El táýelsizdigine eki ushaq syılaǵan qazaq kim. . .

El táýelsizdigine eki ushaq syılaǵan qazaq kim. . .

Qazaq tarıhynda astyndaǵy atyn túsip berý, shańyraq salar atanyn jeteletip jiberýdı jomarttyqtar kóp bolǵan. Al, qaltasyndaǵy qarjymen týǵan eline ushaq tartý etý tym saýsaqpen sanaýly ǵana. Sonyń alǵashqysy Qajymuqan balýan.

Qajymuqan Muńaıtpas

"Qajymuqannyń "qyrǵı ushaǵy "dep atalǵan bul ushaqty balýan 1944-jyly tartý etken. Ushaq syrtyna "qazaq ushqyshyna-Qajymuqannan "degen jazý jazylǵan. Ekinshi dúnıe júzilik soǵysy jyldary palýan Qajymuqan memlekettik qorǵanys komıtetine jazǵan hatynda óz ónerin kórsetip, sodan túsken 100 000 som qarjyǵa ushaq jasaý týraly ótinishin bildirgen. Ushaq 1944-jyly kúzde daıyn bolyp, aǵa leıtenánt q. Shalabaevqa tapsyrylady. Ol soǵys barysynda bul ushaqpen 100 den asa áskerı tapsyrma oryndaǵan. 1945-jyly 24-maýsymda máskeýde ótken jeńis sherýinde Qajymuqan ushaǵy áýege taǵy da kóterilgen eken. Ushaq jasaýǵa qarjy bergen Qajymuqanǵa Stalın óz atynan alǵys hat joldaǵan.

Qajymuqan tartý etken ushaq

Al, ekinshi ushaqty syılaǵan qytaıdaǵy qazaqtardan shyqqan jomart Baı Basbaı sholaq uly. Ol Qytaı Shyńjań ólkesi Tarbaǵataı aımaǵynyń tuńǵysh ýálıi bolǵan.

Basbaı Sholaquly

Qytaısha shyńjań gazetiniń 1951-jyly 9-aıdyń 18 kúngi sanynda, «Tarbaǵataı aımaǵynyń ýalıy Basbaı sholaq uly, Amerıkaǵa qarsy turyp, Chaýshánǵa kómek berý naýqany kezinde 10 myń bas qoı, bir soǵys ushaǵyn berdi» dep jazylǵan.

Basbaı tartý etken soǵys ushaǵy

Mine, osy jumarttyq, asqan márttik osydan 50 jyl ótkende qazaq daalasynda qaıta jańǵyrdy. 2001-jyly Qazaqstan respobylıkasy egemendiginiń 10 jyldyǵyna bir emes, eki birdeı ushaq syılaǵan Serikqazy Qaıyrly uly ekenin bilemiz be? bilsek te, bilmestikke salynp júrgendeımiz. . . Buryn syrtynan ǵana biletin Sekeńmen dám tartyp, oıda-joqta Óskemende jolyǵyp áńgimede bola qaldym. Naǵyz elim, jerim degen, kókireginen jýsan ıisi burqyrap turǵan azamat tym kem sózdi, maqtanýǵa joq. İstegen isin aıtýdy ar sanaıtyn minezi unap otyrdy. Súıtse de, eki ushaqtyń áńgimesin qoımaı aıtqyzdym. . .

Serikqazy Qaıyrlyuly

– Baýyrym, er azamattyń istegen isin, ózi emes el aıtqany jaqsy. Ótindiń ǵoı aıtaıyn. Qazaqstan respýblıkasy egemendiginiń 9-10 jyl qurmetine, inim Bolathan Qaıyruly ekeýymiz eki jeńil ushaq ushyrdyq. Sebebi, mundaı jeńil ushaq Qazaqstanǵa óte kerek edi. Jastardy oqytý, tárbıeleý, memleketttik áskerge daıyndaý jáne sport, aýyl sharýashylyǵyna taǵy basqa kóp sala úshin kem bolsa, bolmaıtyn tehnıka bolatyn.
Biz 3 jyl ýaqyt jumsap, 2001-jyly eki ushaqty sátti ushyryp, armanymyzǵa jettik. Buǵan kóp azamattar at salsty. Ushaq jeńil de, qolaıly bolýy úshin Moskva men Tomsk qalasynan materıaldar ákeldik. . Novosıırsk qalasynda SIBNIIA avıasıa zavody sertıfıkat berý ornymen 3 jyl jumys jasadyq. Sonymen Óskemen qalasynyń janynda alǵash ret ózimiz jasaǵan qazaq ushaǵy kókke kóterildi atyn "Qarlyǵash" dep baýyrym Bolathan atady, Baýrymyz ekeýimiz qarajat shyǵardyq . Synaq barysynda saptasymyz lechık ıspytatel DOSSAF dırektory Netýnaev.A.A myrza qaıtys bolyp ta ketti. Novósıbırsk qalasynan ekı ınjener kelip mánýerge qatysyp «Óte jaqsy ushaq» dep joǵary baǵasyn berdi. . Bul ushaqpen Óskemen men Tarbaǵataı aýdany ortalyqqa bir saǵat otyz mınýta ýshyp jetýge bolady. Ia, sol kezdi oılasam áli de áserlenem. Beıne jazba, foto estelikter áli saqtaýly. Sol ýaqytta qoldaý bolǵanda, bul kúnde 4-5 adam otyratyn ushaqtar shyǵaryp, sýǵada qonyp ushyatyn ushaqtar bolýshy edi. . . -dep áńgime tizginin tartqan aǵamyzdyń janarynan sol baıaǵy Alataýdaı armanynyń úzigin kórgendeı boldym. . .

Aıta ketsek, Serikqazy Qaıyrlyuly Tarbaǵataı Tuǵyl aýylynda (poselok.Prıozernoe) óńirinde 1965-jyly 1-aıdyń 1-kún Týǵan. Qazyr jeke kásipker. Tarbaǵataı kıeli topyraq. Qazaqtyń alǵashqy lechıgi Maldybaev. J de Zaısan Tarbaǵataıdan shyqqanyn da maqtanyshpen atar edik. Aǵaıyndylar jasap ushyrǵan ushaqty murajaıǵa suraǵan. Biraq, ony jańǵyrtýǵa aýhymdy qarajat kerek. . . .

Ia, el táýelsizdiginiń 30 jyldyq mereıinde bul áńgimeni jaıdan-jaı qozǵap otyrǵamyz joq. Táýelsizdikke úles qosýdy baǵamdasaq, Serikqazy Qaıyrlyulyndaı úles qosqan kim bar? táýelsizdikti óz qolynan ushaq jasap, ushyryp ulaǵattaýdan artyq tartý bolarma? naǵyz eldikti qadyrleý men ult rýhyn kóteýdiń sımvoly degen osy emespe. . .

Endeshe, el táýelsizdiginiń 30 jyldyǵynda eńbegi elenip, marapattalyp, keýdesine jarqyratyp órden taqqandardyń qatarynda Serikqazy Qaıyrlyuly, Bolathan Qaıyrlyuly bar ma eken? biz kimderdi? qandaı Eńbekti, qandaı úlesti baǵalap jatyrmyz? el táýelsizdigine, basyndaǵy baspanasyn, astyndaǵy kóliginedeıin satyp, óz qoldaymen ushaq jasap tartý etken aǵaıyndylar qazyr qaıda? jaǵadaıyn bildik pe....? táýelsizdik-qur sózben táýelsizdik emes. Shynaıy ispen táýelsizdik ári máńgilik!