«50 جىل 6 اي 2 كۇن بىرگە ءومىر سۇردىك»، - دەپ ديماش احمەت ۇلى ساعىنىشپەن ەسكە الاتىن جان - ونىڭ ءومىرىنىڭ ءتاتتىسى مەن اششىسىن بىرگە كورگەن، ادال ماحابباتى، اۋلەتىنىڭ اياۋلى كەلىنى، سۇيىكتى جارى - زۋھرا قونايەۆا ەدى.
دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ جارى - زۋھرا قونايەۆا
زۋھرا ءشارىپ قىزى 1916 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ۇلتى - تاتار، ون ۇشكە كەلگەن شاعىندا اناسى قايتىس بولىپ، اكەسى باسقا ايەلگە ۇيلەنەدى. اكەسى اۋقاتتى نوعايلاردىڭ ءبىرى بولعان. وقىعانى، توقىعانى كوپ، ورىس تىلىمەن قاتار، اعىلشىن، فرانسۋز تىلدەرىنەن حاباردار بولعان كىسى. زۋھرا ءشارىپ قىزى وگەي اناسىمەن سىيىسا الماي، ۇيىنەن كەتۋگە ءماجبۇر بولادى. ون ءۇش جاسىنان باستاپ وزدىگىنەن ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنەدى. مىنەزدى، مىقتى بولىپ قالىپتاسۋى وسىدان بولسا كەرەك. ول ءوزىنىڭ عاريف دەگەن اعاسىن وتە جاقسى كورگەن. ال اعاسى الماتىدا تۇرعان. كەيىن ول اعاسىنىڭ شاڭىراعىنا كەلىپ تۇرادى. ونى ەسەپشىلەردىڭ كۋرسىنا وقۋعا جىبەرگەن وسى اعاسى. ورتا ءبىلىمدى، ەسەپشى ەكونوميست ماماندىعىن الىپ شىعادى. ديماش احمەت ۇلى بولاشاق جارىن سول عاريف اعاسىنىڭ ۇيىنەن العاش كورگەن. زۋھرا ءشارىپ قىزى ديماش احمەتۇلىنان ءتورت جاسقا كىشى بولعان.
تانىسۋ مەن تابىسۋ
ديماش احمەت ۇلى بالقاشتا جۇمىس ىستەپ جۇرگەندە الماتىعا كەزەكتى ەڭبەك دەمالىسىنا كەلەدى. ونىڭ ماحمۇد باقايەۆ دەگەن كۋرستاسىنىڭ ايەلى جارتىلاي تاتاردىڭ قىزى ەكەن. سول كۋرستاسىنىڭ ايەلى حات جازىپ، ديماش احمەت ۇلى ارقىلى الماتىدا اعاسىنىڭ ۇيىندە تۇرىپ جاتقان زۋھراعا بەرىپ جىبەرەدى. الماتىعا كەلگەن ديمەكەڭ اكە-شەشەسىمەن كورىسىپ، حاتتا كورسەتىلگەن مەكەن-جايدى ىزدەپ بارادى. ەسىكتى جاپ-جاس، سۇلۋ قىز - زۋھرا ءشارىپ قىزى اشادى. ال ديمەكەڭ سۇلۋ قىزدى ءبىر كورگەننەن ۇناتىپ، ەكەۋى دەمالىستى بىرگە وتكىزەدى. دەمالىسى وتكەن سوڭ جۇمىسىنا كەتەدى. كەلەسى جولى الماتىعا كەلگەندە زۋھرا ءشارىپقىزىنا ۇيلەنۋگە ۇسىنىس جاساپ، ول كىسى كەلىسىم بەرەدى. وسىلاي 1939 جىلدارى ەكەۋى وتباسىن قۇرادى.
د.احمەت ۇلىنىڭ تۋعان قارىنداسى روزا قونايەۆا: «وتە جاقسى ايەل بولاتىن. جاقسىلىعىن كوپ كوردىم. جەڭگەمىز ءبىزدى، كىشكەنتايلاردى ەرەكشە جاقسى كورەتىن. ول كىسى ءۇي شارۋاسىن وتە جاقسى جۇرگىزەتىن. تاماقتىڭ نەشە ءتۇرىن پىسىرەتىن، كەيىن جەڭگەمنەن كوپ نارسەنى ۇيرەنبەگەنىمە وكىنىپ قالدىم. مەن ەركەلەپ ونى «زينا تاتە» دەپ اتايتىنمىن. اتەلەگە بارىپ بارىمىزگە بىردەي كاستوم تىككىزەتىن. ديماش اعامنىڭ ەسكى كويلەگىن سوگىپ ماعان كويلەك تىگىپ بەرگەن».
ا.اسقاروۆتىڭ ايەلى فاتيما عالي قىزى: «زۋھرا ءشارىپ قىزى كىشىپەيىل، جايدارى، قولى اشىق، داستارقانى مول، كوپشىل، قوناقجاي ادام ەدى. ءوزىن ۇلىقتىڭ ايەلىمىن دەمەيتىن. قولىنان كەلمەيتىن ءىسى بولمايتىن. ەر - ازاماتتى سىيلاۋدى، قوناق كۇتۋدى زۋھرا قۇداعيىمنان ۇيرەندىم. ەكەۋىنىڭ بىر-بىرىنە «زۇكە»، «ديمەكە» دەسىپ، ءوزارا ءىلتيپات ءبىلدىرىپ تۇراتىندارىنا سۇيسىنەتىنبىز».
اياۋلى جار. دانا كەلىن
دىنمۇحامەد احمەت ۇلى رەسپۋبليكانىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى، ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەسى بولعان ۋاقىتتا ساياجايدا تۇردى. سوندا ديماش احمەت ۇلىنىڭ جۇمىستان شىعىپ،ۇيگە قاراي كەتتى دەگەن حابار جەتكەندە زۋھرا حانىم داستارقانىن دايىنداپ كۇتىپ وتىرىپ، جولداسى ۇيگە كىرگەن بەتتەن ونىڭ سىرت كيىمىن شەشىپ، تاپىشكەسىن الدىنا قويىپ كۇتىپ الادى ەكەن.
ول كىسى- ەل اعاسىنىڭ، مەملەكەت قايراتكەرىنىڭ جارى عانا ەمەس، سىرلاس دوسى بولا بىلگەن. زۋھرا ءشارىپقىزى- يماندى جولدى كىر شالدىرماي كۇتكەن كىسى. سول زاماندا قايىن اتاسى مەڭلىاحمەت اقساقالدىڭ جىلى سۋىن ۇزبەي، بەس ۋاقىت نامازىنان، جۇما سايىن مەشىتتەن قالدىرماي، كوڭىلىنەن شىعىپ وتىرعان. قاريانىڭ ولە-ولگەنشە ريزا بوپ كەتكەنىن تۋىستارى ۇنەمى ايتىپ وتىرادى ەكەن.
ۇلتى تاتار بولسا دا، قازاقى ءسالت-داستۇردى قاتاڭ ساقتاعان ءبىر اۋلەتتىڭ يبالى كەلىنى عانا ەمەس، ءبىر ۇلكەن ەلدىڭ اناسى بولدى.
سونىمەن قاتار زۋھرا ءشارىپ قىزى قازاق ءتىلىن جەتىك بىلگەن. ءتۇرلى مەملەكەتتىك ماڭىزى بار كەزدەسۋلەردەن كەيىن، ەلشىلەردى، قوناقتاردى ءوزى كۇتىپ، كەز كەلگەن تاماقتى ازىرلەي الاتىن ىسمەر كىسى بولعان. ءان سالعاندى جانى سۇيگەن.
ديماش احمەت ۇلى ءتۇرلى ءىس- ساپارمەن ەل، جەر ارالاپ كەتكەندە مىندەتتى تۇردە كىتاپ دۇكەنىنە كىرىپ، جارىنا ءتۇرلى كىتاپتار ساتىپ العان. قوڭىراۋ شالىپ، ايەلىنىڭ ءحال-جاعدايىن سۇراماعان كۇنى بولماعان. زۋھرا ءشارىپ قىزى الەم ادەبيەتىن ءسۇيىپ وقىپ، وقىعان كىتاپتارىن ۇنەمى جارىنا ايتىپ بەرگەن.
زۋھرا قونايەۆانىڭ ءبىر كورەگەندىگى ول كىسى ءومىر بويى ساتىپ العان زاتتارى مەن مۇلىكتەرىنىڭ چەكتەرىن، كۆيتانسياسىن ساقتاپ جۇرگەن. د.قونايەۆتىڭ ءۇيىن جوعارى جاقتان تاركىلەۋگە كەلگەندە، زۋھرا ءشارىپ قىزى ءوزى ساقتاعان چەكتەردى كورسەتىپ، قاراپايىمدىلىعىن دالەلدەگەن. شىنىندا دا ولار وتە قاراپايىم كىسىلەر بولعان.
زۋھرا قونايەۆا وتە بالاجان كىسى بولعان. الايدا تاعدىردىڭ جازعانىمەن جولداسى ەكەۋىنە بالا ءسۇيۋ باقىتى بۇيىرماي، ديماش احمەت ۇلى ۇرپاقسىز دۇنيەدەن ءوتتى. ادال ماحابباتىنىڭ ارقاسىندا ۇنەمى جارىن اۋزىنان تاستاماي، جانىندا بىرگە بىرگە الىپ جۇرگەن. قانداي بيىك سەزىم؟!
ول كىسى جاستايىنان قانت ديابەتىمەن اۋىرعان ەكەن. الايدا، ەشۋاقىتتا سىر بىلدىرمەگەن. ءومىرىنىڭ سوڭىنا قاراي دەنساۋلىعى سىر بەرە باستاعان. سوڭعى جىلدارى زۋھرا ءشارىپ قىزى اۋىرىپ قينالعاندا، ديماش احمەت ۇلى ءبىر ەلى قاسىنان شىقپاعان. تۇپ-تۋرا ەلۋ جىل التى اي ەكى كۇن وتاسقان جارى زۋھرا ءشارىپ قىزى دۇنيەدەن وتكەندە، قيماستىقپەن قوشتاسىپ باسىنا كوك تاسىن ورناتقان. جارىنىڭ جىلدىعىندا 1991 جىلدىڭ ءساۋىر ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرىندە ەكى جەتى بويى ۇيدەن شىقپاي قويعان. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن اياۋلى جارىن ءسۇيىپ وتكەن ديماش احمەت ۇلى 1993 جىلى دۇنيەدەن ءوتتى. ەكەۋى دە ادال ماحابباتتىڭ سيمۆولى!
ماتەريال woman.bugin.kz سايتىنان الىندى
6alash ۇسىنادى
