لايكا
لايكادان بۇرىن ءتىرى جان يەسى عارىشقا ۇشپاعان بولاتىن. عالىمدار عارىشتا ادام قانداي كۇيدە بولماق، قان قىسىمى شىداي ما، جوق پا، ەشنارسە بىلمەيتىن، تەك بولجامدار مەن ەسەپتەۋلەر عانا. سونىمەن 1957 جىلدىڭ 3 قاراشاسىندا لايكا عارىشقا اتتانادى. ونىڭ قورابىندا ازىعى بار، جەتكىلىكتى اۋاسى بار، عارىشتا لايكا 1 اپتاداي بولىپ قايتىپ كەلمەكشى بولاتىن. ءبىراق عالىمدار تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىن ەسكەرمەي قالعان، كىشكەنتاي عانا سۇيكىمدى يت جەردى 4 رەت اينالعان سوڭ ىستىقتان ءولىپ قالادى.
لايكا
لايكانىڭ قۇرباندىعى بەكەر بولعان جوق، ادامنىڭ عارىشقا ۇشۋعا بولاتىندىعى انىقتالدى، قاتەلىكتەر جويىلدى. ءسويتىپ، يت ادامزاتتىڭ عارىشقا ساپارىنا جول اشقان بولاتىن.
بەلكا مەن سترەلكا
لايكانىڭ ولىمىنەن كەيىن باتىس ەلدەرى كسرو-نى جانۋارلاردى قيناپ، ولتىرۋدە دەپ ايىپتاۋمەن بولدى. سول سەبەپتى كسرو كوسموناۆت يتتەردى قۇپيا تۇردە دايىنداي باستادى. باتىس سوۆەتتەردى بەكەر ايىپتاعان جوق. ۇزىن-سانى 50 شاقتى يت كوككە ۇشىرىلعان، ونىڭ باسىم كوپشىلىگى ساپار كەزىندە راكەتا جارىلىپ، قازا بولدى، نە بولماسا جاۋدىڭ اۋماعىنا قونۋ ءقاۋپى تۋىنداعاندا جارىپ جىبەرىلگەن. ال قايتىپ ورالعانى زەرتحانادا پىشاققا ىلىگىپ، اعزاسىنا عارىشتىڭ قالاي اسەر ەتكەنى زەرتتەلگەن. جولى بولىپ، ءتىرى قالعانداردىڭ قاتارىندا بەلكا مەن سترەلكا بولدى.
بەلكا مەن سترەلكا
1960 جىلى بەلكا مەن سترەلكا سىناقتان جاقسىلاپ وتەدى، ولاردى كيىممەن، ەلەكترودپەن ۇيادا ۇزاق ۋاقىت تىنىش وتىرۋعا ۇيرەتەدى، ساپار بارىسىندا يتتەر تىنىش بولادى، تەك وربيتاعا شىققاندا ەكەۋى قاتتى ۇرەدى، ءدال وسى ۋاقىتتا امەريكالىقتاردىڭ كەمەسى دە كوككە ۇشقان بولاتىن، ولار وربيتادا سونى كورىپ ۇرگەن بولۋ كەرەك-مىس. جەرگە ورالعان سوڭ ەكى يت تە ادامداردىڭ قامقورلىعىندا ۇزاق ءومىر سۇرەدى، سترەلكا كۇشىكتەپ، ونىڭ پۋشوك دەگەن كۇشىگىن جاكلين كەننەدي اسىراپ الادى. قازىرگى ۋاقىتتا بەلكا مەن سترەلكانىڭ تۇلىپتارى ماسكەۋدەگى كوسموناۆتيكا مۇراجايىندا تۇر.
فەليسيتتا
امەريكالىقتار عارىشقا مايمىل، سوۆەتتەر يت ۇشىرىپ باسەكەلەسىپ جاتقاندا، فرانسۋزدار دا عارىش يگەرۋدە ب ا ق سىناپ كورمەك بولادى. تەك ولار مىسىقتى تاڭدايدى. ءسويتىپ، كوشەدە قوقىس اينالاسىندا ءناپاقاسىن ايىرىپ جۇرگەن بىرنەشە مىسىق عارىشقا ۇمىتكەرلەر بوپ شىعا كەلەدى، اراسىنان ىرىكتەلىپ ءبىر مىسىق تاڭدالىپ، وعان فەليكس دەپ ات قويىلادى.
فەليسيتتا (Felicette)
فەليكس – ەركەك مىسىق اپ-ساتتە الەمگە تانىمال بوپ شىعا كەلەدى، سۋرەتكە كوپ تۇسەدى، پوشتا ماركالارىنا شىعارىلادى، ول بارلىق دايىندىقتان وتەدى، ءبىراق ۇشۋعا بىر-ەكى ساعات قالعاندا تابانىن جالتىراتادى. فەليكس جوعالىپ، فرانسۋزدار ساسقالاقتاپ قالادى. كوككە ساپاردى توقتاتۋعا بولمايتىن، جانۇشىرا عارىش ايلاعىنداعى قوقىس ماڭىنا جۇگىرىپ، ءبىر قاڭعىباس اق-قارا ۇرعاشى مىسىقتى ۇستاپ الادى دا، اتىن فەليسيتتا قويىپ، قوراپقا سالىپ، عارىشقا اتتاندىرىپ جىبەرەدى. اياقاستىنان عارىشكەر بوپ شىعا كەلگەن كىر-قوجالاق مىسىق امان-ەسەن جەرگە ورالادى، وكىنىشتىسى، فەليسيتتا عىلىم جولىندا زەرتحانادا ماڭگى ۇيقىعا جىبەرىلەدى. ەسەسىنە، وسى اق-قارا قاڭعىباس مىسىق تاريحتا قالدى، ونىڭ سۋرەتتەرىن مىسىقتارعا ارنالعان فەليكس تاماعىنان كورۋگە بولادى.
جالپى، عارىشتا يت پەن مىسىقتان باسقا، مايمىلدار، تىشقاندار، ەگەۋقۇيرىقتار، تاسباقالار، قۇرباقالار، بالىققا دەيىن بولعان، ءتىپتى نادەجدا دەگەن تاراكان دا بولىپ، ول عارىش ساپارىندا ۇرىقتانىپ، ورالعان سوڭ بالالاعان.
