek kúni Mońǵolıanyń İshki ister jáne qaýipsizdik mınıstrligine hat joldap, óziniń Mońǵolıada 1 jyl 6 aı bolǵanyn aıtyp, rahymshylyq jasaýyn ótinipti. Sonymen qatar óziniń aldaǵy saıası josparyn da tanystyrǵan. Onda birinshiden, Ospan batyrǵa kómektesý isine barlyq tanystaryn tartyp, halyqty gomından ezgisine qarsy kóteriliske jumyldyrý. Eger úkimet maǵan senbese, deıdi hatynda: – Men Ospannyń qasyna barmaı-aq alysta otyryp jumysty uıymdastyraıyn, ol úshin maǵan orys mamandarynyń aqyly kerek. Ýaqyt óte kele maǵan senetin bolasyzdar, – depti.
Nátıjesinde, 1945 jyldyń jeltoqsan aıynda Mahmut Shoqamanov aqtalyp, bostandyqqa shyǵady. Oǵan Ulan-Batyr qalasynda turý úkim etilip, qatań baqylaý astynda aǵartýshylyq jumyspen aınalysýǵa ruqsat beriledi.
Ulan-Batyrdaǵy aǵartý isi
Túzeý lagerinen qutylǵan Mahań áýeli, densaýlyǵyn túzep alý úshin Ulan-Batyrda aýrýhanada jatyp emdelgen. Osynda Keńes Odaǵynyń azamaty dáriger orys áıelmen tanysqan. 1946 jyly ekeýi jubaılyq ómirin bastaǵan. Biraq 1947 jyly Mońǵolıadaǵy Keńes Odaǵynyń elshiligi dáriger áıeldi Mahańnan aıyryp, eline qaıtaryp jibergen.
Jarynan aıyrylyp jalǵyzsyraǵan janǵa jalǵyz jubanysh súıikti isi aǵartýshylyqpen aınalysqany. Sol tusta Mahańmen birge qyzmet atqarǵan mońǵolıalyq jazýshy-dramatýrg Arǵynbaı Jumajanuly «Shuǵyla» jýrnalynyń 1992 jylǵy 3-shi sanynda jarıalaǵan «Qaıran, esil azamat» atty essesinde: «1948 jyly jazdyń basynda aımaq basshylarynyń usynysy boıynsha Memlekettik baspa óndirisi basshylyǵynyń nusqaýymen men Ulan-Batyrdaǵy qazaq baspa bólimshesine korektorlyq jumysqa ornalastym. Kórshi bólmede beıtanys qazaq otyrdy. Jasy otyzdar shamasynda, uzyn boıly, jazyq mańdaıly azamat kózge jalyndaı shalynady. Surastyrsam, astyrtyn jolmen qolǵa túsken «gomından adamy» desedi. Qazaq bólimshesinde aýdarmashylyq istep, sonyń qalamaqysymen tirshiligin aıyrady eken. Esimi – Mahmut Ybyraıuly. Ol Marks, Engels, Lenın, Stalın eńbekterin oryssha, qytaısha jınaqtarynan aýdarady. Men aýdarma nusqasy men basylymnyń árip, tynys qatelerin túzetemin... Mahań jaqsy dombyrashy, ánshi bolatyn. Birde janarynan jas tógilip ketkeni kóz aldymda. «Maha, nege jyladyńyz?» degenimde: – Altaıdyń shoqysyndaı dosym Rahymjandy saǵyndym dedi» – dep jazypty.
Osyǵan qaraǵanda túrmeden bosaǵan Mahmut komýnızm kósemderiniń eńbegin qazaqsha aýdarýmen aınalysqan. Joǵaryda aıtqanymyzdaı orys áıelden ajyraǵan soń, Mahań qala ortalyǵynan asqana ashyp, kóp-kórim qarjy tapqan. «Mahańnyń shaıhanasyna sol kezde mıgrasıada júrgen shyǵystúrkistandyq tulǵalar, ásirese baı-ólkelik zıaly qazaqtar, sonyń ishinde general Jaısanyp únemi keletin edi» deıdi Arǵynbaı Jumajanuly.
Mahmut Ybyraıuly 1948 jyly baı-ólkelik jas arý Ulan-Batyrǵa oqý izdep kelgen Kásıma Óńgenbaıqyzymen úılenipti. 1949 jyly alǵashqy balasy Qaırathan dúnıege kelgen. 1951 jyly naýryz aıynda áıeli ekinshi balasyna aıaǵy aýyr kezinde qaıtadan qamaýǵa alynady. Óziniń kelmesin bilgendeı jary Kásımaǵa «Mynalar meni «alshańdatyp» qoımas, habar-osharsyz ketsem, úsh jylǵa deıin kút. Odan keshiksem, baǵyńdy baılama. Aıtarym, ishińdegi bala ul bolsa atyn «Rahymjan» qoı» depti. Sol ketkennen arys azamat qaıta oralmaǵan.
Aıaqtalmaǵan arman
M.Shoqamanovtyń qaıta ustalýyna sebep, 1951 jyldyń naýryz aıynda Mońǵolıa İİM tarapynan bas prokýrordyń atyna «1944 jyldan beri tergelip, aıaqtalmaı qalǵan Shoqamanov isin qaıta kóterý jaıly» ótinish kelip túsedi. Sóıtip prokýrordyń sheshimimen osy jyldyń 26-shi naýryzynda Mahmut Ybyraıuly ekinshi ret tutqyndalady. Tergeý isi 48 kúnge sozylyp, Mahańa resmı túrde «Gomındanǵa qarsy Mońǵol memleketi tarapynan berilgen tapsyrmany oryndamaı keshiktirý sebepti qylmystyq kodekstiń 62-shi tarmaǵy boıynsha aıyp taǵyldy» delinipti.
Osy oraıda Mońǵol memleketi Mahańa qandaı tapsyrma júkteýi múmkin degen suraq týady. Osy suraq boıynsha jaýap izdep, Shoqamanovtyń tergeý isimen tanysqan Qaırathan Qaltabaıulynyń paıymdaýynsha, bıliktegiler ózine unamaı júrgen keıbir ultshyl qaıratkerlerge Mahmut arqyly jala jabý jospary bolǵan deıdi. Oǵan dálel: 1951 jyly sáýirdiń 30 kúni júrgizilgen tergeý stenogrammasynda «Seniń tanys adamdaryń Gongorjav, Dandar, Namdag, Kerim, Qısabaı, Sý Iýn, Ábilez, Hamıttarmen bitpeıtini bizge belgili. Taǵy kimder bar?» degen suraqtyń qoıylýy. Óıtkeni joǵarydaǵy aty atalǵan tulǵalar osal-ospaq jandar emes. Bir sózben aıtqanda, memleket basshysy H.Choıbalsyn unatpaıtyn adamdar. Másele qaıda jatyr. Onyń syrtynda Mahań atylǵanǵa deıin 19 dúrkin tergeýge alynǵany jaıly arhıv materıaly bolǵanymen osynyń 8-iniń suraq-jaýap stenogrammasy joıylǵan.
Ekinshiden, Mońǵol jaǵy Mahańdy qytaıǵa jasyryn jiberip, tipti bireýlerdiń kózin joıdyrmaqshy bolǵan. Shoqamanov budan bas tartqan. Óıtkeni 1951 jyly sáýir aıynyń 10 kúni tergeýshige Mahań «Senderdiń bergen tapsyrmalaryń jaýyzdyq pen zulymdyq. Men oǵan eshqashan barmaımyn» dep aıtqan jankeshti jaýaby saqtalypty.
Taǵy birde tergeýshi sol tusta Ulan-Batyr qalasynda ómir súrip jatqan, aldy úlken qyzmettiń jıegine iline bastaǵan qazaq zıalylary: R.Shońaı, J.Arǵynbaı, R.Jýasqan, K.Fazyl, J.Kazıra, B.Shórke, A.Minis, B.Qurmetbek, t.b. jaıynda, ásirese general Jaısanyp týraly suraq qoıyp, minezdeme berýin, naqtyraq aıtqanda, min taǵýyn talap etipti. Mahań bolsa, «bul azamattardyń saıası kózqarasy turaqty, bilimdi otansúıgish jastar» dep jaýap bergen. Rasynda bul adamdar keıin biri mınıstr, biri úlken ǵalym, biri tanymal pedagog retinde tarıhta aty qaldy.
1951 jyly 27 maýsym kúni, ıaǵnı Mahań atylardan bir kún buryn eldiń basqarýshy organy Kishi Quryltaı prezıdıým múshelerine orys tilinde hat joldapty. Nege orys tilinde? Sebebi óz taǵdyryn mońǵol emes, tasada kórinbeı orys tyńshylary sheship otyrǵanyn ańdaǵan sıaqty. Bul hatynda M.Shoqamanov, 1933-1943 jyldary shyńjandyq bıleýshi Shen Shısaıdyń saıası arbaýyna aldanyp qalǵanyn, ásirese gomından kósemi Chan Kaıshıdiń «Qytaı elinde tek qytaı ulty ǵana bar, basqalary kirme taıpalar» degen shovınısik kózqarasynan keıin óziniń qupıa uıym qurýǵa árekettengenin, bul iske adamdar tartqanyn, keıbir qatelik jibergenin (qandaı qatelik ekeni ashyp aıtylmaǵan) moıyndap, tipti Mońǵol eliniń múddesi úshin ózi biletin qupıanyń bárin aıtyp bergenin kóldeneń ustapty. Biraq budan nátıje shyqqan joq.
1951 jyly 23 maýsym kúni tótenshe komısıanyń 2-shi qaýlysymen jergilikti ýaqyt boıynsha 29 maýsym kúni saǵat 23.50-de atý úkimi oryndalǵan. Sóıtip bar-joǵy 34 jasynda ulty úshin otqa túsken qazaqtyń bir arysy Úrjarda týyp, Ulan-Batyrda atyldy.
M.Shoqamanovty taban aýdarmaı úsh jyl kútken jary aqyry onyń kelmesin bilip, jańa ómir bastasa, Kásımanyń týystary eki ulǵa «halyq jaýynyń urpaǵy» degen jaman at taǵylmaýy úshin olardyń tegin ózgertip, naǵashylary asyrap alady. Balanyń úlkeni keıin KSRO Memlekettik qaýipsizdik komıtetiniń joǵary mektebin bitirgen Qaırathan Qaltabaıuly 2004 jyly tamyz aıynda Pavlodar oblysy Baıanaýyl jerinde dúnıeden ótse, ekinshi ul Rahymjan Saıpolla 2006 jyly kúzde jol-kólik apatyna ushyrap, Almaty qalasynyń irgesindegi Jetigen aýylyna jerlenipti. Sóıtip Mahmuttyń ózi jetpegen topyraqqa urpaǵy jetti.
Beken QAIRATULY
«Egemen Qazaqstan»
6alash usynady
