Alash barda aty óshpeıtin, ultymyz ulyqtaıtyn, týyndylary shań basyp arhıvterde jatpaıtyn tulǵa – Muqaǵalı Maqataev. Aqyn shyǵarmalarynyń ishindegi zaý bıikte áýelep turatyn ánderiniń biri – «Esińe meni alǵaısyń».
Eń qyzyǵy osy «Esińe meni alǵaısyń» óleńine qanshama án jazylypty. Sonyń klasıkalyq nusqasy uly kompozıtor Nurǵısa Tilendıevtiki.
Muqaǵalı Maqataev pen Nurǵısa Tilendıevtiń shyǵarmashylyq odaǵynan otyz shaqy án týǵan. 1975 jyly aqyn kompozıtordyń úıinde bir aı jatyp talaı týyndynyń túndigin túrgen. «Darıǵa-aı, dombyramdy bershi maǵan» óleńin Muqaǵalı sonda jazǵan. Al, «Esińe meni alǵaısyń» áni aqyn men kompozıtordyń eń sońǵy áni...
Muqaǵalı men Nurǵısa
«Esińe meni alǵaısyń» óleńiniń sózin alyp qarasańyz jyldyń tórt mezgilin sýrettegen. Birinshi shýmaǵynda aıtady:
Dúrkirep turǵan kóktemde,
Sirkirep nóser tókkende,
Kúrkirep jatqan bultty,
Naızaǵaı shanshyp ótkende,
Esińe meni alǵaısyń...
– Kóktemde esińe al, deıdi. Ekinshi shýmaǵynda:
Qazbaýyr bulttar mańǵanda,
Ormanǵa jazda barǵanda,
Armanda meni, armanda!
Ońasha, jalǵyz qalǵanda,
Esińe meni alǵaısyń...
– Jaz keldi, jazda esińe al, deıdi. Úshinshi shýamaqta:
Qarasha kelgen shaqtarda,
Qyzaryp turǵan baqtarda
Qýraılar syńsyp jatqanda,
Japyraq jaırap jatqanda,
Esińe meni alǵaısyń...
– Kúz keldi, japyraq jaırap jatqanda meni umytpa! - deıdi. Sońǵy shýmaǵynda:
Aq ulpa jerdi japqanda,
Aǵashtar syrǵa taqqanda,
Bozaryp atqan aq tańda,
Bozaryp turyp aqpanda,
Esińe meni alǵaısyń!..
– Bul qys! Mine búkil jyldyń tórt mezgili, ómirdiń tórt mezgili, osy kezderi sen meni umytpasań qalqam, men de seni umytpaımyn degeni, – deıdi Baqyt MÁJITULY.
Muqaǵalıdyń sózine jazylǵan jalpy 86 án bar. Sol 86 ánniń ishinde halyqtyń júregin jaýlaǵany sanaýly. Sol sanaýly zaý bıikte áýelep turatyn ánderdiniń biri – «Esińe meni alǵaısyń».
Búginde Muqaǵalı Maqataev ta, Mádına Eralıeva da, osy án de ańyzǵa aınaldy. Tek osy ańyz ánniń avtory, tolaǵaı talant ıesi Elena Ábdixalyqovany bireý bilse, bireý bilmes…
Elena Ábdixalyqova bul ándi ne bári 20 jasynda jazǵan. Jas júrekten jahandy jaýlaıtyn án shyqqanyna avtordyń ózi ań tań. Qoıyn-qonyshyn kitapqa toltyryp, jata-jastana oqıtyn Elena jastaıynan qazaq ádebıetiniń qunaryn boıyna sińirgen, qaınar bulaǵynan qanyp ishken qyz. Aıtys alamanynda talaı atoı salyp, jyr dodalarynan júldesiz kelgen kezi joq. Al, saz álemine 17 jasynda aıaq basty. Alǵashqy qadamynan-aq qorǵasyndaı salmaqty, altyndaı qymbat, ári jibekteı názik án týdy. Ol án aqyn Ulyqbek Esdáýlettiń sózine jazylǵan – «Kózderińe ǵashyqpyn».
Elenanyń sóz qudyretin, sezim ıirimderin tamyrshydaı dóp basyp, dál tabatyn darynynyń arqasynda 1990 jyly «Esińe meni alǵaısyń» áni dúnıege keldi.
Ándi ańyzǵa aınaldyryp, halyqqa tanytqan kompozıtor Elena Ábdixalyqova
Elena Ábdixalyqova: Qytaıdaǵy qazaqtar da, Mońǵolıadaǵy qazaqtar da, Túrkıadaǵy qazaqtar da, tipti Tashkentte, Bishkekte halyqaralyq aqyndar aıtysy bolǵanda qyrǵyz aǵaıyndarda aıtqan, ózbek aǵaıyndar da osy ándi aıtady eken. Maqataevtiń shyǵarmasynyń arqasynda, poezıasynyń qudyretiniń arqasynda meniń de dańqym biraz jerge bardy. Qazir sol «Esińe meni alǵaısyń» meniń bir tólqujatym spettes án bolyp qaldy. Keıde osy ándi men jazdym ba, degen sıaqty oı keledi.
Qyzylorda pedagogıkalyq ınstıtýtynyń 2 kýrsyn támamdap, jazǵy kanıkýl kezinde aýylǵa bardym. Áli esimde erterekte shyqqan Maqataevtiń «Soǵady júrek» degen eki tomdyq kitaby. Sol kitapty ashyp qalsam «Esińe meni alǵaısyń» óleńi tur. Sol ýaqytqa deıin neshe márte oqyǵan bolýym kerek, biraq dál sol kúni sondaı bir qatty áser etti. Jyldyń tórt mezgilinde de meni esińe al... Sol kezdegi meniń jastyq kúıime, ǵashyq kúıime, pák taza bolymysyma dóp kelgendeı boldy. Aqynnyń qudyrettiliginiń ózi sonda. Men Muqańnyń osy óleńin birden dombyramdy alyp, ózim án qylyp aıta bastadym. Ózimniń de júregime áser etip, otyrǵan ortamda, júrgen jerimde, aqyndar aıtysyna qatysyp júrgen kezimde aıtystyń arasynda aıtyp júrdim.
Madına Eralıeva
1994 jyly qazaqtyń kúmis kómeı ánshisi Madına Eralıeva Qyzylordaǵa kelgen kezinde meni jolyqtyryp, bir otyrystarda birge bolǵan kezimizde mennen surady. – Osyndaı bir ádemi án estip júr edim, kimniń áni dep júrsem sol óz sińilimdiki eken. Maǵan ruqsat berseń qaıtedi, men oryndaıyn, - dep surady. Sodan Almatyǵa barǵan bir saparymda sol kisiniń úıinde bolyp, bir tún otyryp, men dombyramen, ol kisi syrnaıymen ekeýimiz qosylyp qos daýysta tań atqansha osy ándi aıttyq. Ótegen Spanov degen aǵamyz boldy, qarapaıym oqymaǵan biz sıaqty talanttardyń shyǵarmalaryn jınaqtap, notaǵa túsirip júretin. Sol kisige osy ánniń notasyn túsirtip aldym. Keıin sol án Madına Eralıevanyń oryndaýynda jarqyrap búkil qazaqtyń qulaǵyna, alty alashqa syńǵyrlap jetti. Oǵan deıin de bul ándi Qazaqstannyń halyq ártisi Maqpal Júnisova dombyramen aıtyp, efırge shyǵaryp, barlyq konsertterinde oryndap júretin, áli kúnige ol kisiniń repertýarynda bar.
«Esińe meni alǵaısyń» óleńine jırmashaqty án jazylǵan desem artyq aıtqan emes. Biraq sonyń ishinde meniń ánim búkil halyqqa tanyldy. Oǵan sebep: Birinshiden; aqynnyń ishki yrǵaǵyn dóp basa bilgenimnen, ekinshiden; ony kezinde Madına sıaqty jaryq juldyz oryndaǵanynan dep túsinemin. Muqaǵalıdyń tilimen aıtqanda; ...Kúpi kıgen qazaqtyń qara óleńin, Shekpen jaýyp, ózine qaıtaraǵany sıyqty Muqaǵalıdyń osyndaı keremet óleńin men tek kishkentaı áshekeı salyp, halyqqa qaıtadan bir kórsetken ǵana eńbegim bar...
"Muqaǵalı Maqataev «Esińe meni alǵaısyń» óleńin 1975 jyly ómirden ozar shaǵy taıaǵanyn bilip, artymdaǵy urpaǵym, halqym umytpaı, esine alyp júrsin dep jazǵan sekildi" - deıdi M.Maqataevtiń kelini Baqytgúl Aıdarova.
6alash usynady
