«قۇستار قايتىپ بارادى»
ءسوزى: تۇمانباي مولداعالييەۆ
ءانى: نۇرعيسا تىلەندەيۆ
ورىنداعان: ساكەن مايعازييەۆ
اعاش جاپىراقتارى سارعايىپ، كۇن نۇرىن سيرەك شاشىپ، كۇڭىرەنىپ كۇز جەتكەندە قۇستار جىلى جاققا قايتىپ كەتەدى. وسى ءبىر تابيعي قۇبىلىستى دارا تۇلعا نۇرعيسا تىلەنديەۆ «قۇستار قايتىپ بارادى» انگە سالعان ەدى.
1965 جىلى ول كەزدە ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى دەگەن اتاعى بار ۇلى سازگەر نۇرعيسا تىلەنديەۆ قازاقفيلم كينوستۋدياسىندا مۋزىكالىق باعدارلامالاردىڭ باس رەداكتورى قىزمەتىن اتقارعان ەكەن. بىردە جۇمىستان شىعىپ، كوڭىلسىز كۇيدە ۇيىنە قاراي تارتادى. ءسىرا، جۇمىستا ءبىر دۇنيەگە كوڭىلى تولماسا كەرەك. الماتىداعى 28 پانفيلوۆشىلار ساياباعىنا اياڭداي كەلىپ، ورىندىققا وتىرىپ، اينالاسىنا قاراي باستايدى. كەنەت كوزىنە ۇشىپ ءجۇرىپ، اعاشقا كەلىپ قونعان تىرنا تۇسەدى. جاڭا قونعان تىرناعا اعاشتا وتىرعان وزگە قۇستار، ونىڭ ىشىندە قارعالار تىنىشتىق بەرمەيدى. قايتا-قايتا كەلىپ، شوقىپ، مازاسىن الادى. قۇستاردىڭ بۇل ارەكەتىن كورگەن سازگەر: «ادام مەن قۇستىڭ ءومىرى قانداي ۇقساس» دەگەن ويعا كەلەدى. «جەر بەتىندە ادام بالاسى بىر-بىرىنە سۇستانا قاراپ، قىزىل سوزگە جول بەرىپ، ءبىر-بىرىن كورە الماي، قۋدالاپ جاتادى. بۇل ارەكەت قۇستاردىڭ دا ومىرىندە بار ەكەن-اۋ. تىرنانى قارعالار وتىرعىزباي قويدى. مەن بولسام، كوزگە جاس الىپ، ۇيگە قاراي بەتتەدىم» دەپ ۇيگە كەلگەن بويدا ساياباقتاعى جاعدايدى جارى داريعا تىلەندى كەلىنىنە ايتىپ بەرەدى. ساياباقتاعى وقيعا سازگەر جۇرەگىندە قالىپ، كوڭىلىنە تيگەنى سونشالىقتى، ول «قۇستار قايتىپ بارادى» ءانىن دۇنيەگە اكەلەدى.
كەيىن تۇمانباي مولداعاليەۆ باۋىرىن شاقىرىپ الىپ، ءاننىڭ شىعۋىنا ىقپال ەتكەن جاعدايدى بايانداپ، كوڭىلى بوساعانىن ايتىپ بەرەدى. اقىن ءىنىسى اعاسىن مۇقيات تىڭداپ، ءان ءماتىنىن جازۋعا بەل بۋادى. وسىلاي «قۇستار قايتىپ بارادى» ءانى حالىق نازارىنا ۇسىنىلادى.
بۇل ءاننىڭ العاشقى ورىنداۋشىسى ق ر حالىق ءارتىسى روزا جامانوۆا. كەيىن قوس داۋىستا سول كەزدە ونەرگە ەندى عانا قادام باسقان باقىت ءاشىموۆا مەن شولپان توقسانوۆا دەگەن جاس انشىلەر شىرقادى. وسى ءان ارقاسىندا جاس انشىلەردىڭ ەسىمدەرى كەڭىنەن تارالدى.
ءان تانىمالدىلىققا يە بولىپ، «قۇستار ءانى»، «بارا جاتىر قۇس قايتىپ»، «قۇستار قايتىپ بارا جاتىر» دەگەن اتاۋلارعا يە بولدى. سازگەردىڭ جۇرەگىنەن شىققان اۋەندى سىرىن بۇزباستان تەك شەبەر ورىنداۋشى عانا جەتكىزە الادى. «قۇستار قايتىپ بارادى» ءانىن ق ر حالىق ارتيستەرى مايگۇل قازتۇرعانوۆا، ەرمەك سەركەبايەۆ، نۇرعالي ءنۇسىپجانوۆ سياقتى ساز ونەرىنىڭ مايتالماندارى شىرقادى. نۇرعيسا تىلەنديەۆ كوزى تىرىسىندە ءوز كونتسەرتتەرىنىڭ بارلىعىن وسى انمەن اياقتايدى ەكەن. ءوزى شىعارعان تۋىندىلاردىڭ ىشىنەن بۇل ءاندى جانىنا جاقىن تارتىپ، ەرەكشە ساناعان.
قايتپاس ساپارعا اتتانار ساتىندە: «مەنى «قۇستار قايتىپ بارادى» انىمەن شىعارىپ سالىڭدار» دەپ امانات ەتكەن ەكەن...
قۇستار قايتىپ بارادى
ءسوزىن جازعان: تۇمانباي مولداعاليەۆ
ءانىن جازعان: نۇرعيسا تىلەندييەۆ
جاز ءومىرىن، ءماز ءومىرىن قىسقارتىپ،
بارا جاتىر، بارا جاتىر قۇس قايتىپ.
زىمىرايدى مەنىڭ بالا كەزىمدەي،
ءبىر جالت ەتىپ وتە شىققان، وتە شىققان سەزىمدەي.
قۇستار، قۇستار سىزىلتىپ ءان سالادى،
سول انىمەن تەربەتەدى دالانى.
ال، ادامدار كۇلىپ باستاپ ءومىرىن،
كەتەرىندە جىلاي دا الماي، جىلاي دا الماي قالادى.
ءبىزدىڭ جاققا باۋىر باسىپ كەتكەن بە،
تاماشا انمەن كەلىپ ەدى كوكتەمدە.
وسكەن جەرگە سيماي كەتىپ بارادى،
وسكەن جەرىن قيماي كەتىپ، قيماي كەتىپ بارادى.
6alash ۇسىندى
