"Býratalda dárıǵa"
Sózi: Juman ÁBİSHULY
mýzıkasy: Berik ISLAMULY
Oryndaǵan: Otanbek EŃSEHANULY
Sózi men mýzıkasy sheber qabysqan sara týyndylardyń biri «Býratalda dárıǵa» ánniń qalaı ómirge kelgeni jóninde ómirden erte qaıtsada týǵan halqynyń máıekti mádenı muralaryn jınaý, retteý baspadan shyǵarý salasynda súbeli eńbek etken kórnekti aqyn, sazger, etnograf Juman aǵanyń qatparly qalyń oı álemine boılap, arhıvterin aqtaryp kórgenimizde Úrimji qalasynda ótken bir toıdaǵy aıtys aqyny, asaba Qaırat Qulmuqametulynyń juman aǵany jezdesinip aıtqan efıgrammasy nazarymyzǵa ilindi.
«Juman aǵam, kóp kórgen ótkelekti,
Osy jaqtan taýyp júr kóp qorekti.
Barkólge arnap bir-eki án jazyp edi,
Ánshi nazar daýysy kókke jetti.
Bizge nege bir ánin qımaıdy dep,
Týǵan jeri Býratal ókpelepti», - degende toıshyl qaýym alaqaılap quptasa kerek. Bul jas kezinen kindik kesip, kir jýǵan jerinen alys júrgen Juman aǵanyń kókirek qýysynda qozdap jatqan kórikti oılaryna qamshy bolypty. Sodan az-kem ýaqyttan keıin Juman aǵamyz halyqtyq slopta «Býratalda dárıǵa» ánin jazǵan eken.
Endi bul tarıhty qaıra turyp búginginiń jas qyrany Býrataldyń ónerli ulany Berik Silámulyna sóz berip, bul ánniń qalaı tyńdarman júreginen jol alǵanyn suraǵanymyzda, sabyrly da salmaqty jibek minez Bekeń án haqyndaǵy oıyn bizge bylaı dep túıindegen bolatyn.
Bul án 1994 jyly meniń Býratala qalalyq 5 orta mektepte muǵalimdik istep júrgen kezimde jazyldy, Erkin Zákárıa degen termeshi dosym Úrimji qalasyna baryp, án taspasyn shyǵaryp tabyspen oraldy, taspaǵa án eksheý barsynda Erkin Juman aǵanyń taıaýda jazǵan «Býratalda dárıǵa» ánin oryndaǵanyn aıtyp, barshamyzdy qýantty. Alǵash estı salǵanda án mátini meni birden baýrap aldy. Juman aǵamyz án tekisin Býratala óńiri kezinde Maıqy bıdiń mekendegen jer eken degendeı «Ańyz dastandardan» paıdalanyp, tamasha jazǵan eken. Biz týǵan jer ósken eldi jyrlaıtyn bolsaq kóbinde onyń taý-sýyn, jazıraly dalasyn jyrǵa qosyp jatamyz, al Juman aǵanyń tekstinde shaǵyn bolsada bir ýaqıǵa bar eken, bala mahabbat arqyly týǵan jerge degen saǵynsh beınelenipti. Sol tusta jataqta jatatyn edik, jataǵymyzda pıanıno bar bolatyn ánin mátinin estigeninen keıin, ony sanaǵa sińire bastadym, Juman aǵamyz bul ándi halyqtyq sarynda jazypty, men osyny estradalyq nusqaǵa aınaldyryp jazyp kórsem qaıtedi degen oı kelip, alǵashqy nusqalary jazyp, shaǵyn basqosýlardan ózimizshe oryndap júrdik. Kúnder óte kele Juman aǵa aýylǵa kelgende ol kisige alǵash ret tushymdy etip oryndap berip, yqylasyn aldyq, qadyrly Juman aǵamyz: Berik baýyr myna ánniń baǵyn sen ashqan ekensiń, budan bylaı seniń ániń bolsyn dep aq tilegin bildirdi. Osydan keıin baryp, biz saltanatty sahynalarda oryndaı bastadyq.
Sonda meni birden baýraǵan nárse tekistiń ýaqıǵalyǵy, kórkemdigi, taqyrby boldy. «Býratalda dárıǵa» degende jatqan tuńǵyıyq syr meni birden baýyrap osylaı qalam aldyrǵan edi, - deıdi Bekeń án jaıyndaǵy oılaryn túıindep.
Bul án alǵashynda áıgili ánshi Otanbek Eńsehanulynyń oryndaýynda sahynalarǵa kóterilip, jurt jyly qabyldady. Keıininen Otanbek Eńsehanulynyń sońynan ergen ónerpaz baýyrlary bul kúnderi ónerde ózindik orny bar Joldybaı Dýlatuly, Ádil Sylamhanuly, Senbaı Bodaýbaıuly, Medet Maqsatuly qatarly ánshiler oryndap, ánniń ajaryn ashyp, oıyn-toıdyń kórkin qyzdyryp, mereıin asyryp keledi. Mine osylaı Býrataldan esken ásem áýen án álemin keń sharlap kete bardy.
Ánniń tolyq mátini:
Alataýdyń býratal bókterinde,
Bir qyz qalǵan qol bulǵap ketkenimde.
Darıǵa ol da bala, mende bala
Úlgirmegen ekenbiz sert berýge.
Qaıyrmasy:
Býratalym-aı
Qormal aýylym-aı
Qoǵaly kóldeı kórkińdi,
Saǵynǵanym-aı.
Maǵan ystyq jer barma býrataldaı,
Áli ókinsh ketkenim til qata almaı.
Dárıǵa aýyldaǵy sol bóıjetken,
Kózdik jasyn jur deıdi qurǵatalmaı.
Jyl qustary sen solaı barasyńba,
Ókpelegen arý bar aǵasyna.
Dárıǵa menen bir til jetkize kór,
Dos-dushpannyń qaldyrmaı tabasyna.
6alash usynady
