ورتالىق عىلىمي كىتاپحانانىڭ سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالار قورىندا اتاقتى قازتۋعان جىراۋ ولەڭدەرىنىڭ ءتورت قولجازباسى، ءبىر كىتابى بار. وسى قۇندى دەرەكتەردى بىر-بىرىمەن سالىستىرىپ كورىپ نەبىر قىزىقتى ماعۇلماتقا يە بولا الامىز. ايتالىق، ۇنەمى قاتار اتالىپ كەتكەن قارعابويلى قازتۋعان دەگەن تىركەستە، بۇل ءبىر ادام ەمەس، قارعابوي سول ۇلى كوشتىڭ باسىنداعى ادام دا، قازتۋعان باتىر باسقا ادام. بۇل «قىرىمنىڭ قىرىق باتىرى» جەلىلەس جىرىنىڭ ىشىندەگى قازتۋعان مەن قاوعابويدىڭ ۇزاق كوشىن باياندايتىن جىردا دا سولاي بىلىنەدى. «بابالار ءسوزى» 100 تومدىعىنىڭ 51- تومىنداعى جىرلارعا تۇسىنىك بەرگەندە ق. الپىسبايەۆ وسىنداي پىكىردى ايقىنداي تۇسەدى. ال قولجازبالار اراسىندا قازتۋعان ەسىمى قازتاعان دەگەن اتپەن كەزەسەتىن دە جىر بار. تومەندە ءبىز مىسال كەلتىرگەن ولەڭ ۇزىندىلەرىنىڭ كەيبىرى بۇعان دەيىن ەش جەردە جاريالانباعان.
كەيبىرى مۇرات اقىننىڭ جىرى رەتىندە كورسەتىلەدى. بۇگىنگى كۇنى مۇرات اقىنعا ءتان بولىپ جۇرگەن ولەڭدەر 1908 جىلى قازاننان شىققان «مۇرات اقىننىڭ كىتابىندا»، قازتۋعاننىڭ جىرى رەتىندە بەرىلەدى.
اسا قىزىقتى تاعى ءبىر مالىمەت: «قارا نوعاي، سارى نوعاي قونىستان اۋعاندا قازتۋعاننىڭ ايتقانى» دەپ اتالاتىن قولجازبادا، قازتۋعان، اسانقايعى، ەر ابات، شەرقۇتتى بي (تەكستە حان دەپ ايتىلادى) اراسىنداعى ءسوز تارتىس تىكەلەي وسى ۇلى تۇلعالار اۋزىنان بەرىلەدى. جانە بۇل جىر وسىعان دەيىنگى باسىلىم كورگەن تاريحي جىرلاردا كەزدەسە بەرمەيدى. عالىم ءسالىم ۇلى قولجازباسىندا كەزىككەن كەيبىر سۇلۋ تىركەستەر دە بۇعان دەيىنگى جاريالانعان جىرلاردا جوق. ال بۇرىنعى جاريالانعان نۇسقالاردا بار تارماقتارىنىڭ ءوزى قازتۋعان مەن مۇرات موڭكە جىرلارىندا ءىشىنارا عانا ۇشىراسادى.
عالىم الىكەي مارعۇلان اتالعان قوماقتى جىرلاردى زەرتتەپ، قازتۋعان جىرىنا كەلگەندە، جىراۋدىڭ شىعارمالارىندا كەزدەسەتىن كەيبىر كونە سوزدەرگە تۇسىنىك جازعان ەكەن. ايتالىق، اجىگەن – ءاز جانىبەكتى قىسقارتىپ ايتقان بولۋى كەرەك. قۇلاعىنا سىرعا سالدىرعان – سول زاماندا ەركەكتەر دە قۇلاعىنا التىن سىرعا سالىپ جۇرەتىن بولعان. ت.ب.
وتكەن زاماننىڭ ۇرانشىسى، ۇلى جىرشىسى بولعان قازتۋعان جىراۋدىڭ جىرلارى جازىلعان كونە مۇرالاردى بىر-بىرىمەن سالىستىرىپ، تۇلعالارعا (اۆتورلارىنا) مەنشىكتەۋدە اعات كەتكەن تۇستارىن قايتالاي زەردەلەۋ بۇگىنگى زەرتتەرمەندەردىڭ مىندەتى.
تومەندە بۇعان دەيىن قازتۋعاننىڭ جىرى دەپ مويىندالعان نۇسقالاردا كوپ كەزدەسە بەرمەيتىن شۋماقتاردان ۇزىندىلەر كەلتىردىك:
كۇندەردەن كۇندەر وزعاندا،
كۇن تىلەككە تولعاندا،
اتايى قازاق بالاسى
مىڭنان-مىڭنان جىلقى ايداپ،
جۇزدەن-جۇزدەن نار بايلاپ،
اقتىلى قوي ورگىزىپ،
قىزىعىن حالقىم كورگەن جەر.
جالعىز وركەش نارلارعا
قىز-كەلىنشەك جيىلىپ،
ويىن-كۇلكى ساۋىقپەن،
تەكەمەت، كىلەم ارتقان جەر.
....................
تابانى جەرگە تيمەگەن،
ماڭدايى كۇنگە كۇيمەگەن،
جورعادان باسقا مىنبەگەن،
سۇلۋدان باسقا سۇيمەگەن،
قامقادان باسقا كيمەگەن،
جاۋدى كورسە جايناعان،
جاي تاسىنداي قايناعان،
مەليىپ كاۋىر كەز بولسا،
كەكىلىنەن بايلاعان.
(عالىم ءسالىم ۇلى داپتەرىنەن ءۇزىندى)
مەن كەتەمىن، ەتەمىن،
تاۋەكەل حاققا ەتەمىن،
ۇرگەنىشتىڭ امۋداريا،
توقتالماي ونان دا وتەمىن.
قىزىلباستىڭ وڭىنان،
كۇنشىعىستىڭ سولىنان،
سول جەرلەردەن بولماسا،
ونان بەرگى جەردەردەن
بولا الماس مەنىڭ مەكەنىم...
(قارا نوعاي، سارى نوعاي قونىستان اۋعاندا قازتۋعاننىڭ ايتقانى)
ءادىرا قالعىر كوك جايىق،
اڭىراپ قالدى قونىسىم.
قونىسىمنان اۋعان سوڭ،
كەتپەگەي ەدى ىرىسىم.
.............
ءۇي باسىنا مال ساناپ،
ادامعا اقشا تولەرسىڭ.
امالىڭ بار ما قايران جۇرت،
قايعىدا ءجۇرىپ ولەرسىڭ.
(لاتىن ارپىندەگى نۇسقادان)
ارنايى زەرتتەۋ ەمەس، اڭداتپا رەتىندە، بابالار مۇراسىن باعامداي بىلەتىن زيالى قاۋىمعا قۇلاققاعىس ەتۋ ماقساندا جازىلعان شاعىن جازبامىز وسى.
ادىلەت احمەت ۇلى
ورتالىق عىلىمي كىتاپحانانىڭ سيرەك كىتاپتار، قولجازبالار جانە ۇلتتىق ادەبيەت ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى
6alash ۇسىنادى
