Qazaqtyń sút taǵamy – "Qoryqtyq"
Qoryqtyq – qazaq ultynyń qoıshylary keń óristi saharada qoıdy óristetip, uzap shyqqan kezde istep ishetin as. Mal dese ishken asyn jerge qoıatyn shopandar «maldy qys baqqansha jaz baq» degen maqaldy esterine myqty saqtap, oraıly mezgildi myqty ıgerip, jazda qoıdy sonylatyp jaıyp, erkin qaıyrýdy jón sanap, qys qyrynan aman ótý úshin, baǵymdaǵy qoıdy sheldendirýdi kózdep, kún qysqara bastaǵan Tamyz, Qyrkúıek aılarynda qoıdy túste qoraǵa ákelmeı, tańerteń ketkennen ymyrt úıirile qoraǵa bir-aq ákeledi. Mine osy kezde qoıshylar azyq almaı, tek qana saptaıaǵyn qanjyǵasyna baılap shyǵady da, tús bolǵanda qoralas júrgen qoıshylarymen sáıkesip, birneshe qoıdy saýyp alyp, óristen otyn jıyp, otty mol ǵyp jaǵyp, qojyr-bujyry joq maıda, domalaq tastardan bes-alty tasty tańdap alyp, ottyń ishine tastap, ábden tas qyzǵan kezde saptaıaqtaǵy súttiń ishine birden kezek tastap otyrady, osy kezde saptaıaqtaǵy sút boryldap qaınap, ábden pysady. Mine muny qoryqtyq dep ataıdy. Qoryqtyq óte dámdi, qorektigi kúshti, juǵymdy, tótenshe qoıý bolady. Qoryqtyq ishken qoıshynyń qaryny ashpaıdy, máıekti bolady. Densaýlyqqa paıdaly bolatyndyqtan, úlkender «qoıdyń súti qorǵasyn» dep ataǵan. Qoryqtyqtyń dámi táttiligine qyzyǵyp basqa túliktiń baqtashylary, qoıshylardyń tútinin ańdyp, qoryqtyqqa ortaqtasady. Qoryqtyq iship, kóten jegen, quıryq asaǵan qoıshylardyń máıegi toqpaqtaı, denesi shymyr, sýyqqa tózimdi, ashtyqqa shydamdy keledi. Aǵash saptaıaqqa as pysyryp ishý qazaq qoıshylarynyń aqyl-parasatynyń jaýhary, taptyrmaıtyn jasampazdyq, ultymyzdyń sút taǵamdar mádenıetiniń bir túri. Qoryqtyq óz ýaǵynda bolmasa, izdese tabylmaıtyn túz taǵamy.
«Qoı mekeden shyqqan ken emes pe,
Qoryqtyq álsizdikke em emes pe.
Qoıdyń eti tamaq, sorpasy bal,
Baqqanyń bir jan úshin jón emes pe» degimiz keledi. Sol úshin qazirgi zaman jas shopandarymyzdyń ata dástúrimizdiń qalybyn buzbaı, ult mádenıetiniń qyzyǵyn asyryp, dýmanyn mazdatyp, jasampazdyqqa jarshy bolyp, ata dástúrin jalyqpaı jalǵastyrý – bultartpas boryshy bolyp tabylady. Ult mádenıeti urpaqqa almasatyndyǵyna, ult dástúri úzilmeı urpaqpen jalǵasatyndyǵyna senemiz.
Qojahmet QASYMULY
6alash usynady
