تىلىمىزدە سۇلىكتەي سورۋ، سۇلىكتەي قادالۋ، سۇلىك سورعانداي بوزارۋ، سۇلىكتەي سۇلۋ دەگەن تىركەستەر بار.
سۇلىكتەي سورۋدى، ادەتتە، ەلدى اياۋسىز قاناۋ ماعىناسىندا كوبىرەك قولدانادى، ومىراۋداعى بالانىڭ قايتا-قايتا قاقتاپ ەمگەنىن دە «سۇلىكتەي سورىپ قويمادىڭ عوي» دەپ جاتادى انالارىمىز. سۇلىكتەي قادالۋ ءتىل قولدانۋ داعدىمىزدا كوبىندە قادالعان جەرىنەن قان الۋ ماعىناسىندا جۇمسالادى. ال سۇلىك سورعانداي بوزاردى دەگەن تىركەس تىلىمىزدە «ءوڭى قاشتى، قۋقىل تارتتى، بوزاردى» دەگەن ماندە الىنسا، سۇلىكتەي سۇلۋ ءسوزى كوبىندە جاراعان جۇيرىك اتتارعا قاراتىلىپ ايتىلادى. ەندەشە وسى تىركەستەردەگى تەڭەۋ رەتىندە الىنعان سۇلىك ءسوزىنىڭ تۇپكى ماعىناسى نە؟
سۇلىك دەگەنىمىز – سۋدا تىرشىلىك ەتەتىن جۇمىر دەنەلى، قارا ءتۇستى قان سورعىش قۇرت (قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگى، 751 بەت، الماتى، 2008 جىل). ول جىپ-جىلتىر، قاپ-قارا (ءمولدىر قارا) بولادى. وتە جابىسقاق، قادالعان جەرىنەن قان الماي قويمايتىن ەرەكشەلىككە يە بولعاندىقتان، قازاق ەمشىلىگىندە دەنەدەگى زالالدى قاندى تازارتۋ ءۇشىن سۇلىكپەن ەمدەۋ ءادىسى ءجيى قولدانىلادى. ياعني سۇلىكتى ادامنىڭ دەنەسىنە قويا بەرسە، قاي جەردە قاندى سارىسۋ بولسا، سول جەردەن بارىپ قادالادى، ابدەن سورىپ بولعان سوڭ ونى تۇزدى سۋعا سالسا، سورعان ارام قاندى قايتا قۇسىپ تاستايدى. سۇلىكپەن ەمدەۋ دەگەنىمىز، مىنە، وسى. تىلىمىزدەگى «سۇلىكتەي سورۋ، سۇلىكتەي قادالۋ» دەگەن تىركەستەر دە سۇلىكتىڭ وسى ءبىر قاسيەتىنە قاراتىلىپ ايتىلعانى انىق. ءبىراق «سۇلىكتەي سۇلۋ» سوزىندەگى «سۇلىك» ءسوزىن قۇيتتاي قۇرتپەن شاتاستىرۋعا بولمايدى.
«ناۋرىزباي باس بايگەگە تىگىلگەن سۇلىكتەي قارا سۋ جورعانى جانىنداعى جولداسىن جىققان ايىبىم دەپ، اقبوكەنگە تارتقاندى (I.ەسەنبەرلين، «قاھار»). وسى سويلەمدەگى سۇلىك ءسوزىنىڭ ماعىنالىق جانە دىبىستىق ەرەكشەلىگىنە قاراعاندا، تۇسىندىرمە سوزدىكتە سۇلىك ءسوزىنىڭ بارلىق ماعىناسى تولىق اشىلماعان ءتارىزدى. سەبەبى سۇلىكتەي ءسوزى تۇركى جازبالارىندا كوپ كەزدەسەدى. كۇلتەگىن ەسكەرتكىشىندە «سىلىك قىز وعلۋڭ كۇڭ بولتى» دەگەن ءسوز بار. «ديۋاني لۇعات ات-تۇرك» سوزدىگىندە دە سىلىك ءسوزى سۇلۋ، تازا، اسىل، اسەم، كوركەم ماعىناسىندا تۇسىندىرىلگەن. وسىعان قاراعاندا، سۇلىك ءسوزى اۋەلدە سىلىگ نەمەسە سىلىك دەپ ايتىلسا، ۋاقىت وزعان سايىن ءسوزدىڭ تۇلعاسىندا وزگەرىس بولىپ، اۋەلگى ماعىناسى كومەسكىلەنىپ، سۇلىك دەپ ايتىلىپ كەتكەن سياقتى.
قالياكبار ۇسەمحان ۇلى
