بۇگىندە كوپتەگەن تۇركى حالىقتارى تۇرىپ، تىرشىلىك ەتەتىن وزبەكستاندا بارلىق حالىقتاردىڭ مادەنيەتىن دامىتۋعا كەڭ جول اشىلعان. بۇل جاعداي، ءتىپتى تۋريزم سالاسىندا دا ەسكەرىلگەن. سونىڭ ايقىن ايعاعىنىڭ ءبىرى – ناۋاي وبلىسى، كەنيمەح اۋدانىنداعى «دوڭگەلەك» اۋىلى ايماعىنداعى جازعى دەمالىس ورىنى.
بۇل اۋىلعا وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ءتۋريزمدى دامىتۋ مەملەكەتتىك كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرعان مەديا-تۋرى كەزىندە جولىمىز ءتۇستى.
ناۋاي وبلىسى ءشولدى ايماق بولعانىمەن، شەتەلدىك ساياحاتشىلاردى وزىنە ءتان ەرەكشەلىگىمەن قىزىقتىرادى. كەنيمەح اۋدانىنداعى «دوڭگەلەك» اۋىلى ماڭىنداعى جاساندى كول – ايداركول جاعاسىنداعى جازعى دەمالىس ورنى تۋريستەر ءۇشىن ىڭعايلى دا، ەرەكشە. وندا تىگىلگەن قازاقتى كيىز ۇيلەرى ەكزوتيكانى قالايتىن شەتەلدىكتەر ءۇشىن تاپتىرماس قوناقجاي.
قىزىلقۇم ءشولى ورتاسىنداعى كول جاساندى بولعانىمەن تابيعاتى تاماشا. كولدى جاعالاي وسكەن قالىڭ قامىستار، ءسال ارىرەك تۇرعان سەكسەۋىلەر كورمەگەنگە قىزىق. اۋا تازا، قوڭىر سامال ەسىپ تۇرادى. كول ايماعىنداعى وسىنداي ەرەكشە تابيعي وزگەشەلىكتى بايقاعان ىسكەرلەر مۇندا دەمالىس ورنىن ۇيىمداستىرىپ، ءار ماۋسىمدا ساياحاتشىلارعا قىزمەت كورسەتۋدە.
دەمالىس ايماعىندا قىزمەت كورسەتەتىن «Qizilqum Safari» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى قوعامى 2009 جىلى قۇرىلعان. اتالمىش قوعامنىڭ باسشىسى ۆوحيد پيرماتوۆتىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ بۇل جەردە ءىس باستاۋىنا وسىنداعى شوپان وتارىنا كەلگەن ساياحاتشىلاردىڭ كەلۋى تۇرتكى بولعان. «بۇل جەرگە جاعداي جاساسا، تۋريستەردىڭ كەلۋى مۇمكىن ەكەن عوي» دەگەن وي ونىڭ تۋريزم سالاسىندا كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋىنا ىنتالاندىرعان.
نەگىزى، ەڭ پايدالى نارسە بۇل ادامنىڭ تاپقىرلىعى عوي. بۇگىندە ءوز يدەياسىنىڭ جەمىسىن كورىپ وتىرعان ىسكەر ازاماتتىڭ العاشىندا 3 وتاۋى بولسا، قازىردە ولاردىڭ سانى 22-گە جەتكەن. بۇل – جىل سايىن كەلىپ جاتقان ساياحاتشىلار سانىنىڭ ءوسۋىن ايقىندايتىن كورسەتكىش. قازاقتىڭ وتاۋلارىن تىگىپ، وزبەكستانداعى ءتۋريزمنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ جاتقان كاسىپكەر كەلگەن قوناقتارعا دا قازاقتىڭ ۇلتتىق تاماقتارىن ۇسىنۋدى ءجون كورگەن. مۇندا ەڭبەك ەتەتىندەردىڭ بارلىعى جەرگىلىكتى قازاقتار.
كەلگەن قوناقتاردىڭ العىسىنا بولەنىپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرى – جۇماقۇل مۇسايەۆ. ول كۇندە كەشكە وتەتىن كوڭىلدى كەشتە دومبىرامەن قازاقتىڭ حالىق اندەرىن، سونداي-اق كوپشىلىك ءسۇيىپ تىڭدايتىن ءشامشىنىڭ اندەرىن ناشىنە كەلتىرىپ ورىندايدى. جۇماقۇل مۇسايەۆتىڭ ورىنداۋىنداعى ءاندى تىڭداعان ساياحاتشىلار ونىڭ ونەرىنە ءتانتى بولىپ، قازاق مۋزىكاسىمەن تانىستىرعانىنا ريزالىعىن بىلدىرەدى. مۇنداي كەشتە شەتەلدىك ساياحاتشىلار مادەني دەمالۋىمەن بىرگە، وزبەك ەلىندەگى ۇلت اراسىنداعى دوستىق قارىم-قاتىناستارىنىڭ جاقسى دامىعانىنا جانە ونەرىنە دەگەن قۇرمەتىنىڭ جوعارى ەكەنىنە سەزىنەدى.
بيىلعى ماۋسىمدا وتاۋعا جانە «ايداركولدە» ۇيىمداستىرىلعان دەمالىس ورىندارىنا 2500-دەن اسا ەۋروپالىق ساياحاتشى كەلگەن. ولاردىڭ كوپشىلىگىن گەرمانيا، فرانسيا، ۇلىبريتانيا، يتاليا، رەسەي جانە جاپونيا ەلدەرىنىڭ ساياحاتشىلارى قۇرايدى. ولاردىڭ اراسىندا قىزىلقۇم تابيعاتىمەن تانىسىپ، جەرگىلىكتى حالىق اراسىندا «فەرۋزا» كولى دەپ اتالاتىن جاساندى كولگە جاز مەزگىلىندە كەلىپ، شومىلماعانى ءۇشىن دە وكىنىپ جاتقاندارى بار. الداعى ۋاقىتتا باسقا مەزگىلدەردە دە كەلىپ كورگىسى كەلەتىندەرى دە تابىلدى.
شىنىندا دا، بۇل ارانىڭ تابيعاتى جىلدىڭ ءار مەزىگىلىندە ءوزىنىڭ سۇلۋلىعىمەن كەز-كەلگەن جاندى تاڭداندىرادى. كوكتەمدە تابيعات جاندانىپ، ءشولدىڭ تابيعاتى دا ەرەكشە كورىنىستە بولادى. ال جازدا قىزىلقۇمنىڭ قۇمى تابانىڭىزدى كۇيدىرىپ، دەنەڭىزدەگى سۋىقتى قۋۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. «ايداركولدىڭ» سۋى اششى، جاعاسى قۇمدى بولعاندىقتان كولگە شومىلعاندار ءتۇرلى اۋرۋلارىنان ايىعىپ كەتەدى دەيدى جەرگىلىكتى تۇرعىندار.
ساياحاتشىلاردىڭ ۋاقىتتارى قىزىقتى ءوتۋى ءۇششىن مۇندا بالىق اۋلاۋعا تۇيەگە ءمىنىپ، قۇم اراسىنا ساياحاتتاۋعا مۇمكىندىك جاسالعان. وتاۋلار مەن كولدىڭ اراسى ءبىراز جەر بولعاندىقتان ساياحاتشىلار كولىك رەتىندە تۇيەلەردى پايدالانا الادى. بالىق اۋلاۋدى ۇناتاتىن ساياحاتشىلار كولدەن سازان، اققايراڭ، كوكسەركە، تاعى باسقا بالىق تۇرلەرىن اۋلاۋىنا بولادى. سونداي-اق بۇل ماڭدا وزبەكستاننىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگىن بالىقپەن قامتاماسىز ەتەتىن فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتارى دا بار.
كولدىڭ جان-جانۋارلار الەمى دە وتە باي. ولاردىڭ اراسىندا سۋدا تىرشىلىك ەتەتىن قۇستار ماڭىزدى ورىن يەلەيدى. كولدەن حالىق كيەلى قۇس دەپ سانايتىن اققۋلاردى، پەليكاندار مەن بالىقشى ۇيرەكتەردى، اق قۇتانداردى، سول سياقتى جىل قۇستارى – قارابۇزاۋ، اقباس ۇيرەك، قاسقالداق جانە قىرعاۋىلداردى دا كورە الاسىز. بۇرىن قارابۇزاۋ مەن شاعالالار سيرەك كەزدەسەتىن بولسا، قازىرگى كەزدە بۇل قۇستاردىڭ سانى ارتىپ، كولدىڭ سانىنە اينالعان. اتاپ ايتاتىن نارسە، قىستا ايداركولدە بەتى قاتپايدى ەكەن. سوندىقتان قىستا دا مۇندا قۇستاردىڭ ءتۇر-تۇرى تىرشىلىك ەتەدى.
الداعى ۋاقىتتا وزبەكستان پرەزيدەنتتى قابىلداعان قاۋلى نەگىزىندە ايداركولگە شەتەلدىك ينۆەستورلاردى تارتۋ، كولدىڭ جاعاسىنا سوڭعى ۇلگىدەگى دەمالىس ورىندارىن قۇرۋ ارقىلى ناۋاي وبلىسىندا ەكو-تۋريزمدى دامىتۋ كوزدەلگەن. بۇل ءوز كەزەگىندە ايماق حالقىنا ارنالعان كوپتەگەن جۇمىس ورىندارى اشىلادى دەگەن ءسوز.
ايگۇل ەركىن قىزى
(وزبەكستان رەسپۋبليكاسى، تاشكەنت قالاسىندا قازاق تىلىندە شىعاتىن رەسپۋبليكالىق گازەت- "نۇرلى جول" گازەتىنىڭ ءتىلشىسى)
تۇركىستان گازەتىنەن الىندى
