جاقىندا ماجىلىسمەن ازات پەرۋاشيەۆ پارلامەنتكە قازاقستان ازاماتتىعىن العىسى كەلەتىندەر ءۇشىن ەمتيحان ەنگىزۋدى ۇسىنىپتى. «ازاماتتىق تۋرالى» زاڭعا وزگەرىس ەنگىزىپ، ازاماتتىق العىسى كەلەتىندەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىن، مادەنيەتى مەن تاريحىن، تىلدىك ساياساتىن ءبىلۋ بويىنشا ەمتيحان نورمالارىن جاساۋ كەرەك دەپ ۇسىنىس ايتقان ماجىلسمەن شەتەلدە دە مۇنداي تاجىريبەنىڭ بارلىعىن كولدەنەڭ تارتىپتى.
ءبىر قاراساڭ، ماجىلىسمەن ەلدىڭ مۇڭىن، قازاق ءتىلىنىڭ جىرىن ايتىپ وتىرعان سياقتى. دەگەنمەن، بۇل ۇسىنىستىڭ اقىلعا قونبايتىن، كوڭىلگە كۇدىك ۇيالاتاتىن تۇستارى دا جوق ەمەس.
ەڭ اۋەلى، ازات پەرۋاشيەۆ «ق ر ازاماتتىعىن العىسى كەلەتىندەر قازاق تىلىنەن ەمتيحان تاپسىرسىن» دەگەندە باستى مەڭزەپ وتىرعانى كىم؟ قازاقستان ازاماتتىعىن العىسى كەلەتىن باسقا ۇلت وكىلدەرىنە قاراتىلعان با؟ جوق الدە جالپى شەتەل ازاماتتارىن، دالىرەك ايتقاندا، قانداستاردى دا قامتي ما؟ ەگەر بۇل ۇسىنىس باسقا ۇلت ازاماتتارىنا عانا قاراتىلعان بولسا، وندا ۇسىنىسىنىڭ ىشىندە «شەتەلدەن كوشىپ كەلگەن قانداستاردان باسقا» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوزدى انىق ايتقان بولار ەدى. ءبىراق ونداي ءسوز جوق.
باسىن اشىپ ايتاتىن ءبىر ماسەلە، بۇل شارت قازاقستانعا اعىلعان باسقا ۇلت ازاماتتارىنا ەشقانداي توسقاۋىل بولا المايدى. سەبەبى شەتەلدە قازاق ءتىلىن بىلەتىن باسقا ۇلت ازاماتتارى از ەمەس. تۇركى تىلدەس ۇلتتاردىڭ ءبىرازى قازاق ءتىلىن بىلەدى. ۇيعىر، وزبەك، قىرعىزدى قويىپ، ىرگەمىزدەگى قىتايدىڭ وزىندە قازاق ءتىلىن قازاقستان پارلامەنتىندە وتىرعان كەيبىر قازاقتاردان ارتىق سويلەيتىن قىتايلار دا جەتەدى. جۇڭگو بويىنشا، 5 ۋنيۆەرسيتەتتە قازاق ءتىلىن ۇيرەتەدى. ءار جىلى نەشە ءجۇز جۇڭگو قازاق ءتىلى ماماندىعى بويىنشا باكالاۆرلىق اتاق الادى. كورشى ەلدەردە قازاق ءتىلىن بىلەتىن سىبە، دۇڭگەن، موڭعولدار دا كوپ. وسى جاعدايدى ەسكەرسەك، «قازاق ءتىلى ەمتيحانىنان وتكەن كەز كەلگەن شەتەل ازاماتىن ازاماتتىققا قابىلداساق، قازاقستان ءبىر قانشا جىلدا-اق كەلىمسەكتەرگە تولىپ كەتپەي مە» دەگەن وي كەلەدى.
پەرۋاشيەۆتىڭ قازاق تىلىنە جانى اشىپ ايتىپ وتىر دەيىك دەسەك، قازاقستاندا قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن قازاق جوق پا؟! پارلامەنتتىڭ مىنبەسىندە، مينيسترلىكتەردىڭ تورىندە ورىسشا سايرايتىن قازاق قانشاما؟ ەلىمىزدە مەملەكەت باسشىسى بولاتىن ادامنان باسقا قاي قازاق (قاي ۇلت) قازاق تىلىنەن ەمتيحان تاپسىرىپ ەدى؟ ەندەشە، 30 جىل بويى انا تىلىندە سويلەي الماعانداردىڭ «ەسەبىن» شەتەلدەن قونىس اۋدارۋشىلارمەن تولتىرۋدىڭ قانداي تيىمدىلىگى بولۋى مۇمكىن؟!
بىزشە بۇل اتا جۇرتىنا ورالعىسى كەلەتىن قانداستاردى اياقتان شالۋدىڭ ءبىر امالى سەكىلدى. قۇدايعا شۇكىر، شەتەلدەن كەلەتىن قازاقتىڭ دەنى انا تىلىندە سويلەۋدى ماقتانىش سانايدى. الدا-جالدا ءبىرىن-بىرى تانىماي باسقا تىلدە سويلەپ قالسا، «كەشىرىڭىز، قازاق ەكەنسىز عوي، بايقاماي قالدىم» دەپ ءوز قانداسىنا باسقا ۇلت تىلىندە سويلەگەنى ءۇشىن ىڭعايسىزداناتىن قازاقتارىنان «قازاق ءتىلىن بىلەسىڭ بە» دەپ ەمتيحان الۋدىڭ ءوزى ابەستىك. ويتكەنى ولاردىڭ ۇعىمىندا قازاق بوپ تۇرىپ قازاق ءتىلىن بىلمەۋدەن وتكەن ماسقارالىق جوق. ارينە، قازاقستاندا عانا ەمەس، ەۋروپا ەلدەرىندە دە قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن قازاقتار بار. قىتايدا دا سوڭعى كەزدە قىتايلاندىرۋ ساياساتىنىڭ قارقىندى جۇرىلۋىنە بايلانىستى جاس ۇرپاقتاردىڭ قازاق تىلىنەن اجىراپ قالۋ ءقاۋپى تۋدى. ەندەشە ولار قازاقستانعا قازاق بولىپ ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن، قازاق ءتىلىن بىلمەسە، قازاقستاندا انا ءتىلىن ۇيرەنۋ ءۇشىن كەلەدى. پەرۋاشيەۆتىڭ ۇسىنىسى وسىنداي قانداستارىمىزدىڭ قادامىنا تۇساۋ ەمەي نەمەنە؟!
ەگەر پەرۋاشيەۆ «پارلامەنت قازاقشا سويلەسىن، مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلەتىن ءار قانداي ادام قازاق تىلىنەن ەمتيحان تاپسىرۋى شارت» دەسە، وعان ەشقانداي قارسىلىعىمىز جوق. قوس قولداپ قولدار ەدىك. ال مىنا ۇسىنىسى شەتەلدەگى قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن، ءبىراق اتا جۇرتقا ورالعىسى كەلەتىن قانداستاردى كەۋدەسىنەن كەرى تەبۋدەن باسقا ەشتەڭە ەمەس.
قالياكبار ۇسەمحان ۇلى
"استانا اقشامى"
6alash ۇسىنادى
