قىتايدىڭ التاي ايماعى بۋرىلتوعاي اۋدانىندا تۇراتىن وتاشى ءماۋلىشارىپ قاپا ۇلىنىڭ «قازاق ەمشىلىگى» اتتى كىتابىنداعى سىنىقشىلىق تۋرالى جازبالارىنان ءۇزىندى.
بۇعانا بۋىنىن سالۋ جانە سىنىقتى تاڭۋ ءادىسى
بۇعانانىڭ سىنۋى نەمەسە ورنىنان تايۋى بولسىن، مۇندا باستىسى يىقتى ارتقا قاراي تارتىپ تۇرىپ، شىققان نەمەسە سىنعان بۇعانانى قولمەن ورنىنا سالۋ ءادىسى قولدانىلادى.
بۇعانانىڭ سىنىعىن تاڭۋ نەمەسە ورنىنان تايۋىنىڭ سالىنۋى وتە وڭاي. الايدا، ونى تۇراقتاندىرۋ قيىنىراق بولادى. سوندىقتان بۇعانانىڭ الدىنا اعاش قالىپ سالىپ تاڭسا دا نەمەسە ەكى يىقتان ارتقا قاراي تارتىپ، جايلاپ ورنىنا سالسا دا بولادى.
توقباس جىلىكتى ورنىنا سالۋ ءادىسى
توقباس جىلىكتىڭ كوبىنەسە ورتا بولەگى كوبىرەك سىنادى، كەيدە تومەنگى ۇشى نەمەسە مويىنى دا سىنادى.
مەيلى، قاي كولەمى سىنسا دا، الدىمەن سىنعان ورىندى تولىق بەلگىلەپ، سول جەرگە ءدال كەلەتىن اعاش قالىپتى ولشەپ جاساپ، ماقتا سالىپ، داكىمەن وراپ، دايىنداپ قويامىز دا سالۋدى باستايمىز. ونان سوڭ قارا شايعا تۇزدى كوبىرەك سالىپ جاعىپ، ۋقالاپ، سيپايمىز.
ادەتتە، سۇيەك سىنۋى – شورت سىنۋ، قيعاش سىنۋ، جارىلىپ سىنۋ، ويماق باۋلانىپ سىنۋ دەپ بولىنەدى. مەيلى، سىنۋدىڭ قاي ءتۇرى بولسا دا، سورماقتاعا ىستەتىلەتىن تۇزدى ءشايدى كوبىرەك جاعىپ، ءسىڭدىرىپ، اۋرۋىن باسىپ الىپ، وتاشى مەرتىككەن ادامنىڭ دەنەسىن وزىنە قاراي تولىق ۇيلەستىرىپ، تارتىپ سالۋ كەرەك.
مۇندا مەرتىككەن ادامدى وتىرعىزىپ، سىنعان ورىننىڭ باس جاعىنان ءبىر ادام، اياق جاعىنان ءبىر ادام جاۋلىق نەمەسە ورامالدى بايلاپ الىپ، ءبىر قالىپپەن بوساتپاي جالعاستى تارتادى. تومەنگى جاعىنداعى ادام نەگىزگى تارتۋشى ادام ەسەپتەلەدى. ول الاقاندى الدىڭعى جاققا قاراي جارىم الاقان ەتىپ، تارتۋ باعىتى بويىنشا العاشىندا اقىرىن، سوڭىنان بىرتىندەپ بوستاپاي قاتتى تارتادى.
وتاشى سىنعان ورىننىڭ ەتىن قاتتى ىسقىلاپ، سىلايدى ءارى تولىق تۇسىرەدى. بۇل كەزدە وتاشىنىڭ تارتۋ ونەرى باستى ورىندا تۇرادى. تارتۋ جاقسى بولسا قىستىرىلعان ەتتەر شىعىپ كەتەدى. تارتىڭقىراپ، اراسىن اشىپ بارىپ، قويا بەرگەن سىنىقتىڭ ورنىنا ءتۇسۋى جاقسى بولادى. سىنىق ورنىنا تولىق ءتۇستى دەگەنشە تارتۋشىلار سول بويىنشا تارتىپ تۇرادى.
وتاشى تۇزدى ءشايدى كوبىرەك جاعىپ، ىسقىلاپ، سىلاپ بارىپ سورماقتانى تەگىس جايىپ، جۇمساق شۇبەرەكپەن قاتتى ورايدى. ونان سوڭ تاڭۋعا دايىندالعان اعاشتاردى رەتى بويىنشا قويىپ، جوعارى، ورتا، تومەن جاعىنان ءۇش جەردەن بايلاپ تاڭادى. تاڭىپ بولعان سوڭ تارتۋشىلار بىرتىندەپ بوساتادى. بايلاۋ وتە قاتتى نەمەسە بوس بولماۋى كەرەك. العاشىندا مەرتىككەن ادامدى كۇزەتۋ كەرەك. مەرتىككەن ادام شوشىماي، جاقسى ۇيىقتاسا بۇل سىنىق ءساتتى تاڭىلدى دەگەن ءسوز.
ادەتتە ورنىنا تۇسكەن سىنىق نەداۋىر ىسەدى. ىسىگى كوكشىل بولمايدى. ەگەر مەرتىككەن ادام شوشىنىپ ۇيىقتاماسا، ىسىك ۇلعايىپ كوگەرسە، سىنىقتىڭ ورنىنا تۇسپەگەندىگى ءارى وتە قاتتى تاڭۋدان بولدى دەپ قاراپ، جۇمىستى قايتا باستان جاساۋعا تۋرا كەلەدى.
مەرتىككەن ادام تىنىش بولىپ، ىسىك ۇلعايماعان بولسا، 5-7 كۇندە ءبىر رەت بوساتىپ، تەڭشەپ، سىلاپ وتىرۋ كەرەك. جالپى العاندا ەرەسەك ادامدار ءبىر جارىم، ەكى اي مولشەرىندە بالداقپەن ابايلاپ جۇرسە بولادى.
شىنتاق بۋىنىن سالۋ جانە سىنىعىن تاڭۋ ءادىسى
بۇل كوبىنەسە قايىرىلۋ، بۇرالۋ، شىنتاقتاي جىعىلۋدان بولادى. بۋىن شىققاندىعىن تۇراقتاندىرعاننان كەيىن وتاشى شىققان شىنتاق بۋىنىن جاردەمشى ەكى ادامعا تارتقىزىپ، سالىپ، لايىقتى قالىڭدىقتا وراپ، مويىنعا اسىپ قويادى.
شىنتاق سىنىعىندا ادەتتە كارى جىلىكتىڭ شىنتاق بۋىن جاق ايدارشاسىنىڭ سىنۋى كوپ كەزدەسەدى.شىنتاق سىنىعىن سىنعان ورىندى ناقتى بەلگىلەپ الىپ،تاڭعىش قالىپتى دايىنداپ، ەكى جاعىنان تارتىپ سالادى.
توقباس جىلىك پەن كارى جىلىكتى اياعىنان ورامالمەن بايلاپ الىپ، الاقاندى ۇستىنە قاراي بىرتىندەپ تارتىپ، بۇرىنعى ساۋ باعىتىنا كەلتىرەدى ءارى قولدى دوعا پىشىنىندە انتەك ءيىپ ءسال تارتادى. تارتىپ تۇسىرگەننەن كەيىن تۇزەپ تاڭىپ، 7 كۇندە بوساتىپ، بۋىندى لايىعىندا ارەكەتتەندىرىپ بارىپ، بۋىنىن ءيىپ تاڭادى.
ويتپەگەندە قول قيسىق بولادى نەمەسە شىنتاق دوعا پىشىنىندە ءيىلىپ، جازىلمايتىن بولىپ قالادى، بۇعان توتەنشە نازار اۋدارۋ كەرەك. تۇزەپ، دوعا پىشىنىندە بىرنەشە رەت قايتالاپ تاڭۋ كەرەك.
دايىنداعان: ۇلاربەك دالەي ۇلى
