تەكتى دە، كەكتى ۇل...
قازاقتىڭ كورنەكتى قالامگەرى، جازۋشى-ۇستاز جاقسىلىق ساميتۇلىمەن جۇزدەسىپ، ديدارلاسۋدىڭ ءجونى كەلدى. 2007 جىلى 23 ماۋسىم، الماتىداعى «ستۋدەنتتەر سارايىندا» وتەتىن وسپان باتىر ءسىلام ۇلىنىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولۋىنا ارنالعان حالىقارالىق اقىندار ايتىسىنىڭ شاقىرۋ قاعازىن جەتكىزىپ بەرۋدى، باتىردىڭ نەمەرەسى وركەن ءنابي ۇلى دوسىم ماعان تاپسىرعان ەدى.
بالا كۇنىمىزدەن كىتاپتارىن جاستانىپ وقىپ، كەيىپكەرلەرىن جاتقا سوعاتىن جازۋشىڭمەن ديدارلاسۋدىڭ ءوزى ءبىر عانيبەت قوي. اسىرەسە، جاقاڭنىڭ ەل تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلدارى-اق، جايلى جۇمىس، جاقسى تۇرمىسىن تاستاپ، العاشقى كوشتى باستاپ وتانعا ورالعانى مەنىڭ كوڭىلىمدەگى ابروي، بەدەلىن ارتتىرا تۇسكەن ەدى. بۇرىن بارىپ كورمەگەندىكتەن، ول كىسىنىڭ ءۇيىن ءبىراز ىزدەپ، ازەر تاپتىم. اقساي ىقشام اۋدانىنداعى، كوپ قابىتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ بىرىندە تۇرادى ەكەن.
مەن بارعاندا جاتىن بولىمەسىندە دەم الىپ جاتقان ەكەن، ازدان سوڭ ورتامىزعا كەلدى. وسىدان بىرنەشە اي بۇرىن قاتتى ناۋقاستانىپ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالعانىن ەستىگەن ەدىم، اۋىرۋ ابدەن مەڭدەگەنى كورىنىپ تۇر. سوندا دا قايسار رۋحپەن دەنەسىن تىك ۇستايدى.
ءوزىمدى تانىستىرىپ، شىعارماشىلىعىنان تانىس ەكەندىگىمدى، ولەڭ جازاتىنىمدى، كەلگەن بۇيىمتايىمدى ايتىپ، شاقىرۋدى قولىنا بەرگەن ەدىم، سالدە بولسا جادىراپ قالدى. شىنىندا جاقاڭنىڭ قىتايدا شىققان «تاۋ سامالى»، «اتامەكەن»، «اق ساۋلە» كىتاپتارىن نەشە قايتارا وقىعانىم بار ەدى. ال ەندى جاقسىلىق ءسامىيت ۇلىنىڭ ءانى «تۋعان جەر» دەگەن اۋەن باياعىدان تانىس، جورگەكتە سىڭگەن ءۇن.
اعامىز قينالىپ وتىرسا دا ءوزىنىڭ ارميابەك ساعىندىق ۇلى، تۇرسىنحان زاكون ۇلى، الماس احمەتبەك ۇلى، عالىم قاليبەك ۇلى قاتارلى رۋحتاس ىنىلەرىن ەرتىپ، قازاق ەلىنە قالاي كەلگەنىندەرى تۋرالى ايتتى. بۇگىندە بۇل اعالارىم دا كوك بايراقتى وتانىمىزدىڭ رۋحانياتىنىڭ دامۋىنا قال قادىرىنشە قىزمەت اتقارىپ كەلەدى، ءارقايسىسى تۋرالى بولەك توقتالىپ، تولعام ايتارعا تۇرارلىق تۇلعالار. ودان ءوزىنىڭ جازعان شىعارمالارىن، ءالى دە جاريالانباعان تۋىندىلارى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ بەردى، بالكىم ەسىندە ءجۇرسىن، كادەگە جاراتسىن دەگەنى بولار. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىندە وقيتىنىمدى ايتقان ەدىم، ەلەڭدەي قالدى. «تۇرسەكەڭ كەلىپ ءجۇر مە؟»- دەدى. «ءيا، كەلىپ ءجۇر، بىزگە قازاق ادەبيەتىنىڭ سىنىنان لەكسيا وقيدى»- دەدىم. «ەەەەە، ول كىسى اسىل ادام عوي، مەنى سول ۋنيۆەرسيتەتتىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنە ەرتىپ اپارىپ، جۇمىسقا ورنالاسترعان ەدى، دۇعاي سالەم ايت»- دەدى ريزالىق پىشىنمەن اۋىر كۇرسىنىپ. وسى وقۋ ورنىندا قىزمەتتە جۇرگەندە شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنە ارناپ وقۋلىق جازعانىن دا ەستىگەن ەدىم. سول كەزدە شەتەلدەن كەلىپ، قولىنا قالام العان قازاقتىڭ تۇرسەكەڭنەن (تۇرسىنبەك كاكىشيەۆ) شاپاعات كورمەگەنى تىم از ەكەن اۋ دەيمىن ىشىمنەن.
«وسپان باتىردى جازۋ ءۇشىن اتاجۇرتقا كەلدىم»- دەيتىن جازۋشى تۇتاس ءبىر ءداۋىردىڭ وبرازىن سومداپ، «حاھارلى التاي» تريلوگياسى ارقىلى ماڭگىلىك ەسكەرتكىش سوعىپ كەتتى. بۇل ەڭبەگى «سەرگەلدەڭ» دەگەن اتپەن ءتورت توم بولىپ از دانامەن بولسا دا باسپا بەتىن كورىپ، وقىرمانعا جەتتى. بۇرىن ول روماندى كىتاپحانادان وقىعان ەدىم، ال بۇگىن اۆتوردىڭ ءوز قولىنان، قولتاڭباسىمەن العانىما مارقايىپ وترمىن. بۇل كىتاپتىڭ ءبىر تومى «قاھارلى التاي» دەگەن اتپەن تۇركيادا تۇرىك تىلىندە باسىلىپ شىقتى. كەيىننەن كاسىپكەر عىلىمحان قالي ۇلىنىڭ دەمەۋشىلىگمەن قايتا رەتتەلىپ، «قاھارلى التاي» تريلوگياسى جارىق كوردى، وكىنىشتىسى، ونى كورۋگە جازۋشىنىڭ عۇمىرى جەتپەدى...
جازۋشىنىڭ قازاق ەلىندە بۇل كىتاپتارىنان وزگە «اتامەكەن»، «سارالا قاز»، «التىن قازىق» قاتارلى پورزالار جيناعى، «جۇڭگو قازاقتارى» اتتى زەرتتەۋ ەڭبەگى جارىق كوردى. جازۋشىنىڭ 70 جىلدىق مەريتويى «ەر جانىبەك» حالىقارالىق قرعامدىق قورىنىڭ ۇيتقى بولۋىمەن قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا دۇركىرەپ ءوتتى، تاعى دا جاقاڭسىز. تىرىسىندە سالەمگە جارىماعان تالايلار، سايرادى اي كەلىپ، تىم كەش ەدى....
جازۋشىنىڭ ۇلى زاڭعار اكەسىنىڭ شىعارمالارىن جيناپ، كتاپتارىن ءبىر، ءبىر دانادان وتانداستار قورىنا اكەلىپ تابىستاعان كەزدە، جاقاڭمەن بولعان جارقىن جۇزدەسۋ تاعى ءبىر كوز الدىما كەلدى... بۇل كىتاپتار ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادان اشىلاتىن «وتانداستار وقۋ زالىنا» قويىلاتىن بولادى.
وسى كەزدەسۋدەن قايتقاننان كەيىن، جاقسىلىق اعاعا ارناعان «تەكتى دە، كەكتى ۇل» دەگەن ولەڭىمدى جازدىم، ءبىراق كەزدەسىپ وقىپ بەرۋگە ۇلگىرمەدىم، مەن اسىقپاي جۇرگەنىممەن ول كىسى كۇتپەدى، اتتانىپ كەتتى...
باقىت تا، ازاپ تا از سەن كورمەگەن،
تاعدىرىڭ تاس تۇرمەدە تەربەلگەن ەڭ.
ءتىرىلدى مەكەنىڭە كەلگەندە ارەڭ،
بۇرىنعى بال ارمانىڭ كەۋدەڭدە ولگەن.
بەت الدىڭ العاش رەت وسى اۋىلعا،
ەنشى ەمەس ونداي ەرلىك وسال ۇلعا.
وتاننىڭ وتى جاندى وتاۋىڭدا،
بوتاڭنىڭ قوسى قوندى قاتارىڭا.
قارسى العان مەكەنىڭ جوق قۇراق ۇشىپ،
جانارىڭ جاسقا وراندى جىلاپ، ءىسىپ.
كورمەگەن ەلدىڭ اسىن سۇراپ ءىشىپ،
تەكتى دە، كەكتى باسىڭ ءجۇر الىسىپ.
بەرمەسىن اتاعىن دا، شاپانىن دا،
ءوز كوشىڭ ورەلى ەلدىڭ قاتارىندا.
سىباعا دامەتپەگەن اتالى ۇلعا،
ءسىرا دا كەرەك ەمەس، جاقا، مۇڭ دا.
جالالى جاستىعىڭا كۋا عاسىر،
جاراتقان جازۋىنا جىلاماس ۇل.
«سەرگەلدەڭ» ەلىڭ سەنى ۇعادى اقىر،
تارقاماس تويىڭ سوندا ۇلان اسىر.
«تۋعان جەر قۇشاعىندا» جاسقانبادىڭ،
اڭساتقان «اتا مەكەن» باستى ارمانىڭ.
سەزىنگەن كەزىندە ەلىڭ كەش قالعانىن،
وزىڭنەن تابىلمايدى اسقان دارىن.
تالاپبەك تىنىسبەك ۇلى
6الاش ۇسىنادى
