قىتايدان ەمەس، قارلىعاشتان يمەنگەن قاراوسپان
قارلىعاشتىڭ ۇياسىنا قاتىستى التاي وڭىرىندەگى ەل اۋزىندا: «چيڭ ۇكىمەتىنىڭ تەمىر نوقتاسىنان قورىقپاعان قارا وسپان قارلىعاشتىڭ كيەسىنەن قورقىپتى» دەگەن ءسوز بار. بۇل جاعداي 1904-جىلدان ىلگەرى التاي ءوڭىرىن تارباعاتاي مەن قوبدا الما-كەزەك باسقارىپ تۇرعان كەزدە چيڭ ۇكىمەتىنىڭ تارباعاتايداعى ۋاكىلى ماتەن امبى جامبىل (بيىك قورعان) سالدىرۋ ءۇشىن التاي قازاقتارىنا بەس ءجۇز ادامدىق ەڭبەككۇش سالىعىن ءتۇسىرىپتى. مۇنى ەستىگەن التايدى بيلەگەن ءتورت ءبيدىڭ ءبىرى بەيسەنبى ءبيدىڭ ۇلى قارا وسپان ەڭبەككۇش سالىعىن بەرۋگە قارسى شىعىپتى. ءوز جارلىعىنا قارسى تۇرعان قارا وسپاندى ماتەن امبى تارباعاتايداعى ورداسىنا شاقىرتىپ الىپ، ونىڭ باسىنا تەمىردەن نوقتا كيگىزىپ، جاياۋ كوشە ارالاتىپ جازالاپ، قوناعاسى بەرگەنىم دەپ الدىنا دوڭىزدىڭ باسىن تارتىپ ماسقارالاپتى. اقىل مەن ايباردى شەبەر پايدالانعان قارا وسپان اقىرى ماتەننىڭ جارلىعىن وزگەرتتىرىپ، ازاماتتارىن اۋىر ەڭبەكتەن اراشالاپ، مالدان تولەم بەرگىزىپ قۇتىلىپتى.
كەيىن 1904-جىلى التاي ءوڭىرى ورتالىق ۇكىمەتكە (بەيجيڭگە) توتە قارايتىن ەرەكشە ايماق بولىپ بەكىتىلگەن سوڭ چيڭ ۇكىمەتىنىڭ التايداعى ۋاكىلى چي حىڭ چىڭشاي سارسۇمبەدە (قازىرگى التاي قالاسى) بيلەر كەڭەسىن اشىپتى. كەڭەسكە شاقىرىلعان بيلەردىڭ ءبىرى قارا وسپان ءبىرىڭعاي كوك كەزدەمەمەن قاپتالعان كيىز ۇيلەرىن اكەلىپ تىكتىرىپتى. كەڭەس اياقتاعانشا قارا وسپان جاتقان ءۇيدىڭ شاڭىراعىنا قارلىعاش كەلىپ ۇيا سالىپتى. مۇنى كورگەن قارا وسپان «كيەلى قۇس، وبال بولادى» دەپ كەڭەس اياقتاعان سوڭ دا قارلىعاشتىڭ ۇياسىن بۇزدىرماي، بالاپاندارىن ۇشىرعان سوڭ ءبىر-اق كوشىپتى.
قۋانىش ءىلياس
اباق ۇسىندى
