Sáken Aqtaev qymyz óndirý, taratý kásibin meńgergenge deıin «QazMunaıGaz» kompanıasynda keńse qyzmetkeri bolǵan. Mamandyǵy – zańger. Odan bólek, tamaq ónerkásibiniń ınjener-tehnology degen dıplomy bar. Jas kezinde Almatydaǵy ál-Farabı meıramhanasyn basqarǵan. Al qymyzben aınalysýyna jaǵdaı sebepshi bolǵan.
Aıtýyna qaraǵanda, eki-úsh jyl buryn qatty naýqastanyp, qaralmaǵan jeri qalmaı qınalady. Almatyda, Astanada, Shymkentte de dárigerden dáriger qoımaı neshe túrli em alǵanmen, nátıjesi bolmaıdy, ishken dári-dármekti aǵzasy qabyldamaýǵa aınalǵanda, týǵan jerinde eki aı úzbeı qymyz iship beti beri qaraıdy. Sóıtip, dertiniń beti qaıtyp, aıaǵynan tik turyp ketedi, arada ýaqyt ótkende osy Nur-Sultan qalasy mańyndaǵy Maksımovka aýylynda turatyn joldas jigit ekeýi birigip qymyz óndirip, ony satýǵa shyǵarýdy uıǵarady. Kelinshegi Janar Tótenshe jaǵdaılar komıtetinde qarjyger bolǵan, biraq qazir kúıeýiniń kásibine kómektesýde. Aıtýynsha, Maksımovkada jaıylys jaqsy, bıe kúnige bes mezgil saýylady. «Bastapqyda bir-eki lıtr qymyz satqannyń ózi qýanysh bolatyn. Qymyz satqannan qatty paıda túspeıdi, biraq óz basymnan ótken soń adamdarǵa, onyń ishinde aýyr naýqasqa shaldyqqandarǵa jaqsy qymyzdyń shıpasy bolsyn deımiz. Qazir klıentter óte kóbeıip ketti, sol sebepten osy «Selmag Arshaly» dúkenin ashtyq. Tek Maksımovkanyń qymyzy jetpeıtindikten, Jambyl, Shymkent, Semeı, Pavlodardan, osy qala mańynan da qymyz aldyramyz. Óıtkeni qymyzǵa suranys óte joǵary. Kúnige joq degende onkologıaǵa shaldyqqan eki adammen kezdesýge týra keledi. Sonda qarańyz, kúnige eki adamǵa durys keńes bersem, jaqsy qymyz usynsam, jylyna 720 adamǵa kómegim tıýi múmkin. Mysaly, saýmaldyń óz qasıeti, ashyp úlgermegen qymyzdyń óz áseri, ashyǵan qymyzdyń óz ereksheligi bar. Sondyqtan shıpa izdegen adam saýmal ishken soń az-maz demalyp, artynsha qymyzǵa kóshse nátıje bolady. Osy kúni bıeni jaıylysqa jibermeı bir jerde baǵatyndar da bar, biraq jaıylyp kelgen jylqynyń qymyzy dárý, oǵan eshteńe jetpeıdi. Ózim jazdygúni jylqylardyń jaıylysyn kórip, qymyz óndirýshilerdi aralap kelem, Qyrǵyzstanǵa baryp, qymyz ashytýdyń ádisin meńgerdim, endi sony ózgelerge úıretkim keledi. Qymyzdy ashytý erekshe bapty qajet etedi. Kúbini bizde Kókshetaýda daıyndaıdy, jýyp, keptirip, qaımaq jaǵady, tóńkerip tobylǵy tútinimen, al ońtústikte totıaıyn degen shóptiń tútinimen ystaıdy. Budan soń jylqynyń sútin jáne ashytqy quıady, mysaly, keshke quısa, tańerteń saýmal bolady, odan keıin taǵy turǵyzsa bolady, biraq onyń qyshqyldylyǵy joǵarylaıdy, eger uzaq sapyryp jiberse qyshqyly ketedi, qazir buryndaǵydaı saǵattap kúbi pisip turmaıdy, arnaıy motor arqyly pise beredi» dep óz kásibinen biraz maǵlumat berdi.
Sáken Seıfollaulynyń tańǵalatyny – syrqatyna daýa izdep, qymyzdan shıpa tapqysy keletinderge dárigerler kóbine qymyz ishińiz deıdi eken. Iaǵnı klıentter oǵan dárigerdiń aıtýymen keledi. «Biraq bul keńesti aýyr derttiń eń sońǵy stadıasyna kelgende aıtatyn kórinedi. Qymyz ishińiz degendi sol bastapqyda naýqas aldyna kelgen kezde nege aıtpaıdy eken dep jıi oılanam. Durysyna kelgende qymyz ımýnıtetti 200 paıyzǵa kóteredi, sondyqtan búkil álemdi dúrliktirip jatqan koronavırýsqa qarsy sharanyń biri osy qymyz der edim» deıdi ol.
Kásipker Sáken Aqtaev qymyzdyń qasıeti týraly saǵattap aıtýǵa bar. Qymyzdan qalaı mıks daıyndaýǵa bolatynyn da biledi. Ár úıde mıkser bar, 200-300 gram qymyz ishetin bolsa mıkserge quıyp, qyshqylyn múldem shyǵaryp, oǵan bal qossa da bolady. Onyń aıtýynsha, taza qymyzdy aıyrý ońaı emes, ony qymyzdy kóbirek ishken adam biledi. Keıde kúrishtiń sýyn qosyp satatyndar da kezdesedi. Ondaı qymyz «Tan» degen sýsynǵa uqsap turady. «Maǵan Pavlodar, Kókshetaý, Aqtóbeniń Saryjal degen jeriniń qymyzy unaıdy. Aýyrǵan adamǵa 2-3 túrli dári ishe bergenshe 2-3 túrli qymyz ishýge keńes berem. Ár óńirdiń shóbiniń dárýi bolady. Onyń ústine qymyzdy konservileýdiń de óz ádisi bar. Ol – bólek áńgime. Sondaı-aq qymyz ishýdiń de erejeleri jeterlik, mysaly, qymyzdan keıin sý ishýge bolmaıdy. Qazir etten keıin kola iship, sińirýge jaqsy dep jatady, ol jerde kola asqazandy sál keńeıtedi de, asqazan sál tómen túsip, jeńildik bergendeı bolady. Al shyndap kelgende, ol degen – túk paıdasy joq qant pen sý. Al etten keıin qymyz ishkenniń paıdasyn atalarymyz bilgen, qymyz ishse zat almasý prosesi qatty júrip, adamnyń sanasyn da saýyqtyrady. Aryqtaǵysy kelgen qyzdar qymyzdy tamaqtyń aldynda ishýi kerek, sonda toǵaıady ári qymyzdyń qýaty da uzaqqa jetedi. Al tolysyp, et alý úshin qymyzdy tamaqtan keıin ishedi. Eki jaǵdaıda da adamnyń óńi aǵarady eken.
Tórt balanyń ákesi, bes nemereniń atasy, 46 jastaǵy kásipker tamaq ónerkásibine qatysty ıdeıasy jeterlik, osy ıdeıalaryn júzege asyrý úshin qalalyq ákimdikke usynys ázirleýde. «Qazaqtyń ulttyq taǵamy – óte tabıǵı, densaýlyqqa paıdaly, osyny kásip etken adamǵa da paıda ákeletin bıznes. Muny basqa ulttar da bilip alǵan, «sizdiń qymyzyńyz erekshe dámdi» dep keletin ózge ulystar kóbeıip keledi. Qazir jastar, balalar edel-jedel daıyndalatyn, quramy kúmándi «KFS», «býrgerge» qumar, bulaı jalǵasa berse ýaqyt ótkende dárihanalardan dúkennen arbamen tamaq alǵandaı kóp qylyp dári-dármek satyp alatyn jaǵdaıǵa jetemiz. Bizge óz ulttyq taǵamymyz dastarqanymyzda turý úshin marketıńti de meńgerý kerek, mysaly, bizde óndirýshiler jetedi, biraq bári birdeı sata almaıdy. Taza súzbeden, maıdyń sýyn qosyp jasaǵan dámdi qurt jasaı alsa da, satýdy meńgermegen. Ulttyq sýsynǵa, taǵamǵa jarnama kóbirek bolýy kerek» dep túıindedi sózin kásipker.
