تۋىلعان بالانى تولىق ەكى جىل ەمىزۋ انانىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. شارانانىڭ انا قۇرساعىنداعى ازىعى تۋىلعان سوڭ، اننا سۇتىمەن جالعاسىن تابادى. قۇرساق ومىرىندەگى بالا ءومىرى قانداي عاجاپ بولسا، انا ءسۇتىنىڭ دە كەرەمەتى سونداي ۇلكەن. قاسيەتتى قۇراندا: «انالار سابيلەرىن تولىق ەكى جىل ەمىزسىن» دەگەن بۇيرىق بار. وعان قوسا ارداقتى پايعامبارىمىز (س.ع.س.) ءوزىنىڭ ەكى جاسقا تولماي قايتىس بولعان بالاسى تۋرالى بىلاي دەگەنى بار: «جۇماقتا ونىڭ ءسۇت اناسى بار. ەكى جىلعا تولماعان جەرىن سول ەمىزىپ تولتىرادى».
تولىق ەكى جىل ەمىزۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن وسىدان-اق بايقاي بەرىڭىز. انا ءسۇتى بالانىڭ ەتىنە ەنىپ، سۇيەگىنە سىڭەدى. كەزىندە ءجۇسىپ بالاساعۇن بابامىز: «انا سۇتىمەن بىتكەن مىنەز سۇيەكپەن كەتەدى» دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك. انا ءسۇتى بالانىڭ دەنساۋلىعىنا، تاربيەسىنە، مىنەز-قۇلقىنا، قىسقاسى بۇكىل ومىرىنە اسەر ەتەدى. سوندىقتان، بالا ەمىزەتىن انانىڭ مىنەزى قانشالىقتى كوركەم بولسا، بالانىڭ دا ادامشىلىعى مەن ادەبى، اقىل-ساناسى سونشالىقتى جوعارى بولادى.
حاديس كىتاپتارىندا سۇيىكتى پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) «سۇتپەن بىرگە ۇقساۋ ارەكەتى دە جۇرەدى» دەگەن ءحاديسى كەلتىرىلەدى. سونداي-اق، اللا ەلشىسى (س.ع.س.) بالاعا اقىماق ايەلدى ءسۇتانا ەتۋگە بولمايتىنىن دا ەسكەرتكەن. مىنە، وسى سالاداعى ايات-حاديستەردىڭ ءبارىن جيناقتاي كەلە مۇسىلمان عۇلامالارى مىناداي قاعيدا شىعارعان: «ەمۋ كەزەڭىندە بەرىلگەن اننا ءسۇتى ادام تابيعاتى مەن مىنەز-قۇلقىن وزگەرتەدى». ەگەر دە انانىڭ ىشىپ-جەپ جۇرگەنى ادال بولماسا، ونى ەمگەن بالا دا كەلەشەكتە اتا-اناسىن قۋاندىراتىنداي بولىپ شىقپايدى.
ەرتەدە يمام ءابۋ مۇحاممەد ءال-جۇۋايني دەگەن عالىم وتكەن. سول يمام ءبىر كۇنى ۇيىنە كەلسە، بالاسىن باسقا ءبىر ايەل ەمىزىپ وتىرادى. دەرەۋ بالانى جۇلىپ الىپ، باسىن تومەن قاراتىپ، اۋزىنا ساۋساعىن سالىپ، ءىشىن قىسىپ، ايتەۋىر بالانىڭ ىشكەن ءسۇتىن قۇستىرادى. سودان سوڭ: «بالا قانشا قينالسا دا، بوتەن اناعا ەمىزدىرىپ، قالىپتاسىپ جاتقان مىنەز-قۇلقىن بۇلدىرۋگە بولمايدى» دەپ ىستەگەن ىسىنە جاۋاپ بەرەدى. سول بالا كەيىن يمام ءابۋل ءماالي دەگەن ايگىلى عالىم بولادى. ول ەر جەتىپ، ۋاعىز نەمەسە پىكىر تالاس جاساپ تۇرعاندا، ءتىلى كۇرمەلەتىن بولسا، اكەسى سونى «باياعى سۇتتەن قالعان ءبىر نارسە بار عوي» دەپ جوريدى ەكەن.
ءبىر كىسىلەر يمام ماليكتەن بالانى حريستيان ايەلدىڭ ەمىزگەنىنە قالاي قارايسىز دەپ سۇراپتى. سوندا يمام: «جوق، بولمايدى. ويتكەنى ولار اراق-شاراپ ىشەدى. دوڭىزدىڭ ەتىن جەيدى. بالاعا دا سولار اسەر ەتەدى دەپ قورقامىن»، – دەپ جاۋاپ قايىرعان ەكەن.
بۇل ايتىلعاندار انا ءسۇتىنىڭ ادام تاربيەسىنە قاتىستى جاعى. ال، ونىڭ دەنە بىتىمگە، دەنساۋلىققا اسەرى ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە. مىسالى، انا ءسۇتىنىڭ قۇرامى بالانىڭ قاجەتتىلىگىنە قاراي وزگەرىپ وتىراتىنىن بۇگىنگى عىلىم دالەلدەگەن. انا ءسۇتى تازا بولادى، پاك بولادى. مۇزداي دا ەمەس، ىستىق تا ەمەس، ۇنامدى بولادى. كەز كەلگەن ۋاقىتتا انا ومىراۋىندا دايىن تۇرادى. ەمەتىن ءسابيدىڭ اسقازانىنا لايىق كەلەدى. ءوسىپ كەلە جاتقان نارەستەگە قانداي ۆيتامين كەرەك بولسا، ءبارى دە انا سۇتىنەن تابىلادى. ميكروبتاردى ولتىرەتىن يممۋنيتەت تە وسى اق سۇتتەن تابىلادى. تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى انا ءسۇتى بالانى دا، انانى دا سەمىزدىك اۋرۋىنا دۋشار ەتپەيدى. وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرگەن مۇسىلمان عۇلاماسى يبن سينا ەمىزۋ جايلى بىلاي دەگەن: «بالاعا مۇمكىندىگى بارىنشا ءوز اناسىنىڭ ءسۇتى بەرىلۋگە ءتيىس. ويتكەنى، انا ومىراۋىنداعى سۇتتە زياندى نارسەنى كەتىرۋ تۇرعىسىنان وتە ۇلكەن پايدا بار».
بۇل اتالعانداردىڭ ءبىرىن دە حيميالىق قوسپالارمەن ازىرلەنگەن جاساندى سۇتتەردەن تابا الماسىمىز حاق. ەندەشە، بۇل ايتىلعاندار ءتۇرىم وزگەرەدى، فيگۋرام بۇزىلادى دەگەن سىلتاۋمەن بالا ەمىزۋدەن قاشىپ جۇرگەندەردىڭ قۇلاعىنا التىن سىرعا دەگەن ويدامىز.
ەمىزۋشى ايەلدەرگە مەملەكەتتىك دەمالىس بەرۋدىڭ نەگىزى دە يسلام دىنىندە جاتىر. تۇندەردىڭ بىرىندە حاليفا ومار يبن حاتتاب (ر.ا.) ءبىر ءۇيدىڭ سىرتىنان جىلاعان بالانىڭ داۋىسىن ەستيدى. ونىڭ اناسىنا بارىپ: «ونى ەمىز» دەپ بۇيىرادى. سوندا ايەل: «مۇميندەردىڭ بيلەۋشىسى بالانىڭ ەمشەكتەن شىققانىنا دەيىن جاردەماقى بولمەيدى. سودان سوڭ ونى ەمشەكتەن شىعارىپ قويعانمىن»، – دەيدى. سوندا حازرەتى وماردىڭ كوزىنە جاس ىركىلىپ: «بالانى ولتىرۋگە ءسال قالىپپىن عوي. ەمىز، ەمىز. اقشا بولىنەدى»، – دەپ شىعىپ كەتەدى. سودان كەيىن ءار بالا ءۇشىن تۋىلعان كۇنىنەن ەمىزىلەتىن مەرزىمىنە دەيىن مەملەكەتتىك قازىنادان قاراجات بولدىرەدى.
انا دا بالا ەمىزگەندە نيەتىن اللانىڭ رازىلىعىنا بايلاۋى كەرەك. يبن ومار (ر.ا.) بالا ەمىزىپ وتىرعان ايەلىنە بىلاي دەگەن: «سەنىڭ بالا ەمىزگەنىڭ جانۋارلاردىڭ تولدەرىن ەمىزگەنىندەي بولىپ جۇرمەسىن. اللادان ساۋابىن كۇتىپ، مەيىرىممەن، جىلىلىقپەن ەمىز. سەنىڭ سۇتىڭمەن بالانىڭ مىنەزى تىرىلەدى. سوندا بالامىز اللاعا قۇل بولىپ شىعار». وسىندايدا بالاسىن دارەتسىز ەمىزبەگەن زەرە اجەلەر قانداي دانا بولعان دەپ تامسانامىز.
اللا تاعالا ەمىزۋلى انالار مەن بالالارعا مىقتى يمان مەن دەنساۋلىق بەرسىن.
muslim.kz سايتىنان الىندى
6alash ۇسىنادى
