2021 جىلى 31 ناۋرىزدا تۇركىستان قالاسىندا تۇركى كەڭەسىنىڭ بەيرەسمي ءسامميتى ءوتتى. بۇل سامميت تۇركى تىلدەس ەلدەر مەن حالىقتار، سونداي-اق قازاقستان ءۇشىن ۇلكەن ماڭىزعا يە. ءسامميتتى تۇركى كەڭەسى ۇيىمداستىردى. تۇركى كەڭەسىن تولىق ءتۇسىنۋ ءۇشىن الدىمەن جالپى تۇركى حالىقتارى مەن تۇركى الەمىنە قىسقاشا كوز جىبەرەيىك.
تۇركى حالىقتارى — ورتالىق، شىعىس، سولتۇستىك جانە باتىس ازيانىڭ، سونىمەن قاتار ەۋروپا مەن سولتۇستىك افريكادا تۇراتىن ەتنولينگۆيستيكالىق توپتاردىڭ جيىنتىعى. تۇركى حالقى التاي تاۋلارىنان شىعىس مونعولياعا دەيىن سوزىلعان ايماقتاردا قالىپتاسقان. كەيبىر لينگۆيستتەر تۇركى حالىقتارىنىڭ تامىرىن مانچجۋرياداعى باتىس لياو وزەنى باسسەينىنەن تابۋعا بولاتىنى جونىندە بولجام ايتادى. تۇركى تىلدەس حالىقتار تۇركى تىلدەرى وتباسىنا جاتاتىن تىلدەردە سويلەسەدى. ولار ءارتۇرلى دارەجەدە بەلگىلى ءبىر مادەني ەرەكشەلىكتەرمەن، جالپى اتا-بابالارىمەن جانە تاريحي شىعۋ تەكتەرىمەن بولىسەدى.
تۇركى الەمى دەگەندى حالقىمىز كەيدە دۇرىس تۇسىنە بەرمەيدى. تۇركىلەردىڭ ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى 3000-4000 جىلدىق تاريحى بار. مۇنى كەڭىستىك پەن ۋاقىت اياسىندا قاراستىرعان ءجون. حالىق بولىپ دارالانۋى قولا داۋىرىنەن باستالادى. شىعىسى - مانجۋريا، باتىسى – قارا تەڭىز، قىرىم تۇبەگىنە دەيىن، ءبىر سوزبەن ايتقاندا شىعىس ەۋروپا، وڭتۇستىگى پاميردەن باستالىپ، سولتۇستىگى ياكۋتياعا دەيىن سوزىلعان الىپ كەڭىستىك. بۇل – تۇركى الەمىنىڭ ءومىر سۇرگەن كەڭىستىگى. 3000-4000 جىل ءومىر سۇرگەن جانە وسى كۇنگە دەيىن جالعاسىپ كەلە جاتقان حالىقتىڭ تۇرعىلىقتى مەكەنى. وسى مەكەندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان حالىق تۇركى الەمىنە جاتادى. وندا تاۋەلسىز جەتى تۇركى مەملەكەتى بار. ولار: تۇركيا، قازاقستان، ازەربايجان، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان، سولتۇستىك كيپر تۇرىك رەسپۋبليكاسى. ونىڭ سىرتىندا تۇركى تىلدەس حالىقتار جۇڭگو حالىق رەسپبليكاسىنىڭ شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسى مەن گانسۋ پروۆينسياسىنىڭ سۋنانۋەزىندە (سارى ۇيعىرلار)، رەسەي فەدەراسياسىنىڭ تۋۆا اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسى، تاتارستان، باشقۇرتستان، داعىستان، التاي اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسى، قاراشاي-بالقار اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىندا، استراحان، ورىنبور، ومبى وبلىستارىندا، چۋۆاشيا، ياكۋتيا (ساحا)، حاكاسيادا، قىرىم اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىندا، وزبەكستان قۇرامىنداعى قاراقالپاقستاندا، مولدوۆا رەسپۋبليكاسى قۇرامىنداعى گاگاۋزيادا، موڭعوليانىڭ بايان ولگەي ايماعىندا تۇرادى. سونداي-اق يران، يراك، بولگاريا، پولشا، ليتۆا سياقتى مەملەكەتتەردە دە تۇرىپ جاتقان تۇركىلەر مول.
بارشا الەمدەگى تۇركى تەلدەس حالىقتاردىڭ سانى مولشەرمەن 300 ميلليون شاماسىندا. تۇرىكتەر – 85 ملن.، ازەربايجاندار – 55 ملن.، وزبەكتەر – 40 ملن، ۇيعىرلار – 25 ملن.، قازاقتار 16 – ملن.، تاتارلار – 10 ملن.، تۇرىكمەندەر – 9 ملن.، قىرعىزدار – 5،5 ملن.، نوعايلار – 5 ملن.، باشقۇرتتار – 2،5 ملن.، شۋاشتار (چۋۆاشتار) – 2 ملن.، قاشقايلار – 1،7 ملن.، احىسكالار – 1 ملن.، قاراقالپاقتار –1 ملن.، قىرىم تاتارلارى – 500 مىڭ، ساحالار (ياكۋتتەر) – 500 مىڭ. قۇمىقتار – 420 مىڭ، حوراساندار – 400 مىڭ، تۋۆالار – 350 مىڭ، قاراشاي-بالقارلار – 300 مىڭ، گاگاۋزدار – 300 مىڭ، افشارلار –300 مىڭ، التايلار – 75 مىڭ، حاكاستار – 65 مىڭ، سالارلار – 55 مىڭ، شورلار – 10 مىڭ.
ەرتە تۇركى مەملەكەتى داۋىرىندە، ياعني تۇرىك قاعاناتىنىڭ كۇشەيگەن كەزەڭىندە سولتۇستىك-شىعىس جۇڭگو (مانچجۋريا)، موڭعوليا، التاي، شىعىس تۇركىستان، باتىس تۇركىستان، ورتا ازيا، قازاقستان جانە سولتۇستىك كاۆكاز ايماقتارىنا يەلىك ەتكەن.
ءتۇبى ءبىر تۇركى جۇرتىن ءبىر شاڭىراقتىڭ استىنا جيناپ تۇرىك قاعاناتىن قۇرعان ەر بۋمىننان باستاپ، ەستەمي قاعان، ابىز تونىكوك، كونە تۇرىكتىڭ كوك سەمسەرى اتانعان كۇلتەگىن سىندى باتىرلار كوك تاڭىرگە سىيىنىپ، توبەدەگىنى كەلتىرگەن ەدى…
«بەك ۇلدارى – قۇل بولماسىن، پاك قىزدارى – كۇڭ بولماسىن» دەپ كۇللى تۇركى الەمىن قورعاۋ جولىندا «باستىنى – ەڭكەيتىپ، تىزەلىنى – بۇكتىرگەن ەدى» دەيدى شەجىرە-تاريح…
ودان كەيىن تاريح بارىسىندا، اسىرەسە انادولى تۇركىلەرى كونە تۇركى مەملەكەتىنىڭ جالاۋىن جىقپاي ءۇش قۇرلىقتا جەلبىرەتتى. «مەشىتتەر – قورعانىمىز، كۇمبەزدەر – دۋلىعامىز. مۇنارالار – نايزامىز، مۋميندەر – اسكەرىمىز» دەپ ۇرانداتقان تۇركى جۇرتى الەمنىڭ جارتىسىنا بيلىگىن جۇرگىزگەن ەرجۇرەك حالىق بولعان دەسەدى…
تۇركىلەردىڭ تاريحى تەرەڭ، گەوگراسيالىق اۋماعى كەڭ، حالىق سانى كوپ. تۇرك تىلدەس حالىقتار سوقتىقپالى، سوقپاقسىز جەرلەردە ءوستى. تەبىنگىگە تەر قاتىپ، قابىرعانا قار تۇتىپ، مىڭمەن الىسىپ، ءوسىپ ءوربىدى. الۋان تاريحي كەزەڭدى باسىنان وتكىزدى. مىڭ ءولىپ، مىڭ ءتىرىلدى. تۇركيا رەسپۋبليكاسى تىسىنداعىلاردىڭ كوبى ۇلكەن يمپەريالىق كۇشتەردىڭ بوداندىعىندا قالدى. قانشاما قىرعىن جاسالىپ، اسسيميلياسيا ساياساتى استىندا بولسا دا ءبىرتۇتاس تۇركى رۋحىنىڭ مىزعىماس كيەسى جويىلمادى. كەزىندە كەڭەس وداعىنىڭ وكتەمشىل ساياساتى تۇركى جۇرتىنىڭ اعايىن بولىپ، ارالاس-قۇرالاس ءومىر سۇرۋىنە جول بەرۋ بىلاي تۇرسىن، كەرىسىنشە، ءبىر-بىرىن جاتسىنىپ، جاتىرقايتىن دەڭگەيگە جەتكىزىپ ەدى. الايدا، وكتەم ساياسات تۇركى جۇرتىنىڭ باۋىرمالدىعىن جويا المادى.
1933 جىلى تۇركيا تاۋەلسىزدىگىنىڭ 10 جىلدىعىندا تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرۋشىسى، ۇلى كوسەم مۇستافا كەمال اتاتۇرىك: «ماڭگى ءومىر سۇرەتىن يمپەريا جوق... كەڭەس ۇكىمەتى دە ءبىر كۇنى توقىرايدى. سول كەزدە ونىڭ قۇرامىنداعى تۇركى تىلدەس تايپالاردىڭ ۇرپاقتارى دا ءوز تاۋەلسىزدىگىن الادى. ءبىز ولاردىڭ ءوتىنىشىن كۇتپەي، كومەك قولىن سوزۋعا مىندەتتىمىز» - دەگەن ەكەن. سودان 58 جىل ءوتىپ، كەڭەس وداعى تاريح بەتىنەن جويىلعان كەزدە تۇركى تىلدەس ەلدەر تاۋەلسىزدىگىن الدى. اتاتۇرىكتىڭ ءسوزىن ۇمىتپاعان تۇركيا ەلى وسى ەلدەردىڭ تاۋەلسىزدىگىن ءبىرىنشى بولىپ تانىدى. ءار ەل دەربەستىك الىپ، تاۋەلسىزدىگىن جاريالاپ، «ءوز قولى ءوز اۋزىنا جەتە» سالىسىمەن-اق تۇركى اعايىندار ءبىر-بىرىن ىزدەي باستادى. تاۋەلسىزدىك الۋ-تۇركى تىلدەس ەلدەر ءۇشىن ۇلكەن تاريحي وقيعا بولدى. وسىدان باستاپ تۇركى تىلدەس ەلدەر بىر-بىرىمەن قويۋ بايلانىس جاساپ، قارىم-قاتىناستار ورناتتى. بابالاردىڭ «تۇركى تەكتەس تۇگەل بول!» - دەگەن اماناتى تىلگە ورالادى. تۇركى الەمىنىڭ بەرەكە-بىرلىگى ءۇشىن ءارتۇرلى ءىسشارالار ورىندالدى. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلكەنى تۇركى كەڭەسىنىڭ قۇرىلۋى بولدى.
تمىك نەمەسە تۇركى كەڭەسى تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىق كەڭەسى نەمەسە قىسقارتىپ ايتقاندا تۇركى كەڭەسىن قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە 2009 جىلدىڭ 3 قازانىندا ازەربايجاننىڭ ناحيچيەۆان قالاسىندا وتكەن تۇركى تىلەس مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ 9-شى سامميتىندە قول قويىلدى. ال كەڭەس قۇرۋ تۋرالى باستامانى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ كوتەرىپ، وعان تۇركيا، ازەربايجان، قىرعىزستان باسشىلارى قولداۋ كورسەتتى. تۇركى كەڭەسىنىڭ 1ء-شى ءسامميتى 2011 جىل 21 قازاندا الماتى قالاسىندا ءوتتى. سودان كەيىن 2012 جىلدىڭ تامىزىندا قىرعىزستاندا، 2013 جىلدىڭ تامىزىندا ازەربايجاندا، 2014 جىلى تۇركيادا، 2015 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە استانادا، 2018 جىلى قىرعىزستاندا، ال سوڭعى 7ء-شى سامميت 2019 جىلدىڭ قازانىندا ازەربايجاننىڭ باكۋ قالاسىندا ۇيىمداستىرىلدى. 2018 جىلدان بەرى ۆەنگريا بايقاۋشى ەل مارتەبەسىن السا، 2019 جىلى تۇركى كەڭەسىنە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى قوسىلدى. سول جىلدان بەرى ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تۇركى كەڭەسىنىڭ قۇرمەتتى ءتوراعاسى مارتەبەسىندە. ايتا كەتەرلىگى، 2020 جىلدىڭ 10 ساۋىرىندە تۇركى كەڭەسىنىڭ توتەنشە ءسامميتى بەينەكونفەرەنسيا ارقىلى ۇيىمداستىرىلدى. سامميتتە COVID-19 پاندەمياسىمەن ءتيىمدى كۇرەسۋ ماسەلەلەرى تالقىلانىپ، ارناۋلى دەكلاراسيا قابىلداندى. جينالىستا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ COVID-19 پاندەمياسى جاعدايىندا ەلىمىز ءۇشىن باۋىرلاس مەملەكەتتەردىڭ ازاماتتارىنا بارىنشا قولعابىس كورسەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ايتا كەلە، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قىرعىزستان مەن تاجىكستانعا (ءار ەلگە 5 مىڭ توننادان ءۇن بەرىلەدى) قولداۋ كورسەتىلەتىنى تۋرالى ايتتى.
كۇلتەگىن بابامىز «اسپاندا - كۇن، جەردە – تۇركى» دەگەن ەدى. شىن مانىندە، تۇركى الەمى بارشامىزعا ورتاق. ءبىزدىڭ تاريحىمىز دا، تاعدىرىمىز دا ءبىر. كەشەگىمىز ءبىر بولعان سوڭ، كەلەشەگىمىز دە ءبىر بولماق.
تۇركى تىلدەس ەلدەرىنىڭ پرەزيدەنتتەرى تۇركى كەڭەسى قۇرىلعان ساتتەن باستاپ ونىڭ ماڭىزدى جەتىستىكتەرىن اتاپ ءوتتى، تۇركى الەمىندەگى ىنتىماقتاستىق پەن ۇيلەستىرىلگەن قىزمەتتى قامتاماسىز ەتۋدەگى، تۇركى حالىقتارىنىڭ قۇندىلىقتارى مەن مۇددەلەرىن وڭىرلىك جانە حالىقارالىق ارەنادا ىلگەرىلەتۋ مەن قولداۋداعى كەڭەستىڭ ءرولىن ارتتىرۋ نيەتىن ءبىلدىردى.
مەملەكەتتەر باسشىلارى تۇركى حالىقتارىنىڭ تاتۋلىعىنا، تۇراقتىلىعىنا، قاۋىپسىزدىگى مەن وركەندەۋىنە ىقپال ەتەتىن قۇرال رەتىندە كوپجاقتى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ماڭىزدىلىعىن باسا كورسەتىپ، تۇركىستان قالاسىنىڭ بۇكىل تۇركى الەمىن بىرىكتىرۋدەگى رۋحاني ماڭىزدىلىعىن مويىندادى. قورىتىندى دەكلاراسيادا قازاقستاننىڭ تاريحي تۇركىستان قالاسى تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني استانالارىنىڭ ءبىرى بولىپ جاريالاندى. سونداي-اق بولاشاقتا تۇركى الەمىنىڭ باسقا دا تاريحي قالالارىنا روتاسيا قاعيداتى نەگىزىندە وسىنداي مارتەبە بەرۋ تۋرالى ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزىلدى. سامميت قۇجاتىندا تۇركى كەڭەسىنە اسا ءور ماقساتتار قويۋعا، اسىرەسە كولىك، كەدەن، ەنەرگەتيكا جانە ينفراقۇرىلىم سالالارىندا ستراتەگيالىق وڭىرلىك جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ەكونوميكالىق جاعدايلاردىڭ ماڭىزدىلىعى اتاپ ءوتىلدى.
دەكلاراسيادا الىشەر نيەۆاي (بەلگىلى اقىن جانە مەملەكەت قايراتكەرى)، يۋسۋف بالاساعۇني (اقىن، فيلوسوف جانە مەملەكەت قايراتكەرى)، نيزامي گەندجيەۆي، يۋنۋس ەمرە، جامبىل جابايەۆ، ءاليحان بوكەيحان، حۋسەين قاراسايەۆ جانە باسقادا تۇركى الەمى تاريحىنداعى ادەبي، كوركەم-ونەر، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، عىلىمي جانە مادەني ءومىردىڭ دامۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان كورنەكتى تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرى ارناۋلى اتالدى. دەكلاراسيادا اسىرەسە تۇركىستان قالاسىنىڭ تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني استاناسىنىڭ ءبىرى بولىپ جاريالانۋى قازاقستان ءۇشىن تاريحي ماڭىزعا يە ۇلكەن وقيعا بولىپ تابىلادى. تۇركىستان قالاسى قايماعى بۇزىلماعان قازاقتىڭ قاراشاڭىراعى، ەرەكەسى ۇيىعان كيەلى مەكەن. ايگىلى ۇلتجاندى اقىن ماعجان جۇماباي ۇلى تۇركىستان جايلى:
«تۇركىستان – ەكى دۇنيە ەسىگى عوي.
تۇركىستان – ەر تۇرىكتىڭ بەسىگى عوي.
تاماشا – تۇركىستانداي جەردە تۋعان.
تۇرىكتىڭ ءتاڭىر بەرگەن نەسىبى عوي» دەپ جىرلاعان ەدى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ: «ءاربىر حالىق، ءاربىر تاۋەلسىز مەملەكەت ءوزىنىڭ رۋحاني ورتالىعىن ناقتىلاپ الۋى كەرەك. قازاقستاننىڭ رۋحاني ورتالىعى تۇركىستان»-دەگەن بولاتىن. سامميت بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ «تۇركى وركەنيەتىن جاڭعىرتۋدى تۇركىستاندى الەمگە تانىتۋدان باستاۋعا شاقىرامىن» دەپ تۇركى ەلدەرىنىڭ باسشىلارىنا ماڭىزدى ۇندەۋ تاستادى.
تۇركىستان قالاسىنىڭ بۇكىل تۇركى الەمى ءۇشىن ماڭىزى زور، سەبەبى قالادا احمەت ءياسساۋيدىڭ كەسەنەسى ورنالاسقان. سوندىقتان قالا بۇكىل تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني ورتالىعىنا اينالدى. تۇركىستاننىڭ تۇرىك جۇرتىنا ورتاق رۋحاني استانا رەتىندە ءدامۋى-تۇبى ءبىر باۋىرلاس ەلدەردىڭ ىنتىماقتاستىق-بىرلىگىنىڭ ارتۋىنا ىقپال جاسايدى. قازاقستاننىڭ باىرعى قالاسى تۇركىستاننىڭ 2 مىڭ جىلعا جۋىق تاريحى بار، ۋاقىتىندا قازاق حاندىعىنىڭ استاناسى رەتىندە قىزمەت ەتكەن قالادا كوپتەگەن قازاق حاندارىنىڭ قابىرلەرى ورنالاسقان.
تۇركىستان وبلىسىندا يۋنەسكو-نىڭ مادەني مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزىلگەن قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى، كونە وتىرار، ساۋران قالاشىقتارى، وتىرار اۋدانىنداعى ارىستان باب كەسەنەسى، بايدىبەك بي اۋدانىنداعى بايدىبەك اتا، دومالاق انا كەسەنەلەرى مەن اقمەشىت ۇڭگىرى، تۇلكىباس اۋداندارىنىڭ قايتالانباس اسەم تابيعاتى، اقسۋ-جاباعىلى، قاراتاۋ قورىقتارى، سايرام-وگەم مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پاركى قاتارلى تالاي ساياحاتشىلاردى تامساندىرعان مەكەندەر بار. تۇركىستان قالاسىنداعى قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى-قازاقستاننىڭ وزىق كوپ سالالى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ ءبىرى. قازاقستان مەن تۇركيا اراسىنداعى باۋىرلاستىقتىڭ ەڭ ايقىن ناتيجەسى وسىنداي ورتاق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قۇرىلۋى. بۇگىندە اتالمىش ۋنيۆەرسيتەتتە تۇركى الەمىنەن كەلگەن 10 مىڭنان استام تۇلەك ءبىلىم الۋدا. ۋنيۆەرسيتەت العاشقى تۇلەكتەرىن ۇشىردى جانە بۇل تۇلەكتەر قازاقستان-تۇركيا جانە باسقا تۇركى ەلدەرىندە دە بيىك پاراساتتىلىقپەن حالقىمىزعا قىزمەت ەتۋدە. تۋعان اعاسىنداي باۋىرلاسى تۇرىك مەملەكەتىنەن ۇلگى العان قازاقستان رەسپۋبليكاسى حالىقارالىق قاتىناستا ايتارلىق جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى.
قورىتا ايتقاندا، تۇركى تىلدەس ەلدەر كەڭەسى تۋىس ەلدەردى توپتاستىرىپ، ورتاق مادەني-رۋحاني جوبالارعا باستاماشى بولىپ كەلەدى. 2021 جىلى 31 ناۋرىزدا وتكەن تۇركى كەڭەسىنىڭ بەيرەسمي ءسامميتى بەينەكونفەرەنسياسى تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ءوزارا ىنتىماقتاستىعىن ناعايتۋمەن قاتار، اسىرەسە قازاقستان مەن تۇركيا اراسىنداعى جان-جاقتى ستراتەگيالىق قارىم-قاتىناستاردى تىڭ بەلەسكە كوتەرەدى.
قازاق حالقى بىرلىكتىڭ كۇندەلىكتى تىرشىلىكتەگى ورنى مەن ماڭىزىن "بىرلىك بولماي تىرلىك بولماس"، "بىرلىك ءتۇبى - بەرەكە"، "التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى" دەپ تۇيگەن. قازىرگى جاھانداسقان الەمدە تۇركىتىلدەس ەلدەر مەن حالىقتارىنىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماقتاستىعى وتە ماڭىزدى.
تۇرىك كەڭەسىنىڭ باس حاتشىسى باعدات امىرەيەۆ "تۇركى الەمى بىرىككەن مەملەكەتتەرىن" قۇرۋدى ماقسات ەتكەندەرىن ايتتى. «تۇركى تەكتەس تۇگەل بول!». ويتكەنى بىرلىكتەن تىرلىك تۋادى.
زەينەش سمايىل (تۇركيا)
قازاقستان عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ
قۇرمەتتى اكادەميگى، پروفەسسور
6 alash ۇسىنادى
