بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا «شىعىس قازاقستان وبلىسىندا قار ادامى تۇرعىنداردىڭ مالىن ۇرلاپ اكەتىپ ءجۇر» دەگەن حابار تارالعانى بەلگىلى.
وسىدان كوپ وتپەي «قار ادامىن ىزدەۋ ەكسپەديسيالارىنا» قاتىسقان رەسەيلىك تانىمال كريپتوزوولوگ يگور بۋرسيەۆ «جامبىل وبلىسىندا قار ادامى مەكەندەيدى، وعان جەرگىلىكتى تۇرعىندار تاماق بەرگەن» دەپ ايدى اسپاننان ءبىر-اق شىعاردى…
تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە قار ادامى تۋرالى اڭىز، اڭگىمەلەردىڭ ايتىلا باستاعانىنا ءبىر عاسىردان اسسا دا، ونىڭ سىرى ءالى كۇنگە دەيىن اشىلعان جوق.
الەمدە قار ادامى تۋرالى ەڭ العاشقى اقپارات 1889 جىلى تارادى. وسى جىلى ۇلىبريتانيا قۇرلىق ارمياسىنىڭ ءبىر وفيسەرى گيمالاي تاۋىنىڭ باتىس تەرىستىگىنەن، تەڭىز دەڭگەيىنەن 1500 مەتر بيىك وڭىردەن ادامنىڭ جالاڭ اياق ىزىنە ۇقسايتىن وتە ۇلكەن ءىزدى بايقايدى. وسىدان كەيىنگى 50 جىل ىشىندە اتالعان وڭىردە 3 رەت قار ادامى بايقالعان. 1951 جىلى ۇلىبريتانيالىق الپينيست گيمالاي تاۋىنان تۇڭعىش رەت قار ادامىنىڭ ءىزىن سۋرەتكە ءتۇسىردى. ءبۇل ءىزدىڭ ۇزىندىعى – 33 سانتيمەتر، ەنى دە 20 سانتيمەترگە تاياۋ بولعان.
1986 جىلى اۆستراليالىق الپينيست ميشينا تيبەت ءۇستىرتىنىڭ شىعىسىندا قار ادامىمەن بەتپە-بەت كەزدەسىپ قالعان. الايدا ول 2000 جىلى باسپادان شىعارعان قار ادامى جونىندەگى زەرتتەۋ ەڭبەگىندە قار ادامىن سيرەك كەزدەسەتىن قوڭىر ايۋدىڭ ءبىر ءتۇرى دەپ قورىتىندى شىعارعان.
2003 جىلى قار ادامى جونىندەگى شىندىقتىڭ بەتى ءتىپتى اشىلا ءتۇستى. اتاپ ايتقاندا، سىبىرمەن ءتۇيىسىپ جاتقان التاي-دىڭ قارلى تاۋلارىنداعى ۇڭ-گىرلەردىڭ بىرىنەن تۇك باسقان ءجۇندى بىلەك تابىلعان. «بۇل قار ادامنىنىڭ بىلەگى» دەپ تۇراقتاندىرعان عالىمدار ونىڭ ادامزاتپەن كوپتەگەن ۇقساستىعى بارلىعىن بايقاعان. قار ادامى ءجونىندەگى جالعىز عىلىمي دەرەك – وسى.
قازاق دالاسىندا بۇرىن كىسىكيىك بولعان. ادام سياقتى، تۇتاس دەنەسىن تۇك باسقان بۇل ماقۇلىق جوڭعار ويپاتىندا كوپ بولعانعا ۇقسايدى. مال وتارلاتىپ بارعان جىلقىشىلاردىڭ ازىعىن ۇرلاپ توقتاتپايتىن كىسىكيىكتى 1860 جىلعا دەيىن كورگەن ادامدار دا كوپ. مۇمكىن، الەم قار ادامى دەپ شۋلاپ جۇرگەنى سول كىسىكيىك شىعار، كىم بىلەدى؟..
قالياكبار ۇسەمحان ۇلى
